همه چیز درباره 5 مسافر نیویورک/عکس

مجله مهر: تاکنون فقط محمود احمدی نژاد بود که در اولین سال ریاست جمهوری اش و یک ماه و نیم پس از مراسم تنفیذش در اجلاس سازمان ملل حضور پیدا کرده است، او تنها رئیس جمهور ایران هم هست که تاکنون هشت بار و در تمامی اجلاس های سازمان ملل شرکت کرده است. پیش از محمود احمدی نژاد، سید محمدخاتمی، آیت الله خامنه ای و محمد علی رجایی یک یا دوبار در اجلاس سازمان ملل و با تعداد اندکی از همراهان، عازم نیویورک شده بودند. روحانی پنجمین رئیس جمهور ایرانی است که به خاک آمریکا قدم می گذارد. حضور آیت الله خامنه ای و محمد علی رجایی البته به اقتضای فضای جنگی حاکم بر کشور و رساندن صدای ملت ایران به جامعه جهانی در اجلاس سازمان ملل شرکت کردند.

كمتر از يك ماه بعد از تجاوز رژیم عراق محمد علی رجانی نخست وزیر وقت ایران به همراه یک همراه يك هيأت بلند پايه مركب ازبهزاد نبوي وزير مشاور در امور اجرايي، گودرز افتخار جهرمي از حقوقدانان مطرح کشور، چهار خبرنگار و فيلمبردار از صدا وسيما و خبرگزاري پارس عازم نيويورك شد تا در مورد جنگ ايران و عراق در سازمان ملل متحد و شوراي امنيت به گفت‌و‌گو بنشينند. در آن مقطع بحران گرونگیری و ماجرای تسخیر سفارت لانه جاسوسی هم به اوج خود رسیده بود و امام خميني تعيين تكليف گروگان‌هاي امريكايي را به مجلس شوراي اسلامي واگذار كرده بودند. رجایی پس از در دیدار با کورت والدهایم دبیرکل وقت سازمان ملل، و بیان اعتراض هایش درباره تجاوز نظامی عراق به خاک ایران، درباره گروگان ها هم گفت که در مورد گروگانها من ترجيح مي‌دهم فعلاً صحبتي نكنم، همانطور كه خبر داريد مجلس شوراي اسلامي دراين باره در حال طرح و بحث است و بزودي نظر كشور ما نسبت به اين مسئله اعلام مي‌شود.. والدهايم اصرار می کند که دولت امريكا علاقه‌مند به حل مسائل است و هر چهار شرطي را كه امام گفته‌اند حاضرند قبول كنند و از من خواسته‌اند كه شخصاً اين مسئله را به عرض شما برسانم. رجایی پاسخ می دهد که مجلس هنوز نظر خود را نداده است ولي من به عنوان دولت سعي مي‌كنم در اولين فرصت اقدامات لازم را بكنم. قصد من از شركت در شورا، طرح مسئله تجاوز عراق بود. من در اين رابطه به اينجا آمده‌ام نه براي طرح مسائل ما با امريكا.

هفت سال بعد از سفر شهید رجایی به نیویورک و در سال های پایانی جنگ، در روزهایی که جنگ نفتکش ها به اوج خود رسیده بود، آیت الله العظمی خامنه ای در قامت رئیس جمهور وقت ایران و به همراه هیاتی متشکل از ميرسليم مشاور عالي رياست جمهوري و علي رضا معيري معاون سياسي نخست‌وزير وقت به چهل و دومين مجمع عمومي سازمان ملل رفت. علی اکبر ولايتي وزير امورخارجه وقت چند روز زودتر براي فراهم كردن زمينه سفر به نيويورك رفته بود. رهبر معظم انقلاب در آن سفر نطقی 90 دقیقه ای در سالن اجلاس سازمان ملل ایراد نمودند که بازتاب زیادی داشت. استفاده از تجربه دادگاه نورنبرگ و طرح تنبيه عراق به عنوان متجاوز به منظور تضمين امنيت منطقه، انتقاد از عملكرد سازمان ملل و متهم ساختن شوراي امنيت در حمايت از تجاوز عراق به خاك ايران، هشدار به مجمع عمومي و افكار عمومي ملت امريكا نسبت به خطر حضور نظامي دولت امريكا در خليج فارس، برشمردن اقدامات امريكا براي مقابله با ايران، درخواست برچيده شدن دو تبعيض ناروا در سازمان ملل: حق وتو و عضويت دائم در شوراي امنيت، از جمله محورهای سخنرانی رئیس جمهور وقت ایران در چهل و دومین اجلاس سازمان ملل بود. هنگامي كه آيت‌الله خامنه‌اي از تجاوز امريكا به كشتي باري ايران سخن مي‌گفتند، نمايندگان امريكا محل اجلاس عمومي سازمان ملل را ترك كردند. آیت الله هاشمی رفسنجانی در طول هشت سال ریاست جمهوری خود، در هیچ کدام از اجلاس های سازمان ملل شرکت نکرد. هواپیمای سید محمد خاتمی یک سال بعد از انتخابش به عنوان رئیس جمهور و در شرایطی که در 12 سال گذشته هیچ رئیس دولتی از ایران قدم به خاک آمریکا نگذاشته بود، در فرودگاه جان اف کندی آمریکا نشست. سفر وی به آمریکا همزمان شده بود با به شهادت رسیدن ديپلمات‌هاي ايراني و صف‌آرايي طالبان در مرزهاي شرقي ايران. سید محمد خاتمي پيش از ترك تهران، اعلام كرد كه مي‌خواهد پيام‌رسان صلح براي ملت‌هاي جهان باشد. درهمین اجلاس بود که او موضوع گفت‌وگوي تمدن‌ها را در مقابل نظريه ساموئل هانتينگتون درباره رويارويي تمدن‌ها مطرح كرد. در آن اجلاس بیل کلینتون، رئيس جمهور امريكا اولين سخنران نشست صبح بود و قرار بود خاتمي بلافاصله بعد از او سخنراني كند. اين طراحي از سوي دبيركل سازمان ملل پيشنهاد شده بود تا شايد به روابط ايران و امريكا ذوب شود، اما در نهايت با عدم پذيرش سخنراني در يك نشست همزمان، رئيس دولت ايران، سخنران بعد از ظهر اين اجلاس شد. دوربین های مستقر در سازمان ملل منتظر ثبت «دست دادن ديپلماتيك كلينتون و خاتمي» بودند که این صحنه حادث نشد. همراهان خاتمي بعدها گفتند كه كلينتون در ساختمان سازمان ملل به دنبال خاتمي مي‌گشت تا با او روبه‌رو شود و گويا با دو ايراني مرتبط با نمايندگي ايران و همچنين محافظ و راننده خاتمي دست داده اما موفق به دست دادن با خاتمي نشده است.

سید محمد خاتمی دو سال بعد هم به نیویورک رفت تا در «اجلاس هزاره سران ملل متحد» شرکت کند. از سال 79 تا سال 84 دیگر رئیس دولت ایران به نیویورک نرفت و دراجلاس های سازمان ملل شرکت نکرد تا آنکه محمود احمدی نژاد در سوم تیرماه سال 84 به عنوان رئیس جمهور کشور انتخاب شد. او در شهریورماه همان سال به نیویورک رفت و سخنانش درباره هولوکاست واکنش های زیادی را به همراه داشت. به طوری که مقامات رژیم صهیونیستی و آمریکایی سالن اجلاس را ترک کردند. روایتی که وی از حضورش در این اجلاس و سخنرانی اش و جماعتی که محو سخنرانی وی شده بودند بعدها باعث انتقاداتی هم علیه وی در داخل کشور شد. سفرهای احمدی نژاد با نیویورک همیشه با حاشیه همراه بود. اگر ماجرای یکی از سفرهایش به سخنرانی جنجالی در دانشگاه کلمبیا ختم شد، دو سفر اخیرش به نیویورک، به ماجرای همراه بردن اعضای خانواده اش گره خورد که کار را به شکایت از دولت در کمیسیون اصل 90 هم کشاند. حالا حسن روحانی که به عنوان هشتمین رئیس جمهور کشور برگزیده شده است، می تواند پنجمین رئیس دولت ایرانی باشد که در اجلاس سازمان ملل شرکت می کند و قدم به خاک آمریکا می گذارد. شاید او هم نوار حضورهای متعدد رئیس دولت ایران در خاک آمریکا را پاره کند و امسال در اجلاس سازمان ملل حضور پیدا نکند. باید دید این روحانی معتدل تا شهریور چه تصمیمی می گیرد. حالا بعد از تمام این سفرهایی که روسای جمهور کشورمان به نیویورک داشته اند، حسن روحانی پنجمین رئیس جمهور ایرانی است که هواپیمای او فردا در فرودگاه جان اف کندی فرود می آید. دیدار احتمالی روحانی- اوباما در حاشیه اجلاس نیویورک شاید مهمترین اتفاقی باشد که می تواند در تاریخ این اجلاس رخ بدهد. روحانی در گفت وگویی که هفته گذشته با خبرنگار شبکه خبری ان.بی.سی داشت گفته بود که برنامه ای برای این ملاقات ندارد اما هر چیزی در عالم سیاست امکان دارد. اگر در هشت سال گذشته مواضع احمدی نژاد درباره شعار هولوکاست سخنرانی های جنجالی او را درصحن علنی سازمان ملل ثبت تاریخی کرد، حالا اما نظر روحانی درباره این ماجرا، رویکرد تنش زدایی او را در عرصه سیاست خارجی نشان می دهد. او گفته است تاریخ دان نیست و اثبات افسانه بودن هولوکاست را به تاریخ دانان سپرده است. دیپلماسی رسانه ای روحانی پیش از سفر به نیویورک تاثیر خود را گذاشته است. او در یادداشتی که در روزنامه واشنگتن پست منتشر کرد نوشت که فصل تعامل فرارسیده است. دیدار او با رئیس جمهور فرانسه که اولین دیدار دو مقام عالی رتبه ایرانی و فرانسوی از سال 2005 به بعد است یکی از مهمترین اتفاق های حاشیه ای اجلاس است. گفت وگوی هسته ای محمد جواد ظریف با کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می تواند مقدمه ای برای حل مساله هسته ای ایران باشد.