تابوی گفتگو با آمریکا شکسته

محمدعلی سبحانی معتقد است که سال آینده مسئله روابط دوجانبه ایران و آمریکا مطرح نخواهد شد.

به نظر برخی کارشناسان روابط ایران و آمریکا پیوند گسست ناپذیری با مسئله هسته ای دارد. بیشتر نظرات در این باره در حیطه دو نظر عمده شکل گرفته است. برخی بدبینانه به سیاست های آمریکا در رابطه با ایران معتقدند که حتی در صورتی که ما در موضوع پرونده هسته ای کشورمان عقب نشینی کنیم آمریکایی ها موضوعات دیگری مانند حقوق بشر را به پیش خواهند کشید. در مقابل عده ای دیگر معتقدند که می توان مشکلات با آمریکا حل کرد و نخستین گام نیز پرونده هسته ای کشورمان است. محمد علی سبحانی سفیر سابق ایران در لبنان و اردن و یکی از دیپلمات های باسابقه کشورمان معتقد است که هنوز صحبت کردن درباره روابط دوجانبه ایران و آمریکا خیلی زود است. او همچنین معتقد است در صورتی که این اتفاق بخواهد بیفتد باید در این باره شفاف سازی صورت بگیرد و همه بتواند در این باره به نقد بپردازند. مشروح گفت و گوی خبرآنلاین با سفیر پیشین ایران در لبنان در ادامه می آید:

آقای سبحانی در سالی که گذشت اتفاقات بزرگی در صحنه سیاسی کشور روی داد. پرونده هسته ای ایران به مرحله جدیدی وارد شد و دورنمایی منطقی پیدا کرد. همچنین برای نخستین بار روسای جمهوری ایران و آمریکا به صورت مستقیم با هم گفت و گو کردند. این در کنار ساعت ها مذاکره وزرای خارجه دو کشور در چهارچوب مذاکرات هسته ای بود. شما سال نود و سه را در ارتباط با رابطه با آمریکا چگونه می بینید؟ آیا پیشرفتی صورت خواهد گرفت؟

سال آینده یک سال سرنوشت ساز در روابط خارجی ایران است. چراکه سالی است که ما قائدتا و بر اساس پیش بینی های موجود در روند پرونده هسته ای و روابط موجود با 1+5 باید در رابطه با موضوع هسته ای به نتیجه برسیم. طبیعتا در چنین شرایطی ما نیازمند یک آرامش در روابط با کشورهای تاثیرگذار جهان، اعضای شورای امنیت سازمان ملل و همین گروه 1+5 و نیز اتحادیه اروپا هستیم تا بتوانیم در سایه این آرامش گفت وگوهای سازنده و مفید با جهان را داشته باشیم و آن اعتماد سازی لازم که نیاز هر دو طرف ایران و 1+5 و البته عقبه 1+5 است را بدست بیاوریم تا بتوانیم به یک تعادل در روابط خارجی دست پیدا کنیم.

یعنی شما روابط ایران و آمریکا را صرفا در چهارچوب مذاکرات هسته ای می بینید؟

فکر می کنم که هنوز زود است که به این قضاوت برسیم که روابط ایران و آمریکا در سال آینده از چهارچوب موضوع هسته ای خارج بشود. همانطور که می دانید ما یک مرحله مهمی را در روابطمان با آمریکایی ها پشت سر گذاشته ایم و تابوی گفت و گوی با آمریکایی ها تا حدود زیادی شکسته شده و در جایی که منافع مشترک و یا احیانا اختلاف نظرها و مسایل و مشترک داریم تصمیم جمهوری اسلامی این شده است که در این زمینه گفت و گو کند و این قدم بسیار بزرگی است.

یعنی پیش بینی درباره اینکه سال آینده اتفاقی در روابط دوجانبه بیفتد را صحیح نمی دانید؟

کماکان چهارچوب گفت و گوهای ما با آمریکا موضوع هسته ای است و در زمینه روابط دو جانبه کماکان تحول جدی صورت نگرفته است. اینکه در سال آینده به این نقطه برسیم که در گفت و گوها با آمریکایی روابط دو جانبه هم در دستور کار قرار بگیرد تا الآن من این چنین ارزیابی ای ندارم. اما حتی اگر در طول سال آینده تا جایی که به توافق نهایی برای گفت و گوهای هسته ای برسیم این یک گام مهمی است که می تواند رابطه ما با همه کشورهایی که مثل آمریکا قطع است و مثل خیلی از کشورها در وضعیت سو اعتماد هست، آن ها را پشت سر بگذاریم. در هر صورت روابط دو جانبه ایران و آمریکا تا حدودی به شرایط تاریخی این روابط باز می گردد و همچنین به مسایل و مشکلاتی که ما با آمریکایی ها داریم.

مهمترین عوامل در زمینه بهبود روابط ایران و آمریکا را چه می دانید؟

این روابط به مسایل گذشته و آینده رفتار آمریکایی ها در رابطه با ایران بستگی دارد. این ها به مسایلی باز می گردد که به نظر من خیلی ساده نیست و از آن گذشته ما در داخل کشور در رابطه با موضوع رابطه با آمریکا باید به یک وحدت عملی برسیم. یعنی وحدتی که همه نیروهای سیاسی و اجتماعی را حول منافعی که کشور در این پرونده خاص دارد متحد کند. چراکه این نوع پرونده ها مانند همین پرونده هسته ای که یک سابقه طولانی در کشور دارد، اگر قرار باشد در آن ها تغییری صورت بگیرد، باید به نحوی باشد که عقبه محکمی از آن حمایت بکند.

یعنی نیازمند یک اجماع کلی در این پرونده است .

یک اجماعی که بتواند وزارت خارجه را حمایت بکند که به حل این مشکلات بپردازد. در هر صورت اگر چنین نشود چه بسا آثار و نتایج منفی داشته باشد و کاری که می خواهید انجام دهید را به تعویق بیاندازد. شرایط اجتماعی و سیاسی در داخل برای رابطه با آمریکا فراهم باشد تا این رابطه بتواند در چهارچوب منافع کشور به نتیجه مطلوب برسد. به نظرم ما هنوز به آن نقطه نرسیده ایم و نباید در رابطه با موضوع رابطه با آمریکا عجله ای باشد و رفتاری که با اجماع ملی تناقض داشته باشد انجام دهیم.

مهمترین مانع در برابر روابط دوجانبه چیست؟

یک مسئله خیلی مهم در رابطه با آمریکا بحث طولانی مدتی از تضاد و اختلافات شدید و دشمنی هایی است که آمریکا در ارتباط با جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی داشته است؛ این مساله را پشت سر گذاشته ایم. موضوع این رابطه محل اختلافاتی در گذشته دور و نزدیک بوده است، باید تاکید کنیم که هر زمانی که می خواهیم رابطه با آمریکا بر قرار بشود ما باید زیر چشم های تیزبین مردم و در شفافیت کامل صورت بگیرد تا به یک مسئله ای علیه خودمان تبدیل نشود. در سایه این شفافیت است که ما می توانیم به آن اجماع برسیم. باید آزادی مطبوعات و رسانه ها باشد و همه دیدگاه های خود را مطرح کنند و در یک مدت زمان قابل قبولی بحث های جدی صورت بگیرد و از آن یک مکانیزم و یک راه حلی برای این پرونده بیرون بیاید. آن وقت ما می توانیم بگوییم که توفیقات ما اگر وارد این گفت و گوها بشویم به گونه ای خواهد بود که هم کار به نتیجه برسد و هم توفیقات کشور بیشتر بشود.

آقای ظریف چند وقت پیش گفت که امکان رسیدن به یک توافق نهایی ظرف مدت شش ماه وجود دارد. آیا شما پیش بینی می کنید که در سال 93 پرونده هسته ای کشورمان به نتیجه نهایی برسد؟

من تا کنون و تا این لحظه به نتیجه بخش بودن این روند خوش بین هستم. زمان بندی (dead line) ای که برای این مذاکرات مشخص کرده اند، زمان بندی منطقی ای است. شما می خواهید به یک توافق کلی برسید. یک چهارچوب هایی که شما می خواهید در ابتدا و انتها به آن برسید و آنچه را که در این موضوع مورد توافق قرار می گیرد را مشخص می کنید. من فکر می کنم که اگر با یک خوش بینی نگاه کنیم، این مدتی که در نظر گرفته شده است چندان دور از ذهن نیست. البته باید توجه داشته باشیم که توافق بر چهارچوب نهایی ، به معنی این نیست که همه مسایل در این شش ماه حل خواهد شد. تازه بعد از شش ماه شروع اقدامات برای اجرای این توافقات هست که آن زمان طولانی ای را در بر می گیرد.

یعنی از نظر شما ما یک پروسه طولانی و زمان بر را پیش روی خود داریم؟ وقتی موضوع قطعنامه های تحریم و قطعنامه های شورای امنیت مطرح هست افراد نباید به نوعی تصور کنند که می شود به سرعت این اقدامات صورت بگیرد. آن روزهایی که ما با ورود به این فضاها مخالفت می کردیم به این خاطر بود که کارشناسان روابط بین الملل می دانستند که وارد نشدن به دالان قطعنامه ها بسیار راحت تر از خروج کشور از این قطعنامه است. داستان آقای احمدی نژاد که می گفت این قطعنامه ها کاغذ پاره است و نتیجه بخش نیست، همان داستان کودکی بود که سنگی را در چاه می انداخت و ده ها عاقل نمی توانند آن را خارج کنند.