چرا غربی ها آرزو داشتند مذاکرات استانبول 2 سازنده باشد؟

فارس: مذاکرات هسته ای ایران و نمایندگان 1+5 در استانبول در حالی برگزار شد که غربی ها خشنودی متفاوتی نسبت به گفتگوهای پیشین بروز دادند و حال این سوال مطرح است چرا غربی ها آرزو داشتند مذاکرات با طرف ایرانی سازنده‌تر از گذشته باشد؟ حامد شهبازی - 15 ماه از آخرین دور مذاکرات با نمایندگان گروه 1+5 به سرپرستی کاترین اشتون رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و دیپلمات انگلیسی در استانبول می گذرد و در این مدت کشورهای غربی که پیش از این نتوانسته بودند ایران را نسبت به عقب نشینی از مواضع اصولی و حقوق حقه خود در برخورداری از انرژی هسته ای مجبور کنند، با اعمال تحریم های اقتصادی و تجاری، تشدید فشارها و لفاظی ها و کوبیدن بر طبل جنگ و حتی ترور دانشمندان هسته ای ایران، برای موثر نشان دادن تحریم ها و فشارها بشدت دست و پا زدند و تلاش کردند ایران را در موضع ضعف قرار دهند اما در این مدت تحولات به نحوی رقم خورد که مذاکرات استانبول 2 را به مذاکرات حساس و جدی بدل کرد. مهمترین تفاوت این مذاکرات با مذاکرات پیشین این واقعیت بود که طرفهای غربی از هفته ها و روزهای قبل نسبت به حاکم شدن فضای مثبت و خوشبینانه در قبال سازنده بودن مذاکرات سخن گفته بودند و رسانه های غربی نیز در گزارشها و تحلیل های خود درباره احتمالات حاکم بر این نشست، از تمایل دولتهای خود برای نتیجه بخش بودن این مذاکرات سخن می راندند؛ نه از تهدیدهای نخ نمای آمریکا درباره "روی میز بودن همه گزینه ها" خبری بود که همواره پیش از هر مذاکره ای در بوق و کرنا می کردند ونه از لفاظی های توخالی دیپلماتهای اروپایی مبنی بر افزایش فشارها بر ایران در صورت همراهی نکردن با پیشنهادها و دستورکارهای آنها گرچه هر از گاهی دستگاه تبلیغاتی رژیم صهیونیستی-این عروسک کوکی غربی ها- برای خالی نبودن عریضه از وجود طرح ها و برنامه های خود برای حمله به تاسیسات هسته ای ایران سخن می گفت اما کیست در این کره خاکی از قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی برای سرکوب هرگونه تجاوز و تعدی به خاک مقدس خود آگاه نباشد، آن زمان که فرمانده کل قوایش حضرت آیت الله خامنه ای به نیروهای سپاهی و ارتشی دستور داد به هیچ تردید و درنگی به هرگونه تجاوز و حمله ای پاسخ دهند. چهره‌های خندان در حقیقت، غربی ها با چنین ذهنیتی مبنی بر مثبت پیش رفتن مذاکرات و فراهم شدن زمینه تفاهم های بعدی به منظور تداوم مذاکرات در دور های آتی وارد استانبول شدند و ساعاتی نگذشت که پیش بینی ها و در واقع خواست و تمایل دیپلماتهای غربی برای سازنده بودن مذاکرات و نه ژستهای نمایشی مبنی بر سازنده جلوه دادن مذاکرات به واقعیت پیوست و طرفین با چهره های خندان در مقابل دوربین ها و دیدگان صدها خبرنگار از سازنده بودن مذکرات و برداشتن گامهای عملی و اعتمادسازی سخن به زبان آوردند به گونه‌ای که هلگا اشمیت، یک دیپلمات بلندپایه اروپایی، از طرف غربی‌ها و علی باقری معاون سعید جلیلی رئیس تیم مذاکره کننده ایران ماموریت یافتند برای اجلاس سوم خرداد در بغداد مذکرات مشروح‌تری را برگزار کنند به منظور آنکه پیش‌نویس چارچوب همکاری‌ها تدوین شود و پس از آن همکاری‌های متقابل آغاز شود. غربی‌ها در نشست اخیر تلاش بسیاری کردند که روند مذکرات به بهترین نحو ممکن پیش برود و موضوعاتی که موجب بروز حساسیت از سوی طرف ایرانی به ویژه در قبال موضوع غنی‌سازی، سایت فردو و غیره می شود، در مذاکرات مطرح نشود به گونه‌ای که اطلاعات منابع نزدیک از روند مذاکرات که بخشی از آن در رسانه‌های غربی نیز انتشار یافت، از این امر حکایت دارد که کاترین اشتون در مذاکرات این بار خود با جلیلی ملاحظات بسیاری کرد که موضوعات تحریک کننده مطرح نشود حال آنکه در مذاکرات پیشین، اصرار دو طرف بر مواضع پیشین خود به ویژه تاکیدات غربی‌ها در قبال تعلیق غنی‌سازی و موضوعات مرتبط با آن، شرایطی را رقم می زد که دو طرف صرفأ به ایراد سخنرانی برای یکدیگر پرداخته و بدون دستیابی به توافقی برای تداوم مذکرات به خانه‌های خود باز می گشتند. اما در مذاکرات اخیر تنها زمانی که موضوع اورانیوم 20 درصد غنی شده مطرح شد-آنگونه که رسانه‌های غربی اشاره می کنند- هنگامی بود که اشتون با احتیاط کامل به بخشی از جنبه‌های برنامه هسته‌ای ایران اشاره کرده که به زعم وی باعث بروز نگرانی‌هایی از سوی طرف غربی شده است. اطلاعاتی که از روند مذاکرات منتشر شده به این واقعیت اشاره می کند هیچ یک از هیاتهای نمایندگی غربی حاضر دراین مذاکرات، اشاره ای به موضوع‌ تنش زای توقف غنی‌سازی 20 درصدی نکردند و هیچ دیپلماتی ریسک نکرد که با اشاره کردن به برخی جزئیات، به جو مثبت حاکم بر مذاکرات آسیب بزند و برگزاری دور بعدی مذاکرات را به خطر اندازد. پیروزی حاصل پایداری اما به راستی در این مدت چه تحولاتی روی داده است که غربی‌ها تا به این حد تلاش کردند که نتیجه مذاکرات مثمر ثمر باشد به گونه‌ای که اشتون بعد از دیدار با جلیلی با مفید و سازنده خواندن مذاکرات گفت: ما به توافق رسیدیم که معاهده عدم انتشار تسلیحات هسته‌ای (ان‌پی‌تی) پایه اساسی برای آن چیزی باید باشد که به طور جدی مورد تعامل قرار بگیرد و این اطمینان حاصل شود که ایران به تعهداتش بر اساس پیمان ان پی تی عمل می‌کند و در همان حال به حق ایران برای استفاده از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای نیز احترام گذاشته می‌شود. پاسخ این پرسش را باید در رویکرد جمهوری اسلامی ایران برای پایبندی به اصول و مواضع غیرقابل مذاکره خود در برخورداری از حق بهره‌گیری از انرژی صلح آمیز هسته‌ای جستجو کرد. سعید جلیلی که طی برگزاری چند دور مذاکره با طرفهای غربی به خوبی نشان داده پایداری بر اصل "عزت،حکمت،مصلحت" کارگشاست و می دانست حتی کوچکترین عقب‌نشینی در قبال خواست طرف غربی، ایران را در موضع ضعف قرار خواهد داد، بار دیگر با همان دستورکارهای پیشین جمهوری اسلامی ایران وارد مذاکرات شد که عبارت بودند از "به رسمیت شناخته شدن حق هسته‌ای ایران بر اساس ان‌پی‌تی، خلع سلاح هسته‌ای، صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران و حرام بودن ساخت سلاح هسته‌ای بر اساس حکم رهبر معظم انقلاب و جلوگیری از عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای"؛ موضوعی که بارها از سوی جلیلی در مذاکرات و اظهارات خود خطاب به غربی‌ها بیان می شد و در واقع پایبندی ایران به اصول حقه خود و عقب ننشستن از حقوق خود بر اساس معاهدات بین‌المللی، پیروزی دیپلماتیکی را برای ایران رقم زد به همراه آنکه موضعگیری‌های ایران در این نشست و مدیریت قابل تحسین جلیلی باعث شد که لفاظی‌های غربی‌ها درباره تحریم‌ها و حمله به ایران و دیگر تهدیدات، نه تنها کاربردهای پیشین خود را نداشته باشد بلکه شکست سختی را برای رژیم صهیونیستی به دنبال داشت که پیشتر انواع تبلیغات و تهدیدات را علیه ایران صورت داده بود و آرزو می کرد که مذاکرات بی نتیجه باشد تا باز هم به یاوه‌گویی‌های خود علیه جمهوری اسلامی ایران ادامه دهد به گونه‌ای که یک نویسنده غربی، اسرائیل را تنها بازنده بزرگ رقابت استانبول دانست و این پیروزی دیگری برای ملت ایران بود که از طریق دیپلماتیک به تمامی تهدیدات پوچ و لفاظی‌های بی‌اثر علیه خود پاسخ دندان شکنی داد. اینکه طرفهای غربی امیدوار بودند که اجلاس استانبول 2 نتیجه لازم و مطلوب آنها را به دنبال داشته باشد تا تداوم مذاکرات را برای دستیابی به توافق مورد نیاز را زمینه‌سازی کند ، به شرایط داخلی و خارجی این کشورها نیز باز می گردد. اروپایی‌ها طی 15 ماهی که از نخستین اجلاس خود در استانبول با طرف ایرانی خود می گذرد، تحت فشارهای آمریکا تحریم‌های یکجانبه‌ای برای نفت و گاز، بانکهای ایرانی و در واقع هرگونه تجارت با جمهوری اسلامی ایران اعمال کردند و امیدوار بودند که طی این مدت، تشدید فشار و آثار تحریم‌ها باعث شود که ایران با توجه به قواعد مورد نظر آنها، بازی کند و حتی اجرای شدن بخشی از بسته‌های تحریمی دیگر را به تابستان سال جاری موکول کردند تا با ارزیابی آثار تحریم‌های ابتدایی،‌ به زعم خود ضربه آخر را بر ایران وارد کرده تا امتیازهای مورد نیاز نظیر دست برداشتن ایران از غنی سازی، برچیدن سایت فردو و غیره را دریافت نمایند اما برخلاف انتظار، ایران نه تنها از مواضع خود دست برنداشت بلکه اعلام کرد در تولید اورانیوم غنی سازی شده مورد نیاز برای مصارف پزشکی و صلح آمیز، به پیشرفتهای خوبی رسیده و اوایل سال جاری نیز از برخی از پیشرفتهای خود در حوزه‌های مرتبط با دانش هسته‌ای را رونمایی کرد. اما اوضاع اقتصادی نامناسب در قاره سبز به همراه سرمای کشنده، بیکاری، تظاهرات گسترده مردم در قبال سیاستهای دولتمردان خود در حوزه‌های مختلف که به تدریج کل اروپا را در برگرفت، به همراه افزایش شدید قیمت‌های انرژی، شرایط اسفباری را برای دولتهای اروپایی رقم زد و این پیام را برای دولتمردان اروپایی به دنبال داشت که در شرایط کنونی محروم کردن خود از منابع انرژی ایران به همراه همکاری‌های تجاری گسترده‌ای که با این کشور دارند، نه تنها سودی نخواهد داشت بلکه آثارش، فلج کننده نیز شده است در عین حال که ایران با خیال آسوده از بی اثر بودن تحریم‌ها، مشتری‌های تازه‌ای را برای نفت خود در صف انتظار داشت. این تحولات باعث شد که اروپایی‌ها در اندیشه راه فراری برای خود باشد چرا که پیش از این نیز دنباله روی از سیاستهای واشنگتن در قبال ایران، نتیجه‌ای مثبتی برای آنها به همراه نداشته و آمریکا هیچگاه متحدی مطمئن برای اروپایی‌ها نبوده است و از این رو کشورهای غربی حاضر در ترکیب گروه 1+5(انگلیس، فرانسه، آلمان) که به نوعی نمایندگی دیگر اروپایی‌ها را نیز بر عهده دارند، با این دیدگاه وارد مذاکرات شدند تا با پیش‌بردن مثبت مذاکرات، طرف ایرانی را برای تداوم مذاکرات متقاعد کنند چرا که نیک می دانستند بیش از آنکه ایران به ادامه مذاکرات با غربی‌ها نیاز داشته باشند، این غربی‌ها هستند که به ادامه دلگرم‌کننده مذاکرات در دورهای بعدی نیاز دارند و اکنون نیز به نتیجه بخش بودن دور بعدی مذاکرات در بغداد امیدوارند. آمریکا نیز شرایط بهتری از همتاهای غربی خود پیش از ورود به مذاکرات استانبول نداشت چرا که اوضاع اقتصادی فلج کننده، بیکاری، افزایش شدید بنزین به همراه چالشهای جدی واشنگتن در عرصه سیاست خارجی خود به ویژه پیچیده شدن اوضاع در افغانستان، درگیری‌های دیپلماتیک با متحدان و عدم نتیجه بخش بودن فشارها و تحریم‌های اعمالی بر ایران، چاره‌ای برای آمریکا باقی نگذاشته است که به جای تهدیدات پوچ و لفاظی‌های بی‌اثر، در اندیشه برون رفت از باتلاقی باشد که در آن گرفتار شده است به ویژه آنکه شخص باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا، درگیر رقابتهای انتخاباتی شدیدی است و انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در آبان ماه سال جاری در حالی که رقیب جمهوری‌خواه وی عرصه را بر وی تنگ‌تر کرده است، شرایطی را برای اوباما و دولت وی رقم زده است که دستکم در چند ماه آتی، خود را درگیر چالش ایران ننماید چرا که سابقه نشان داده باز هم این ایران خواهد بود که برنده بازی است و اوباما با علم به اینکه اگر می خواهد چهار سال آینده نیز در اتاق بیضوی شکل کاخ سفید بماند، می بایست در شرایط حاضر با رقیب قدرتمندی همچون ایران دست و پنجه نرم نکند. از این رو می توان پیش‌بینی کرد که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها برای دور دوم مذاکرات در بغداد با مواضعی ملایم‌تر و مبتنی بر احترام بیشتر با ایران وارد مذاکرات شوند و غربیها اگر به دنبال تعامل و همراهی بیشتر جمهوری اسلامی ایران هستند ضروری است که از ادامه رفتارهای خصمانه خود دست برداشته، تحریم‌ها را لغو نمایند و با احترام به حقوق ایران بر اساس معاهدات بین‌المللی، حق هسته‌ای آن را به رسمیت شناخته و با برنامه ایران به منظور خلع سلاح هسته‌ای و جلوگیری از گسترش تسلیحات هسته‌ای در جهان همسو شوند، همانگونه که سعید جلیلی به خوبی در این راستا تاکید کرد که در پایان مذاکرات استانبول گفت: "ما اعلام کردیم با توجه به برخی رفتارهای بی‌نتیجه غرب علیه کشورمان، رفتار آینده آنها{غربی‌ها} باید مبتنی بر جلب اعتماد ملت ایران باشد. توافق کردیم گفت‌وگوها با رویکرد مثبت و سازنده ادامه یابد و در طیفی از موضوعات از جمله موضوع هسته‌ای، قرار شد برای ورود به یک فرایند سازنده و مثبت در همکاری‌های جامع و پایدار مورد علاقه طرفین این گفت‌وگوها ادامه یابد که این موضوع با رویکرد گام به گام و عمل متقابل صورت می‌گیرد."