آمریکا مشکل اول و آخر پرونده اتمی ایران

تسنیم: روند مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ بر سر پرونده فعالی اتمی ایران، با ایستادگی تهران به سمتی رفت که در نهایت واشنگتن از تحمیل خواسته‌ها به شنیدن دیدگاههای ایران تغییر موضع داد.

به گزارش پایگاه خبری المنار، هرچند آمریکا مشکل اول و اخر مذاکرات مربوط به پرونده فعالیت اتمی ایران به شمار می آید، اما تاکید ایران بر حقوق مشروع خود موجب شد واشنگتن از موضع دیکته کردن خواسته های خود بر ایران دست برداشته و به دیدگاههای تهران گوش دهد.

در این میان، هرچند مذاکرات هسته ای بین ایران و گروه 1+5 بدون دستیابی به توافق پایان یافت اما در دل خود نشانه های قوی را جا داده است مبنی بر اینکه چنانچه حسن نیت وجود داشته و اراده سیاسی نیز تقویت شود، دستیابی به توافق امکان پذیر بوده و چه بسا زمان آن بسیار نزدیک است.

اما تمدید توافق ژنو به مدت هفت ماه دیگر نیز به نوبه خود امکان دستیابی به توافق را تردید برانگیز می کند.

به عبارت دیگر یک سال کامل از امضای توافق نامه ژنو و تعیین اصول عملی موقت برای رسیدن به توافق فراگیر و نهایی در مورد پرونده اتمی ایران می گذرد.

در این توافق حق ایران برای غنی سازی اورانیوم به میزان پنج درصد و نیز ادامه توسعه سانتریفیوژها برای غنی سازی اورانیوم به رسمیت شناخته شده و تکمیل بحث و بررسی در مورد میزان غنی سازی به مذاکره کنندگان واگذار شد، زیرا تهران حق غنی سازی 20 درصدی برای مصارف صلح آمیز را خواستار است اما واشنگتن و متحدانش با این درخواست مخالف هستند.

همچنین ایران با تعیین سقف برای تعداد دستگاههای گریز از مرکزمخالف بوده و متعهد است که در این خصوص تضمین هایی می دهد که نگرانی غرب در خصوص نظامی بودن برنامه اتمی برطرف شود اما غرب در صدد است کمترین تعداد ممکن این دستگاهها برای ایران تعیین شود.

در مورد نیروگاه آب سنگین اراک نیز ایران برای اصلاح برخی ویژگی های آن اعلام آمادگی کرده تا این نیروگاه نیز با تضمین های مورد درخواست هماهنگ باشد.

در این میان یک سال پس از مذاکرات فشرده که در پی توافق موقت صورت گرفت، دو طرف از دستیابی به توافق فراگیر بازماندند اما آمریکا اعلام کرده که در چند ماه آینده این توافق حاصل خواهد شد با این حال در مورد مذاکرات وین ملاحظاتی وجود دارد که عبارتند از:

دو طرف جدی بودن مذاکرات در سطح کارشناسان و یا وزیران خارجه را اعلام کردند و جان کری وزیر خارجه آمریکا نیز در پایان مذاکرات با اشاره به همین موضوع گفت: ما در وین پیشرفت واقعی و بزرگی داشتیم.

اذعان آمریکا به پایبندی ایران به توافق ژنو

مذاکره کنندگان نیز از آغاز اعلام کردند که تصمیم سیاسی برای دستیابی به راه حل گرفته شده است که این نیز در مقایسه با دوره های قبلی مذاکرات پیشرفت قابل ملاحظه ای به شمار می آید، زیرا در دوره های قبلی واشنگتن می کوشید خواست خود را بر تهران دیکته کند و آن را مسئول مانع تراشی در مذاکرات نشان داده و به این ترتیب تهران را به امتیاز دهی وادار کند.

اما این بار بر خلاف گذشته وزیر خارجه آمریکا در پایان این دوره از مذاکرات تاکید کرد که ایران به تعهداتی که در توافقنامه موقت ذکر شده است، پایبند بود که این به خوبی بیانگر تغییر شیوه برخورد دو طرف به ویژه آمریکا است زیرا اگر روند امور پیشرفت قابل ملاحظه ای نداشت دیگر لزومی نداشت که کری چنین اظهاراتی بر زبان آورده و به پایبندی ایران اذعان کند.

از همین رو به نظر می رسد شکل گیری اراده سیاسی برای دستیابی به توافق صحت دارد اما این اراده برای دستیابی به توافق در سقف زمانی تعیین شده یعنی 24 نوامبر به اندازه لازم مهیا نشده بود.

ایران که به حقوق ثابت اتمی خود پایبند است، اصرار داشت در این دور از مذاکرات توافق فراگیر تحقق یابد تا تحریم ها لغو شود و البته اکنون نیز اصل تمدید مذاکرات برای چند ماه دیگر را پذیرفته است و محمد جواد ظریف وزیر خارجه این کشور آماده بود برای رایزنی در خصوص پیشنهادهای طرف مقابل وین را به مقصد تهران ترک کند.

اما این اقدام صورت نگرفت و محور مذاکرات - به گفته یک مسئول آگاه ایرانی- بر پیشنهاداتی متمرکز شد که هیئت مذاکره کننده ایرانی در نشست 9 نوامبر (18 آبان) در مسقط مطرح کرد.

نکته قابل ملاحظه اینکه درمذاکرات وین هنگامی که عمق تفاوت دیدگاههای دو طرف نمایان شد، آمریکا به تمدید مذاکرات تمایل نشان داد و از وقت باقی مانده برای برخی دیدارها استفاده کرد زیرا هنوز برای توافق نهایی آمادگی نداشت.

آمریکا مشکل اول و آخر پرونده اتمی ایران

دیدار مستقیم وزیران خارجه ایران و آمریکا پیش از پایان مذاکرات و بدون حضور کاترین اشتون نشان دهنده تمایل دو طرف به مغتنم شمردن فرصت کوتاه برای دستیابی به توافق بود، اما از طرف دیگر مشخص است که مشکل اول و آخر واشنگتن است که از آغاز، پرونده اتمی ایران را از آژانس بین المللی انرژی اتمی به شورای امنیت ارجاع داد و سپس هنگامی که از تحمیل قطعنامه های بیشتر علیه ایران ناتون ماند، به تحریم های یک جانبه علیه آن متوسل شد و در نهایت به مرحله مذاکرات دو جانبه با ایران سوق یافت.

اما دلیل حضور دیرهنگام وزیران خارجه پنج کشور غربی در مذاکرات وین اطلاع یافتن از روند و نتیجه مذاکرات و در نتیجه شرکت در جشن امضای توافق بود.

تحریم ها بر ایران بی اثر ماند

در این میان این سوال مطرح است که چه چیزی واشنگتن را به اعلام آمادگی برای دستیابی به توافق در خصوص برنامه اتمی ایران سوق داد به ویژه اینکه حتی اگر این توافق موجب عصبانیت و خشم متحدان عرب و اسرائیلی آن شود؟

در پاسخ به این سوال باید به برخی نکات توجه داشت از جمله اینکه:

- دولت آمریکا نمی تواند تلاش ایران در زمینه فعالیت اتمی را فقط با تحریم و یا حتی گزینه نظامی که معلوم نیست چه عواقبی داشته باشد، بی اثر بگذارد زیرا محاسبات نظامی پیچیده بوده و بازتابهای احتمالی زیادی خواهد داشت.

علاوه بر این بودجه نظامی آمریکا کاسته شده و آمادگی رزمی نیروهای ارتش این کشور پس از جنگ در افغانستان و عراق تضعیف شده و نوعی بی اعتمادی نسبت به آینده اوضاع در این دو کشور و سایر کشورها به وجود آمده است.

- دولت آمریکا دیگر نمی تواند انسجام گروه 1+ را حفظ کند، به ویژه اینکه در بازگشت مجدد به شورای امنیت برای پیگیری برنامه اتمی ایران ناکام ماند زیرا روسیه و چین راه او را در این مسیر سد کردند و حتی روسیه در پیام هایی روشن اعلام کرد که آماده لغو یکجانبه تحریم ها علیه ایران و امضای قرار دادهای طولانی مدت با این کشور در زمینه هسته ای و اقتصادی است.

دیوار تحریم‌ها ترک برداشته است

در نتیجه با توجه به این شرایط می توان گفت که دیوار تحریم های ضد ایرانی به دلیل محاسبات تجاری کشورهای مختلف ترک برداشته است و ایران توانست با استفاده از برخی اقدامات و مشوق ها این تحریم ها را دور زده و روابط گسترده ای را با کشورهای صنتعی مصرف کننده نفت مثل چین و هند برقرار کند.

علاوه بر این برخی شرکت های آمریکایی و اروپایی برای اطلاع از امکان سرمایه گذاری در ایران با این کشور تماس گرفتند.

- در کنار عوامل فشار که در بالا به آن اشاره شد، اختلاف دولت آمریکا با روسیه در خصوص اوکراین شدت پیدا کرده است آن هم در حالی که مجازت غرب علیه مسکو در این خصوص افزایش یافته است به گونه ای که آمریکا اکنون باید در مقابل تنش اوضاع کنونی با روسیه سایر جبهه ها را آرام کند.

از سوی دیگر انزوای ایران و روسیه با هم می تواند سیاست آمریکا در خاورمیانه را در برابر آزمون سختی قرار داده و عامل جدیدی به بحران اقتصاد جهانی بیفزاید به ویژه اینکه ایران و روسیه تولید کننده و صادر کننده نفت هستند.

- همچنین حمله بین المللی علیه داعش و سایر گروههای تروریستی با سرعت و تکاپوی چندانی همراه نیست و چه بسا در نبود تفاهم با ایران با ناکامی روبه رو شود. علاوه بر این حمایت ایران از سوریه نقش تهران را تا آنجا مهم و پررنگ می سازد که انکار آن ناممکن است.

اما اخیرا اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه تهران در مقابل دستیابی به برخی امتیازات در پرونده اتمی، بعضی مسائل منطقه ای را با آمریکا در میان گذاشته است؛ موضوعی که ایران آن را در عالی ترین سطح تکذیب و تاکید کرد این مسئولان آمریکایی بودند که همتایان ایرانی خود را در جریان چنین موضوعی قرار دادند.

همچنین ایران تاکید کرد که مذاکرات فقط به موضوع اتمی محدود باشد، زیرا پرونده اتمی معیاری برای آزمودن مقاصد واشنگتن در قبال ایران و نظام جمهوری اسلامی است.

-در برابر تمام این عوامل فقط یک نتیجه عاقلانه و منطقی باقی می ماند و آن اینکه واشنگتن امضای توافق فراگیر با ایران را به تاخیر انداخت، زیرا بیم دارد که از هم گسیختگی تحریم های بین المللی علیه ایران، قدرت اعمال فشار بر تهران را تعضیف کند از همین رو تلاش خواهد کرد تا آنجا که ممکن است و در طولاتی ترین زمان ممکن، از اوضاع کنونی برای تحقق اهداف مورد نظر خود استفاده کند و به این ترتیب روشن شد که تحریم های ضد ایرانی که اهرم فشار واشنگتن بود به مانع اصلی توافق مورد نظر تبدیل شده و صرف نظر کردن از آن نیز دشوار است.

اما تمدید مهلت مذاکرات نیز با خطرات زیادی روبه رو است و پیش از همه تکاپوی لابی اسرائیل در آمریکا علیه هرگونه توافق با ایران است که شامل سلب وجهه مستقل برنامه اتمی آن به ویژه در اختیار داشتن چرخه کامل سوخت اتمی است و تضمین هایی که ایران در خصوص استفاده از این چرخه داده است، نادیده گرفته می شود.

اما پس از انتخابات میان دوره ای اخیر و قدرت گرفتن جمهوری خواهان در کنگره آمریکا بار دیگر وضع قوانینی برای اعمال تحریم های جدید علیه ایران مطرح شد که می تواند مفاد توافق موقت ژنو را بی اثر کرده و مانع پیشرفت مذاکرات شود.

پیش از این کاخ سفید طرح تحریم که دو تن از اعضای مجلس سنا ارائه کرده و توانستند موافقت 60 تن از اعضای این مجلس از جمله 16 دموکرات را از آن خود کنند، بی اثر گذاشت اما این افراد اکنون فشار بیشتر بر ایران و مجبور کردن آن به محدودیت برنامه اتمی تا پایین ترین حد ممکن را خواستار هستند.

ایران در برابر آمریکا سر فرود نمی آورد

به هر حال حتی تحریم های کنگره نمی تواند موجب سرفرود آوردن ایران در برابر خواست آمریکا شود، زیرا تحریم ها تا کنون در عقب گرد ایران از برنامه اتمی و یا موافقت با محدود کردن آن ناکام مانده است چرا که برنامه اتمی برای ایران یک موضوع کاملا ملی و مایه افتخار و استقلال آن است.

در این میان، اوباما که به خوبی از این واقعیت با خبر است، از نظر قانونی این حق را دارد که به منظور ادامه روند گفت وگو با ایران و توقف پیشرفت اتمی آن با استفاده از مذاکرات، هرگونه تحریمی را نقض کند به ویژه اینکه ایران در زمینه دستگاههای گریز از مرکز و برنامه ریزی برای ساخت تاسیسات اتمی جدید موفق عمل کرده است.

نکته قابل ملاحظه اینکه در توافق موقت با ایران، در ارتباط با فعالیت ایران در زمینه فناوری صلح آمیز اتمی قید و شرطی در نظر گرفته نشده است.

اما اعتقاد سیاستمداران آمریکایی به اینکه این تحریم ها بود که ایران را به مذاکرات سوق داد موضوعی است که جای بحث دارد، زیرا ایستادگی ایران بود که آمریکا را مجبور کرد با مذاکرات اتمی با واقع بینی روبه رو شود به این ترتیب که از مرحله دیکته کردن خوسته های خود بر ایران به مرحله شنیدن دیدگاههای تهران منتقل شد.

زمان مذاکرات با دستیابی به توافق ارتباط معکوس دارد

بر اساس آنچه تا کنون گفته شد، تمدید مذاکرات می تواند فرصتی برای امضای توافق فراگیر و نهایی باشد و در غیراین صورت مجال برای کسانی که در صدد تخریب تلاش های سال های گذشته هستند، به طور کامل فراهم خواهد شد، به اضافه اینکه هرچه زمان مذاکرات به درازا کشیده شود، احتمال فروپاشی آن بر سر کوچکترین اختلاف نیز افزایش می یابد.

به هر حال حتی در صورت امضای توافق همه جانبه، اختلافات به شکل ریشه ای حل و فصل نمی شود، زیرا آمریکا در تلاش است عوامل قدرت را از ایران سلب کرده و حضور منطقه ای آن را تعضیف و ثبات داخلی این کشور را نیز تحت عناوین مختلف در معرض تهدید قرار دهد و در مقابل ایران نیز تلاش دارد به مقابله با سلطه جویی آمریکا در منطقه برخیزد به اضافه اینکه حامل طرح عقیدتی ضد اسرائیلی است و این دو خط موازی به یکدیگر نمی رسند.