در اختلاف بین آنکارا و بغداد کرد‌ها کجا ایستاده‌اند؟

ایسنا: شاید بتوان این بحث را با سفر مسعود بارزانی، ریاست اقلیم کردستان عراق به عربستان سعودی، امارات و ترکیه شروع کرد. سفری که تقریبا همزمان بود با لشکرکشی ارتش ترکیه به خاک عراق که طی آن ترکیه 1200 نیرو با پشتیبانی 15 تانک و 20 زره پوش در پادگان زلیکان در بعشیقه از توابع استان موصل مستقر کرد.

ترکیه یا به عبارت بهتر ساختار حکمرانی تحت کنترل رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور این کشور معتقد است این لشکرکشی به خواست دولت حیدر العبادی، نخست وزیر عراق و برای آموزش نیروهای عراقی جهت مبارزه با گروههای تروریستی بوده است اما دولت عراق بطور رسمی این ادعا را رد کرده است.

با همه این‌ها ادعای ترکیه حاوی مطالبی کلیدی است، اینکه چه گروههای از منظر دولت ترکیه در زمره گروه‌های تروریستی به شمار می‌روند خود یکی از بحث‌های بسیار مهمی است که امروز سبب اختلاف جدی این کشور با سایر کشورهای منطقه است.

هنوز دولت ترکیه متهم است به اینکه از گروه‌هایی چون جبهه النصره، احرار الشام و داعش در سوریه و عراق حمایت مالی و تسلیحاتی می‌کند. دلیل این اتهام هم وجود دهها تونل ارتباطی زیرزمینی بین ترکیه و تروریست‌ها در سوریه است که این تونل‌ها از سوی گروه‌های سوری افشا شده است. می‌توان بزرگترین آنها را در دالان‌های ارتباطی زیرزمینی داعش با ترکیه در شهرهای تل ابیض،‌ جرابلس، راس العین (سری‌کانی) و..... جستجو کرد. این تونل های زیرزمینی برای انتقال نیرو و تجهیزات از ترکیه به سوریه از سوی داعش حفر شده بودند.

البته این همکاری تنها در تونل‌های انجام نمی شود بلکه براساس اسناد روسی، ترکیه مهمترین مرکز نفت دزدیده شده عراق و سوریه است. در روزهای قبل از بحران روسیه و ترکیه، پوتین در اجلاس جی 20 در ترکیه به صراحت از ارتباط اقتصادی ترکیه با داعش و سایر گروههای تروریستی حرف زد. کما اینکه دیدیم بعد از این اجلاس کاروانهای نفتی داعش در سوریه مورد حمله قرار گرفتند.

از این رو قطعا منظور ترکیه از "مبارزه با تروریست‌ها" در استراتژی دولت آنکارا حمله به داعش نیست.کارشناسان کرد بر این اعتقاد هستند که دولت ترکیه در حمله داعش به اقلیم از کمک به این منطقه برای دفاع از خود خودداری کرد و این نشان می دهد آنکارا در مبارزه با داعش جدی نیست. لذا می‌توان گفت: مقصود دولت ترکیه از تروریستها، گروههای پراکنده‌ای از حزب کارگران کردستان ترکیه موسوم به پ.ک.ک هستند که در شهرهای سنجار و کرکوک با داعش می جنگند البته اگر نگاهی بزرگ‌تر به اهداف دولت ترکیه داشته باشیم باید گفت دولت ترکیه در تلاش برای ایجاد ساختاری عربی-سنی در سوریه و عراق است و به همین دلیل مصمم به عدم عقب نشینی از خاک عراق است. به عبارت بهتر هدف بزرگتر تجزیه عراق و سوریه است.

لشکرکشی ترکیه با توجه به اهداف آن اگرچه از سوی تمامی گروههای عراقی بشدت محکوم شده است اما حزب دموکرات کردستان عراق به عنوان حزب حاکم در حکومت اقلیم کردستان تاکنون موضعی در قبال آن نگرفته است. بطور تلویحی می توان گفت سفرهای مسعود بارزانی به عربستان، ترکیه و امارات نشان می‌دهد اگر هم حکومت اقلیم موافق این لشکرکشی نباشد مخالف هم نیست.

در اقلیم کردستان عراق اکنون این سوال جدی مطرح است که این منطقه به عنوان بخشی از عراق آیا در جبهه عراق و تمامی گروههای سیاسی قرار می‌گیرد یا موضع ترکیه و عربستان سعودی را برمی‌گزیند.

اینجا چند سوال دیگر نیز مطرح است: آیا اقلیم کردستان عراق توان ورود یک جانبه به ائتلاف ترکیه-عربستان بدون در نظر گرفتن بغداد را دارد؟ آیا تمامی گروههای کرد موافق ورود به جبهه مذکور هستند؟

دکتر محمد خورشید، عضو کمیته رهبری حزب دموکرات کردستان عراق که با شبکه تلویزیونی ان آر تی در سلیمانیه صحبت می‌کرد بر این اعتقاد است که اقلیم کردستان عراق برای کسب استقلال از عراق نیازمند حمایت ترکیه، آمریکا و یا ایران است.

اشاره این عضو رهبری حزب دموکرات کردستان عراق مستقیما به سفر مسعود بارزانی به عربستان و ترکیه و انتخاب این جبهه از سوی حکومت اقلیم کردستان عراق است.

مواضع رسانه‌ای برخی از روزنامه نگاران نزدیک به حزب دموکرات نیز این موضوع را تایید می‌کند که در پایین برخی از این موضع‌گیری‌ها را که می‌تواند برخاسته از مشی حزب دموکرات باشد، می‌خوانیم:

«ریبوار کریم ولی» یکی از روزنامه نگاران نزدیک به حزب دموکرات کردستان عراق در وب سایت شبکه "رووداو" نزدیک به این حزب با اشاره به سفر ریاست اقلیم کردستان به عربستان سعودی و ترکیه می‌نویسد: "بارزانی به پروسه سیاسی در بغداد پایان داده است و هیچ امیدی هم به آن ندارد، کار درست هم همین است که بارزانی انجام می دهد، بارزانی برای تقسیم سهم بعد از جنگ موصل بود که به آنکارا رفت. آنها هم به بارزانی گفتند اگر شما قصد استقلال دارید بگذارید به برافرشته شدن پرچم کردستان عادت کنیم. ترکیه مدتهاست در زمینه اقتصاد و انرژی همانند یک دولت مستقل با کردستان رفتار می‌کند و آمدن ارتش ترکیه به عمق خاک اقلیم هم برای دفاع از استقلال کردستان است، بغداد و بقیه هم اهداف اقدام ترکیه را درک کرده‌اند، به همین دلیل خاک مرگ بر سر استقلال عراق می ریزند. ترکیه دیگر نمی‌خواهد با دولت‌های شیعی محاصره شده باشد، دو دولت (سوریه و عراق)‌ در حال از بین رفتن هستند و تنها ایران باقی می ماند."

«هیمن لهونی »روزنامه نگار کرد عراقی وابسته به حزب دموکرات کردستان نیز با توصیف ائتلاف‌های موجود در منطقه در صفحه شخصی خود در فیس بوک می‌نویسد:

منطقه به 3 جبهه متفاوت تقسیم شده است. جبهه اول: غرب- ترکیه- عربستان سعودی و امارات: جبهه دموکراسی غربی و خوشگذرانی خلیج فارس

جبهه دوم: مسکو- تهران- حزب‌الله- اسد و حشد الشعبی

جبهه سوم: داعش و هم مسلکانش: جبهه بربریت و وحشی‌گری.

حال اقلیم کردستان عراق کدام جبهه را انتخاب می‌کند؟ این روزنامه نگار با توصیف این جبهه ها غیرمستقیم به انتخاب جبهه عربستان و ترکیه از سوی اقلیم کردستان عراق اشاره می‌کند.

اما این بیانگر کامل مواضع اقلیم کردستان عراق نیست. «هوشیار عبدالله»، رئیس فراکسیون جنبش تغییر (گوران) در پارلمان عراق در این خصوص در صفحه شخصی خود می‌نویسد: این سو و آن سو می‌شنویم که جبهه ترکیه جبهه خوشگذرانی و دموکراسی است، این نه تنها فریب خوردن است بلکه نوعی فریب دیگران هم هست چرا که ترکیه یکی از دشمنهای سرسخت حقوق کردها در ترکیه، عراق و سوریه است.

وی چنین ادامه می دهد: نمی‌خواهم به جنبه سیاسی مواضع ترکیه اشاره کنم که در تاریخ دور و نزدیک چه رفتارهایی نسبت به کردها کرده است،‌ جنبه اقتصادی و انرژی را هم مثال نمی‌زنم که انرژی کردها را در عراق غارت کرده است، تنها به جنبه فرهنگی سیاست‌های ترکیه اشاره می‌کنم که چگونه این کشور تلاش کرده است بزرگترین ترور فکری و فرهنگی را علیه کردها انجام بدهد.

حزب اتحادیه میهنی کردستان هم که شخضی چون جلال طالبانی، رئیس جمهور پیشین عراق را در تاریخ خود دارد، با اعزام هیاتی عالی‌رتبه به بغداد و دفاع از حاکمیت سیاسی بغداد ظرف روزهای گذشته نشان داد که این حزب هم به عنوان متحد دیروز حزب دموکرات، موافق سیاستهای ترکیه و عربستان سعودی و بصورت مصداقی لشگر کشی اخیر ترکیه به عراق نیست و آن را نقض حاکمیت سیاسی عراق می داند.

مواضع رسانه‌ای گروههای کرد عراقی در خصوص تحولات منطقه نشان می دهد به غیر از حزب دموکرات کردستان عراق، بقیه گروه‌ها موافق سیاستهای ترکیه،‌ عربستان و امارات در عراق نیستند اما واقعیت سیاسی اقلیم کردستان ثابت کرده است که طراحی سیاست خارجی اقلیم در دستان مسعود بارزانی، رئیس اقلیم و رهبر حزب دموکرات است.

اگرچه گروه‌های کرد عراقی به انتخاب جبهه ترکیه از سوی ریاست اقلیم هشدار داده‌اند اما سوال این است، آیا اقلیم که تاکنون تجربه بالایی در ایجاد بالانس سیاسی داشته است کماکان توپ‌هایش را در ائتلاف ترکیه و عربستان سعودی باقی نگه می‌دارد؟ آیا اقلیم که امروز دست به گریبان بحران‌های متعددی از مشروعیت سیاسی گرفته تا جنگ با داعش است به بحرانهای طایفه‌ای و مذهبی در عراق هم دامن می زند؟ آیا اقلیم کردستان عراق مصمم است که در جبهه یک ائتلاف خارجی علیه کشوری که هنوز بخشی از آن است باقی بماند؟ آیا در حالی که ائتلاف‌های ضد در سوریه و عراق به صورت آشکار با هم هماهنگ عمل می‌کنند، اقلیم کردستان عراق می‌خواهد میدان تصفیه این ائتلافها شود؟ سوالات مهمی که گذر زمان پاسخ دادن به آنها را آسان‌تر خواهد کرد.