ابعاد و شاخص های جنگ نرم چیست؟

برای جنگ نرم، ابعاد گوناگونی برشمرده شده است، ولی جنگ نرم سه بعد اساسی (بعد فرهنگی، بعد سیاسی و بعد اجتماعی) را در برمی گیرد: 1. بعد فرهنگی مهم ترین بعد جنگ نرم است. تهاجم فرهنگی، مقدمه جنگ نرم به شمار می آید؛ زیرا عاملان جنگ نرم در پی آن هستند تا با استفاده از سازوکارها و روش های فرهنگی، بر ارزش های بنیادی جامعه (ارزش هایی مانند خدامحوری، ولایت مداری، دشمن ستیزی، عدالت خواهی، خودباوری و...) نگرش های پایه (مانند نگرش به بیگانگان، نگرش به نوع حکومت، نگرش به نوع روابط اجتماعی و...)، ترجیحات اساسی (مانند ترجیحات اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و...) آداب و رسوم، منش و رفتار اجتماعی تاثیر بگذارند و آن را دستخوش تغییر قرار دهند. نتیجه جنگ نرم فرهنگی، استحاله فرهنگی و تغییر هویت است. 2. بعد اجتماعی دومین بعد جنگ نرم است. از جمله مولفه های بعد اجتماعی جنگ نرم، کنش های اجتماعی، روابط و تعاملات، آداب و رسوم و رفتارهای جمعی است. عاملان جنگ نرم در پی آن هستند تا بر هویت مردم جامعه، انسجام اجتماعی، روحیه ی ملی، سرمایه ی اجتماعی، الگوهای رفتاری، دلبستگی ملی و... تاثیر بگذارند. (الیاسی و دیگران 1388) روانشناسان اجتماعی از منظر دیگری به ابعاد و مولفه های تهدید نرم نگریسته اند. آنان بر این باورند که تهدیدهای غیرفیزیکی کشورها یا گروه های مختلف علیه یکدیگر، معطوف به ابعاد زیر است: (الیاسی و همکاران، 1388) 1-2: بعد شناختی یا ذهنی. عاملان جنگ نرم با بهره گیری از روش های مجاب سازی، تغییر نگرش ها و شست و شوی مغزی در پی آن هستند تا نظام شناختی مخاطبان را تحت تاثیر قرار دهند و افکار، اندیشه ها و شیوه تحلیل اطلاعات آنان را دستخوش تغییر کنند. 2-2: بعد عاطفی و هیجانی. عاملان جنگ نرم می کوشند تا نظام عاطفی مخاطبان را تحت تاثیر قرار دهد و اطلاعات ویژه ای را به آنان القا کنند. برای مثال آنان می کوشند تا نفرت مخاطبان را نسبت به حکومت خویش برانگیزند و از این راه اعتماد و مشروعیت را از بین ببرند. 3-2: بعد منش شناختی. در این بعد تلاش عاملان جنگ نرم بر آن است تا بر اندیشه و رفتار اخلاقی مخاطبان تاثیر بگذارند و نگرش آنان به شاخص های اخلاقی جامعه را دستخوش تغییر کنند. 4-2: بعد اجتماعی. کنش های اجتماعی، روابط و تعامل میان فردی، آداب و رسوم و رفتارهای جمعی از جمله مولفه های بعد اجتماعی جنگ نرم هستند که آماج تغییر قرار می گیرند. 5-2: بعد معنوی و اعتقادی. عاملان جنگ نرم می کوشند تا بر باورهای دینی، ارزش ها و رفتارهای اخلاقی برگرفته از دین تاثیر بگذارند. آنان می کوشند تا اعتقادات را متزلزل نمایند. از این روست که ترویج گروه های مذهبی نوآئین (خرافی)، از جمله روش های جنگ نرم تلقی می شود. 3. در بعد سیاسی، عاملان جنگ نرم درصددند تا نوع نگرش، موضع گیری و کنش شهروندان یک جامعه را در برابر حکومت و نهادهای سیاسی آن، دستکاری نمایند و آنان را برای دست یازیدن به کنش های اعتراض آمیز، مانند راهپیمایی، تظاهرات، اعتصاب و جز آن ترغیب کنند. به تعبیر روشن تر، عاملان جنگ نرم در پی آن هستند که شهروندان جامعه را وادار به نافرمانی مدنی نمایند تا بر اثر آن، رفتار حکومت یا حتی نوع حکومت را به تدریج دستخوش تغییر کنند (ساندرس 1382) و مشروعیت، مقبولیت و کارآمدی الگوی سیاسی موجود را مورد تردید قرار دهند. شاید از این روست که برخی محققان، «انقلاب های رنگی» را در زمره جنگ نرم سیاسی جای می دهند؛ زیرا در این فرایند، الگوی سیاسی کشور هدف به چالش کشیده می شود. بنابراین با بهره گیری از یافته های محققان می توان مهم ترین شاخص های جنگ نرم را به شرح مندرج در جدول زیر خلاصه کرد: (نائینی 1389: 21-24) (محمدعلی نائینی، درآمدی بر ماهیت شناسی جنگ نرم، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال 8، شماره 28، بهار 1389)

جنگ نرم غرب علیه جمهوری اسلامی ایران در حوزه زنان هر سه بعد جنگ نرم فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را تاکنون تجربه کرده است که در مباحث آینده به صورت مبسوط بدان پرداخته خواهد شد.

منابع

الیاسی و همکاران؛ پروژه ی تحقیقاتی بررسی تهدیدات نرم آمریکا علیه جمهوری اسلامی، تهران، معاونت فرهنگی اجتماعی بسیج، 1388

ساندرس، فرانسیس؛ جنگ سرد فرهنگی، ترجمه بنیاد فرهنگی پژوهشی غرب شناسی، تهران، انتشارات غرب شناسی، 1382