آیابشاراسد دراجلاس‌تهران‌شرکت‌خواهدکرد؟

پنجره: محمدرضا فرقانی دیپلمات پیشین ایران در افغانستان و سفیر سابق ایران در ترکمنستان در فاصله سال‎‎های 1382 تا 1389 است. او هم‎زمان با تشکیل معاونت اطلاع‎رسانی و مطبوعاتی شانزدهمین نشست سران جنبش عدم تعهد در تهران از طرف ستاد برگزاری به‎عنوان سخنگوی این معاونت منصوب شد. در خصوص برنامه‎‎های ایران به‎عنوان میزبان این اجلاس با وی در محل خبرگزاری تازه تأسیس جنبش عدم تعهد به گفت‎وگو نشستیم. با توجه به فضای امروز دنیا این اجلاس اهمیت فوق‎العاده‎ای برای ایران دارد. ایران چه برنامه‎ای برای بهره‎برداری حداکثری از این موقعیت دارد؟ برگزاری اجلاس سران جنبش عدم تعهد به‎عنوان دومین سازمان بزرگ بین‎المللی پس از سازمان ملل که دارای 120 عضو و همچنین 17 عضو ناظر می‎باشد، موضوع بسیار مهمی است و میزبانی شایسته از چنین اجلاسی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. حضور این تعداد از رؤسای جمهور، نخست‎وزیران و وزرای خارجه در یک کشور فرصت مناسبی است تا میزبان بتواند بهره‎برداری‎‎های عمدتا سیاسی را داشته باشد. به همین دلیل ایران نیز از سال گذشته درصدد برگزاری هرچه بهتر این اجلاس بود. در این اجلاس توانمندی‎‎های ایران در زمینه‎‎های صنعتی و عرصه‎‎های علمی و فناوری به نمایش گذاشته خواهد شد. آشنایی هیأت‎‎های خارجی با تمدن و فرهنگ ایرانی هم از دیگر برنامه‎‎های ما در این اجلاس است. از سوی دیگر ایران در نظر دارد با ارائه دیدگاه‎ها و نقطه‎نظرات خود در این اجلاس، با توجه به مشکلات جهانی دکترین جدیدی را برای مدیریت جهانی ارائه کند. در واقع شعار این اجلاس «صلح پایدار؛ در سایه مدیریت مشترک جهانی» نشان‎دهنده اهتمام ایران به بهره‎برداری حداکثری از این اجلاس است. در رابطه با موضوع مدیریت جهانی که آقای احمدی‎نژاد هم در این سال‎‎ها در بیشتر مجامع بین‎المللی درباره آن نظریاتی ابراز داشته‎اند، عملا ایران در اجلاس چه طرحی ارائه خواهد کرد؟ طرحی که به دور از شعار‎ها و تئوری‎ها بتواند بر هنجار‎های موجود در فضای بین‎المللی غلبه کرده و در اجلاس از طرف ایران که نقش میزبانی را دارد مطرح شود؟ در شرایط فعلی میان علمای علم سیاست و کارشناسان مسائل بین‎المللی اختلافات زیادی در این‎باره وجود دارد. بخشی از کارشناسان معتقد هستند که جهان فعلی جهانی تک‎قطبی است و توسط یک قطب مدیریت می‎شود که آمریکا و لیبرالیسم غرب است و بنابراین جمهوری اسلامی ایران در این اجلاس در نظر دارد تا این موضوع را مطرح کند که مشکلات موجود در جهان فعلی به‎دلیل همین مدیریت غلط و اشتباه است که جریان دارد و اگر ما می‎خواهیم واقعا مشکلات جهان حل‎ و فصل شود و آرامش به ‎جامعه جهانی برگردد و همه کشور‎های عضو جامعه جهانی در یک محیط سالم و با هم‎زیستی مسالمت‎آمیز زندگی کنند و در جهت رفاه حداکثری جامعه بشری تلاش کنند، باید مدیریت فعلی عوض شود چرا که این مدیریت ناکارآمد بوده و به بن‎بست رسیده است و دلیل آن هم بحران‎‎های موجود در جهان است که امروزه شاهد آن هستیم. دیدگاه دومی هم وجود دارد مبنی بر این‎که جهان فعلی جهان بدون مدیریت است؛ یعنی مدیریت منظمی وجود ندارد. در زمانی که دو ابرقدرت در جهان وجود داشتند و مدیریت می‎کردند، مدیریت دو قطبی بود اما با فروپاشی یکی از آنها، قطب دیگر اگر چه مدعی است که مدیریت جهانی را تحت عنوان نظم نوین جهانی داراست، اما در واقع نتوانسته است به ادعای خود جامه عمل بپوشاند و در حقیقت جامعه فعلی جهانی، جامعه بی‎مدیری است. بر همین اساس تمامی بحران‎‎ها و درگیری‎‎هایی که در کشور‎های مختلف جهان وجود دارد را ناشی از همین بی‎مدیریتی می‎دانند. جمهوری اسلامی ایران اعتقاد دارد که با پذیرش هر یک از این دیدگاه‎‎ها باید قبول کنیم که نیازمند مدیریت نوینی هستیم اما نه مدیریت تک‎قطبی و نه مدیریت دو قطبی، بلکه مدیریت مشترکی که در آن همه کشور‎های جهان به سهم خود شریک باشند و نقش مثبت خود را برای اداره هرچه بهتر جامعه جهانی ایفا کنند. در غیر این‎ صورت جهان روی آرامش به خود نخواهد دید؛ بحران‎‎ها و درگیری‎‎های فعلی جهانی گسترش پیدا خواهد کرد و جهان به‎سوی ناکجا ‎آباد خواهد رفت. در اجلاس‎ها معمولا همه سران شرکت نمی‎کنند. در اجلاس‎‎های گذشته چه تعدادی از سران شرکت می‎کردند و چگونه می‎توانیم یک مقایسه آماری از اجلاس‎‎های گذشته با اجلاس تهران داشته باشیم؟ همان‎طور که اشاره کردید، در هیچ کدام از سازمان‎‎های بین‎المللی همه سران شرکت نمی‎کنند. ما اجلاس سران داشته‎ایم که با 20درصد اعضاء برگزار شده و یا با 25 تا 30 درصد؛ اما حداکثر درصدی که تاکنون داشته‎ایم، شاید حدود 50درصد بوده است. مثلا در اجلاس قبلی که در شرم‎الشیخ مصر بود، 40 کشور در سطح سران شرکت داشتند و این درحالی بود که اجلاس در زمان حسنی مبارک تشکیل شد که نه تنها هیچ‎گونه مانعی برای حضور سران کشور‎ها نبود بلکه تشویق هم می‎شدند. اما در حال حاضر با وجود همه فشار‎ها و سنگ‎اندازی‎‎هایی که مخالفین ما دارند . همچنین کارشکنی‎های رژیم صهیونیستی که خیلی آشکار در این زمینه وارد صحنه شده است، تا‎کنون این تعداد کشور برای حضور، اعلام آمادگی کرده‎اند. با اینوجو تاکنون43کشور اعلام کردهاند که در سطح سران دراین اجلاس شرکت خواهند کرد. آیا موضوع سوریه هم در اجلاس تهران مطرح خواهد شد؟ چه به‎صورت رسمی و یا غیر رسمی؟ موضوع سوریه یکی از بحران‎‎های جدی کشور‎‎های عضو عدم تعهد است و نه تنها یک بحران منطقه‎ای بلکه بحرانی بین‎المللی است که به نوعی جهان و منطقه در آن درگیر است. از آنجایی که ماهیت جنبش عدم تعهد سیاسی است و بیشتر به مسائل سیاسی می‎پردازد و بحران سوریه هم یک بحران سیاسی و امنیتی است، طبیعی است که این موضوع در اجلاس مطرح شود اما کیفیت و چگونگی طرح موضوع سوریه در اجلاس تهران در حال بررسی است تا تصمیم‎گیری شود. طبیعتا ایران باید درباره سوریه طرح خاصی داشته باشد؟ طرح موضوعات در اجلاس این‎طور نیست که توسط کشور خاصی مطرح شود. همه کشور‎ها می‎توانند در اجلاس طرح موضوع کنند. بحران سوریه هم از طرف خود سوریه به احتمال قوی مطرح خواهد شد و هم از طرف دیگر کشور‎هایی که مخالف وضعیت بحرانی در سوریه هستند و موضوع دخالت مستقیم خارجی‎‎ها در امور این کشور را قابل طرح می‎دانند. ضمن اینکه شاید از طرف کشور‎های مخالف حکومت سوریه هم موضوع قابل طرح باشد. موارد قابل طرح در اجلاس سران جنبش عدم تعهد معمولا در مراحل و روز‎های مختلف مورد بررسی قرار می‎گیرد. طرح موضوع سوریه و بحران این کشور فعلا در دست بررسی است و احتمالا پس از بررسی در کمیته‎‎های تخصصی به جلسه کارشناسان و سپس وزرا و نهایتا سران منعکس خواهد شد. آیا بشار اسد در اجلاس تهران شرکت خواهد کرد؟ تاکنون سوریه اعلام کرده است که در اجلاس شرکت خواهد کرد، اما سطح مقامات شرکت‎کننده را اعلام نکرده است. یکی از موضوعاتی که درباره آن از ظرفیت جنبش عدم تعهد استفاده کرده‎ایم، موضوع مذاکرات هسته‎ای است. در این‎خصوص ایران چه تدابیری دارد تا بتواند به‎عنوان میزبان حداکثر بهره‎برداری را داشته باشد؟ در ارتباط با موضوع پرونده هسته‎ای ایران، جنبش عدم تعهد همواره در بیانیه‎‎های صریحی که صادر کرده است، ضمن حمایت جدی از برنامه‎ هسته‎ای ایران، اعلام کرده است که تلاش‎‎های ایران مسالمت‎آمیز است و هیچ‎گونه انحرافی هم در برنامه هسته‎ای ایران وجود ندارد و این یکی از نقاط مثبت و موضع گیری‎‎های بسیار جالب توجه و قابل تأمل جنبش عدم تعهد در صحنه سیاسی جهانی بوده است. قطعا با توجه به این‎که موضوع هسته‎ای جمهوری اسلامی ایران یک موضوع بین‎المللی است، جنبش عدم تعهد در تهران حتما موضع خود را اعلام خواهد کرد و حتی در بیانیه اجلاس این موضوع گنجانده‎ خواهد شد. تا سه سال آینده ریاست جنبش عدم تعهد در اختیار ایران خواهد بود. برای این دوره سه ساله چه برنامه‎‎هایی دارید؟ یکی از اهداف اساسی جمهوری اسلامی ایران این است که بتواند زمینه‎‎های لازم را برای تقویت این جنبش و فعال کردن آن در صحنه جهانی و همین‎طور تبدیل آن به یک سازمان بین‎المللی تأثیرگذار در معادلات بین‎المللی فراهم سازد. به همین جهت تلاش خواهیم کرد در دوران سه ساله ریاست ایران بر این جنبش در اجلاس‎‎های متعددی که برگزار خواهد شد، این موارد و مسائل را مطرح و پیگیری کنیم تا به یک نتیجه مطلوب برسد. آیا جنبش در زمان ریاست ایران درباره تحولات منطقه و خیزش‎‎های مردم هم موضع خواهد داشت؟ ایران می‎تواند در این موارد مواضعی داشته باشد اما این مواضع نمی‎تواند مواضع همه کشور‎‎های عضو جنبش باشد. بنابراین جمهوری اسلامی ایران قبل از آن‎که بخواهد به طرح مواضع بپردازد، به‎دنبال این است که زمینه لازم را برای تقویت و تأثیرگذاری هرچه بیشتر این جنبش فراهم کند. زمانی که این زمینه ایجاد شود، طبیعتا اعضای جنبش به موضع‎گیری در برابر تحولات جهانی خواهند پرداخت. متأسفانه در حال حاضر فضای خوبی بر جنبش حاکم نیست. امیدواریم اجلاس تهران این زمینه را فراهم کند که جنبش به‎عنوان یک گروه مؤثر و یک عامل قوی و تأثیرگذار در معادلات بین‎المللی نقش‎آفرینی کند. یکی از مسائلی که پس از جنگ سرد در جنبش مشاهده می‎شود، ضعف همگرایی در میان اعضای آن است و این‎که جنبش تأثیر‎گذاری لازم را نداشته است. ایران به‎عنوان میزبان اجلاس چه تدابیری برای ایجاد همگرایی هرچه بیشتر در جنبش خواهد داشت؟ جنبش متأسفانه همواره از این بابت در رنج بوده و این یکی از نقاط ضعف جنبش تلقی می‎شود. در این جنبش از کشور‎‎های کمونیستی تا لیبرالیستی وابسته به شرق و غرب عضو هستند که شاید این دلیلی باشد برای این که جنبش با وجود ظرفیت بالا نتوانسته است قدرت خود را نشان دهد. لازمه قدرت یافتن و تأثیر‎گذاری جنبش، رسیدن به یک درک مشترک از مشکلات جامعه جهانی است که با تحقق این موضوع جنبش می‎تواند در معادلات جهانی بسیار تأثیرگذار باشد. ما در این اجلاس به‎دنبال رسیدن به این فهم مشترک در جهت دگرگونی مدیریت جهانی هستیم. فکر نمی‎کنید که جنبش، مانیفست اولیه خود مبنی بر استقلال کشور‎ها را فدای جذب بیشتر اعضای جدید کرده است؟ نکته کاملا درستی است. این موضوع به سیر روند تاریخی جنبش برمی‎گردد که پس از اجلاس‎‎های اولیه، به‎تدریج این جنبش به طرف جذب اعضای بیشتر رفت و چون ایدئولوژی واحدی هم نداشت، هر دو ابرقدرت سعی کردند که وابستگان خود را در این جنبش عضو کنند تا این کشور‎ها حافظ منافع ابرقدرت‎ها در جنبش عدم تعهد باشند و در دهه 60 رقابتی میان کشور‎ها برای عضویت در جنبش عدم تعهد شکل گرفت. اما در کنار این نقطه ضعف، نقاط قوتی مانند حضور دو سوم کشور‎های سازمان ملل بسیار قابل توجه است و همچنین با توجه به عدم کارایی سازمان ملل در حال حاضر، این اجلاس تنها مکانی است که کشور‎ها می‎توانند صدای خود را به گوش جهانیان برسانند. این یک رویداد ملی است که تا سال‎های بعد چنین فرصتی تکرار نخواهد شد و مربوط به حزب یا جریان سیاسی خاصی نیست. چه برنامه‎ای برای حضور نخبگان سیاسی و فرهنگی و یا نمایندگان مجلس با گرایشات مختلف در این اجلاس دارید؟ جذب حداکثری نخبگان از نکاتی است که دولت توجه ویژه‎ای به آن دارد و در حال حاضر همدلی ارگان‎‎های مختلف در برگزاری این اجلاس کاملا مشهود است. با توجه به حجم بالای شرکت‎کنندگان در نشست، امکان حضور شخصیت‎‎های سیاسی در داخل اجلاس سران وجود ندارد اما برای آشنایی هرچه بیشتر نخبگان سیاسی، فرهنگی و هنرمندان با اعضای نشست، در حاشیه این اجلاس برنامه‎‎هایی تدارک دیده شده است. در ابتدا خبر‎هایی مبنی بر میزبانی شهر‎هایی مانند کیش و اصفهان منتشر شد. چرا محل اجلاس در چند نوبت تغییر کرد و در نهایت باز هم شهر تهران میزبان این اجلاس شد؟ ظاهرا در ابتدا با توجه به زیبایی شهر کیش و پیشرفت‎هایی که در این شهر صورت گرفته است، این شهر به‎عنوان میزبان در نظر گرفته شد که به‎دلیل حساسیت بالای این اجلاس و تأمین هرچه بهتر امنیت آن، میزبانی کیش از دستور کار خارج شد. سپس به‎دلیل آن‎که شهر زیبای اصفهان نمادی از فرهنگ و تمدن ایران است و نسبت به شهر تهران خلوت تر است، قرار شد در اصفهان میزبان این اجلاس باشیم. بعد از آن‎که میزبانی ایران قطعی شد، تنها یک سال برای طراحی و ساخت مکان اقامتی سران فرصت داشتیم که با توجه به زمان کم و این‎که امکان داشت طرح سالن اجلاس اصفهان در موعد مقرر آماده نشود، باز هم در نهایت تهران میزبانی این اجلاس را بر عهده گرفت