ظرفیت‌های قدرت نرم ایران در تعاملات بین‌المللی ناشناخته است

ایسنا: دکتر حسام‌الدین واعظ زاده، دبیرکل شورای روابط بین‌الملل با تشریح ظرفیت‌های توانمند و گسترده موجود در کشور برای تقویت و استمرار حضور تاثیرگذار ایران در عرصه‌های جهانی ضمن تعریف قدرت نرم گفت:‌ قدرت نرم یعنی انجام کاری از سوی فرد یا اجتماعی با علاقه و میل آنها،بدون استفاده از زور، تهدید و ابزار قدرت نظامی بر اساس آنچه که شما می خواهید. بعد از حوادث یازده سپتامبر و استفاده آمریکا از قدرت سخت در دو جنگ عراق و افغانستان و شکست هایی که در این چارچوب با آن روبرو شد «جوزف نایJoseph Nye» استاد دانشگاه هاروارد هم از کسانی است که کتابی با عنوان «soft power» نوشت و در ارتباط با قدرت نرم اقدام به مفهوم سازی برای توسعه قدرت آمریکا کرد.

این استاد دانشگاه و متخصص روابط بین الملل ادامه داد : آقای نای تاکید داشت برای جلوگیری از ادامه احساسات علیه آمریکا در جهان به علت مداخلات نظامی در کشورها باید از soft power به جای hard power استفاده کند چرا که در مقطع بعد از حوادث یازدهم سپتامبر، استفاده آمریکا از قدرت سخت باعث شده بود که جو ضد آمریکایی در کشورهای اسلامی و سایر نقاط جهان از جمله شرق آسیا و آمریکای لاتین ایجاد شود و آمریکا در منطقه با بی اعتباری بین المللی و مشکلات زیادی روبرو شده بود.

وی با بیان اینکه در شورای روابط بین‌الملل به عنوان یک نهاد تخصصی و غیر دولتی به موضوع قدرت نرم و استفاده از آن تمرکز داریم، اظهار کرد: دولت ها (Governments) در دورن حکومت ها (States)بازیگران اصلی در صحنه روابط بین‌الملل هستند ولی برای نفوذ خود و پیشبرد اهدافشان با محدودیت هایی روبرو هستند و در اینجا است که سازمان های مردم نهاد و NGO می توانند به عنوان بازوهای حکومت ها و دولت در عرصه قدرت نرم عمل کنند.

این دیپلمات سابق کشورمان، با بیان اینکه قدرت نرم کم هزینه،منبع سرمایه ای بلند مدت ملی، دارای جذابیت و میزان عمق و نفوذ طولانی است، گفت: همین قدرت نرم است که باعث می‌شود یک کشور در عرصه بین‌المللی دارای قدرت و محبوبیت شود و شاید بتوان گفت شرکت مایکروسافت، موتورهای جستجو در فضای مجازی مانند یاهو و گوگل و نیز شبکه اجتماعی از نمودهای قدرت نرم برای آمریکا هستند.

واعظ زاده در بخشی از سخنان خود با بیان اینکه ما نیز در کشور در زمان جنگ تحمیلی از مولفه های قدرت نرم استفاده کردیم و آن رمز موفقیت و عامل نفوذ ما بود گفت:‌ در آن مقطع جوانان ما بدون داشتن سلاح های پیشرفته و نیز حمایت قدرتها در برابر صدام و حامیانش جنگیدند و به واسطه استفاده مناسب از ابزار قدرت نرم که همان ایمان و شجاعت و اتحاد ملی و جهاد و تبعیت از رهبری امام خمینی (ره) بود توانستیم در این جنگ که حدود بیست کشور در برابر ما بودند به موفقیت‌های فوق العاده و تاریخی دست پیدا کنیم و امام(ره) نیز با رهبری و کلام خود این قدرت نرم را تقویت می‌کردند. اینکه رهبر انقلاب نیز به طور مستمر بر اهمیت قدرت نرم و مسئله نفوذ در عرصه بین‌الملل تاکید دارند نیز مسئله مهمی است.

دبیرکل شورای روابط بین‌الملل، با اعتقاد بر اینکه تاکنون شاید از حدود فقط 10 درصد از قدرت نرم موجود در کشور استفاده کرده ایم ، خاطر نشان کرد: هنوز در کشور منابع قدرت نرم و منابع تاثیرگذار خود را مورد شناسایی دقیق قرار نداده ایم و یکی از مشکلات در این راستا این است که همه کار را دولت و ارگانهای رسمی می خواهند انجام دهند در حالیکه باید در این عرصه به متخصصین، دانشگاهیان و جوانان اعتماد کرد و بسیاری از کارها را به اتاق های فکر واقعی و تخصصی و دانشگاه ها سپرد. استادان و دانشجویان دانشگاههای ما به عنوان قدرت نرم ایران در عرصه بین المللی می توانند عمل کنند. سوال من این است چرا یک استاد و دانشجوی آمریکایی و اروپایی به سایر کشورها از جمله ایران، چین و روسیه سفر می‌کنند اما دولت این کشورها همچون ما نگرانی ندارند؟ علت آن است که آنها نیرویی هستند که در راستای ترویج و گسترش مبانی و ارزش های علمی و فرهنگی و سیاسی کشور خود تلاش می‌کنند و به علت نیاز و بازار کار داخلی در کشور خود، از یافته های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی کشور مقصد، برای انجام مطالعات علمی و تاثیرگذاری بیشتر و مستمر بعدی استفاده می‌کنند. این برای کشورهای غربی یک قدرت نرم محسوب می‌شود.

استاد دانشگاه تهران در ادامه گفت: دانشگاه های غرب مملو از استادان و دانشجویان کشورهای شرقی و اسلامی و از جمله ایران هستند که در مورد منطقه جغرافیایی و کشور خود برای آنها تحقیق، تدریس و نیز مشغول به تحصیل هستند، این در مرحله اول یک ذخیره علمی بسیار ارزشمند برای کشور پذیرنده می باشد. اطلاعات علمی، فنی و علوم انسانی استادان، محققین و دانشجویان ما نسبت به جهان به اندازه یک صدم اطلاعات کشورهای غربی نسبت به ما نیست. یک دلیل عمده عدم احساس نیاز و ساز و کارهای لازم ، عدم اعتماد به نفس در تعاملات علمی و دانشگاهی و نیز عدم جمع‌آوری اطلاعات علمی و به روز در داخل کشور برای پژوهش های کاربردی است.

این استاد روابط بین‌الملل با اشاره به اینکه قدرت نرم به صورت غیرمستقیم اثرگذار است و باید بر روی آن اقدام به سرمایه گذاری از جمله سرمایه گذاری مادی کنیم، افزود: بخش خصوصی و تجار می توانند قدرت نرم کشور را به صورت غیرمستقیم در بازار تقویت کنند که یکی از راه های این موضوع برند سازی است. مثلا در حال حاضر تقریبا همه می‌دانند که برند آدیداس ADIDASو یا برند نایک NIKEمتعلق به کدام کشور است. در کشورما نیز زمینه های زیادی برای کار کردن بر روی این موضوع وجود دارد و شورای روابط بین الملل ایران به عنوان یک نهاد کارشناسی- علمی در این زمینه می توانن به عنوان حلقه واسط کارشناسی به کمک این فعالیت‌ها بیاید.

این دیپلمات سابق کشورمان با تاکید بر اینکه شورای روابط بین الملل، یک اتاق فکر مستقل در داخل کشور و در عین حال مورد تایید نظام است و یکی از اولویت هایش در این مقطع در راستای عملیاتی کردن سیاست اقتصاد مقاومتی در راستای گسترش دامنه روابط خارجی کشور است تصریح کرد: این اتاق فکر برای حمایت از منافع ملی کشور به دنبال جمع کردن توانایی هایی است که به صورت جزیره ای عمل می‌کنند در حالیکه قدرت فکر باید برای کاربردی و عملیاتی شدن به صورت متمرکز فعالیت کند تا بتواند در عرصه بین‌المللی تاثیرگذار باشد.

وی در خصوص سیاست اقتصاد مقاومتی مورد نظر و تاکید رهبر معظم انقلاب افزود: هفتاد درصد کار برای اجرای اقتصاد مقاومتی بر دوش بخش خصوصی و همین نهادهای غیردولتی، همچون شورای روابط بین الملل ایران می‌تواند باشد. ما در دوره بعد از برجام باید با استفاده از اشتیاق سرمایه گذاری شرکتها و کشورهای اروپایی و آسیایی در ایران، در مقابل فرصت های صادراتی را برای تولیدکنندگان بخش خصوصی کشف و تثبیت کنیم که بدون شک پایه مهمی برای اجرای سیاست اقتصاد مقاومتی و تقویت تولید داخلی است و اگر چنین نکنیم زیرساخت های اقتصاد و تولید داخلی ما تضعیف شده و طی دو - سه سال آینده ضربه سهمگینی خواهد دید. برای صادرات و سرمایه گذاری در خارج از کشور، داشتن اطلاعات صحیح و مطابق واقع همچون طلا ارزشمند و استراتژیک است. این اطلاعات باید بطور سیستماتیک از سوی یک نهاد بی طرف و بدون نفع شخصی و سازمانی در دسترس همه شرکت های تولیدی و صادرکننده خصوصی کشور قرار گیرد.

واعظ زاده با اشاره به اینکه در صحنه عمل و اجرا، خیلی از تجار و یا تولید کنندگان سنتی کشور آگاهی به روز و مفید نسبت به موضوع علمی برند سازی ندارند و باید نسبت به روش های موثر برای معرفی شرکت و کالای خود در عرصه بین المللی و نیز در خصوص شیوه مواجهه با چالش های جدید سرمایه گذاری در خارج مطلع باشند، اظهار داشت: یکی ازمراکزی که باید از آن حمایت فکری وراهبردی شود اتاق بازرگانی ایران است که ظرفیت‌های خوب و باا رزشی دارد که امید است در دوره مدیریت جدید شاهدتحولی مثبت باشیم.

وی افزود: البته این مهم است که دولت بداند که قدرت اقتصادی ما فقط در واردات کالا به کشور و سرمایه‌گذاری خارجی نیست، بلکه تولید فاخر و صادرات آنها در اولویت باید باشد که به نظر می رسد همین سیاست و دغدغه دولت است، ما باید در تعاملات اقتصادی با کشورها از تراز تجاری (غیرنفتی) بالاتری نسبت به طرفهای خارجی برخوردار باشیم.

وی ادامه داد: در این مسیر به شرکت ها و تجار کشورمان برای اقدام به سرمایه‌گذاری خارجی باید کمک شود: مثلا تجار ما واقعا نمی دانند که پتانسیل بازار اروپا، چین یا روسیه برای کدام یک از کالاهای تولیدی کشور مفید است. این امر نیاز به مطالعات علمی و کارشناسی عمیق محلی و منطقه‌ای مستمر و دوره ای دارد و شورای روابط بین الملل می تواند با انجام این مطالعات نتایج تحقیقشان را به بخش خصوصی ارائه دهند و این اطلاعات خود یک نوع soft power است.

دبیرکل شورای روابط بین‌الملل ایران با تاکید بر اینکه در کشورهای ابرقدرت از نظر علم و تکنولوژی اتاق های فکر بازوی اجرایی و راهبردی دولت ها هستند، تاکید کرد: متاسفانه در داخل کشور علیرغم نیروی متخصص و کارشناسی گسترده که وجود داشته ما نتوانسته ایم از این ابزار به خوبی استفاده کنیم که البته این کار هنر و تدبیر خاص خود را می طلبد و در حال حاضر شورای روابط بین‌الملل یکی از وظایف خود را شناسایی این پتانسیل ها و دادن انگیزه به آن‌ها از راه حمایت های کاربردی و عملیاتی تعیین کرده است.

وی با بیان اینکه فعالیت و گسترش این اتاق های فکر در راستای گسترش منافع ملی بسیار موثر و تاثیرگذار است، افزود:‌ اتاق های فکر در واقع به نوعی ضربه گیر دولت ها و نظام ها در مواقع بحران های منطقه ای و جهانی هستند. مثلا در بحث تحریم‌های ظالمانه که علیه ایران اجرا شد ما متاسفانه ان جی او شناخته شده و قدرتمندی نداشتیم که در عرصه بین‌المللی این موضوع را پیگیری کند و در برابر آن موضع گیری کند.

حسام الدین واعظ زاده در بخشی دیگر از گفت‌وگوی خود با خبرنگار سیاسی خارجی ایسنا در تشریح منابع قدرت نرم موجود در کشور، خاطر نشان کرد :خبرگزاری ها ،‌ صدا و سیما و شبکه های بین المللی مانند العالم و پرس. تی. وی همچنین ساخت و تولید فیلم و انیمیشن های پرمحتوا از مولفه های قدرت نرم موجود در کشور هستند.

وی تاسیس مراکز آموزش زبان فارسی در دانشگاه های مختلف جهان را یکی دیگر از مولفه های تقویت کننده قدرت نرم کشور عنوان کرد و اظهار داشت: متاسفانه بسیاری از کتابخانه ها در دانشگاه های معتبر دنیا از فقر داشتن کتاب فارسی و استاد زبان فارسی رنج می برند. در بسیاری از این کتابخانه ها وقتی مراجعه می کنید معمولا دو الی سه جلد لغتنامه قدیمی زبان فارسی که مربوط به زمان های بسیار دور است وجود دارد که بعضا این کتاب ها حتی در هند منتشر شده اند. ما باید اقدام به شروع نهضت ترجمه کتاب های فاخرایرانی-اسلامی به زبان های زنده دنیا بکنیم و شورای روابط بین الملل آمادگی ارائه کمک های کارشناسی و تخصصی را به ناشران و موسسات پژوهشی کشور دارد.

واعظ زاده مهاجران و دانشجویان خارجی موجود در کشور را نیز از مولفه های قدرت نرم برای کشورمان عنوان نمود و تاکید کرد:‌ ما می توانیم با این مهاجران ضمن حفظ حقوق آنها به نحوی رفتار کنیم که آنها وقتی به کشور خود رفت و آمد می کنند در محبوبیت و تقویت جایگاه بین المللی ایران مفید باشند. دانشجویان خارجی برای هر کشور پذیرنده به مثابه همان قدرت نرم هستند، ولی متاسفانه در برخی موارد دیده شده به علت گزینش ها و پذیرش های ضعیف علمی و دانشگاهی و عدم ارائه امکانات مناسب رفاهی و تحصیلی، آنها در بازگشت به کشور خود، تبدیل به نیروی تضعیف کننده و معاند ایران می شوند.

وی همچنین توریسم و حضور گردشگران خارجی در کشور را از دیگر مولفه های قدرت نرم عنوان کرد و اظهار امیدواری نمود با حمایت دولت و بخش خصوصی در کشور از آن حداکثر استفاده را برای ایجاد اشتغال و معرفی فرهنگ و تمدن غنی ایرانی به جهانیان بکنیم.

واعظ زاده

این استاد دانشگاه در بخش دیگری از صحبت های خود گفت:‌ عده ای قدرت نرم را مساوی با امپریالیسم و تحمیل کردن خواسته ها به ملت ها عنوان می‌کنند در حالی که تصور ما از قدرت نرم نفوذ و سلطه سیاسی بر دیگر کشورها و داشتن تفکرات امپریالیستی نیست بلکه ما می خواهیم فرهنگ و ارزش های ایرانی خودمان را با تعامل و درک متقابل سازنده که انسانی و جهانی هستند به زبان علمی و تخصصی به نخبگان و دانشگاهیان جهان معرفی کنیم و قصد تحمیلی نداریم . ما در واقع به دنبال گسترش حقوق و کرامت الهی انسان ها، آزادی، دموکراسی و حقوق بشر متعالی هستیم.

دبیرکل شورای روابط بین‌الملل با اعتقاد بر اینکه به علت ضربه ای که بر حیثیت و آبروی کشورهای غربی در استفاده از نیروی قهریه و خشن نظامی برای دخالت و سرنگونی نظام ها در سایر کشورها بوجود آمده، خاطر نشان کرد: قدرت نرم آنها همچون قدرت سخت آنها نیز مورد خدشه قرار گرفته و به نوعی به عنوان نماد خشونت، سلطه و استیلای فرهنگی و سیاسی-اقتصادی یکجانبه معرفی شده است و ملت ها به آن بدبین و بی اعتماد هستند، لذا در حال حاضر، دنیا به نوعی با خلاء قدرت نرم روبرو است و ما می توانیم از این خلاء با استفاده از ظرفیت های انسانی و علمی دست نخورده ای که در طول 37 سال نظام جمهوری اسلامی ایران به وجود آمده به نحو ابتکاری با خلاقیت های لازم و به طور مناسب استفاده کنیم.

وی در ادامه تصریح کرد: گروه های تکفیری تروریستی مانند داعش و القاعده از خلاء قدرت نرم موجود در جهان بعد از حوادث یازدهم سپتامبر سوء استفاده کرده اند و اگر می بینیم که افرادی از کشورهای مسلمان و حتی از آمریکا و اروپا و نیز روسیه به این گروه ها می پیوندند به خاطر این است که این گروه های تروریستی از ابزارهای قدرت نرم برای جذب نیرو به نفع خود بهره برده اند، البته حمایت برخی کشورها را هم داشته اند.

وی با بیان اینکه این شورا دارای کمیته های متعدد کارشناسی و علمی است اظهار داشت:‌ با این ظرفیت گسترده کارشناسی و استقبال خوب دانشگاهها و متخصصان، تهیه گزارش های کوتاه و بلند استراتژیک در برنامه و دستور کار فعالیت هاست که بخش خصوصی، نهادهای وابسته به دولت و مسئولین نظام می توانند از آن استفاده کنند.

دبیرکل شورای روابط بین‌الملل ایران با بیان اینکه اکنون در حال طی کردن روند فیزیکی و مشغول تامین لوازم و نیازهای ستادی و ضروری این شورا هستیم و طی چندماه گذشته که خبر تشکیل چنین شورایی مطرح شد خیلی از پژوهشگران ونخبگان کشور جهت همکاری ابراز علاقمندی کرده اند، ‌ادامه داد: در دوره اجرایی شدن برجام، ما تلاش داریم به تولیدکنندگان در بخش خصوصی در راستای ایجاد انگیزه، شناخت بازارهای جهانی، بازاریابی و پتانسیل های موجود کمک علمی و کارشناسی بین المللی ارائه دهیم و در این چارچوب آنها می توانند به ما مراجعه کنند و از دیگر سو، با آگاهی از مشکلات سرمایه گذاران و صادرکنندگان ایرانی در کشورهای مختلف در صورت امکان از آنها حمایت های علمی، حقوقی و فنی می کنیم.

خبر تشکیل"شورای روابط بین‌الملل" در اسفندماه سال گذشته از سوی واعظ زاده، دبیر کل این شورا اعلام شد.