تیتر جنجالی وطن امروز؛ دولت روحانی یا ملت؟/ چه کسی اعانه می‌گیرد؟

وطن امروز: بنا بر شاخص‌های اقتصادی، اقتصاد ایران در سال‌های اخیر بدترین شرایط خود را پس از انقلاب سپری می‌کند. تورم نقطه به نقطه نزدیک به ۴۰ درصد، رشد اقتصادی منفی ۷ درصد، ضریب جینی ۴۰ درصد، استمرار روند کم‌ارزش شدن پول ملی، افزایش بی‌محابای رقم نقدینگی و رسیدن آن به بیش از ۳ هزار هزار میلیارد تومان، کاهش مصرف کالا‌های اساسی در بین مردم و... گوشه‌ای از کتاب مفصل بیماری‌هایی است که در یک دهه اخیر اقتصاد کشور را درگیر کرده است. تمام این مسائل حالا باعث شده دولت حتی نتواند سیاست‌های فاصله‌گذاری و تعطیلی فراگیر را به دلیل نارسایی‌های اقتصادی اجرایی کند و در روز‌های اخیر اجبارا باید شاهد از دست رفتن روزانه بیش از ۴۵۰ نفر از هموطنان‌مان باشیم. در چنین شرایطی عاملان اصلی این فاجعه تاریخی به جای اصلاح رویه‌های سابق و اظهار ندامت، نمک بر زخم‌های معیشتی مردم می‌پاشند و می‌گویند «عملکرد ما از حافظه مردم پاک نخواهد شد». معاون اول رئیس‌جمهور در جلسه با مدیران ارشد شبکه بانکی با اشاره به تأکید رهبر حکیم انقلاب مبنی بر ضرورت کمک به مسؤولان دولت برای حل مسائل کشور اظهار داشت: آیا شرایطی از این بدتر هم وجود دارد؟ برخی افراد که خیلی ادعا هم دارند فقط این جملات مقام معظم رهبری را تکرار و تصور می‌کنند دیگران متوجه عملکرد آن‌ها نیستند. هر یک از ما در دوران مسؤولیت‌های مختلف خود کارنامه‌ای داریم و عملکرد ما از حافظه مردم پاک نخواهد شد. اگر می‌خواهیم مسائل کشور و مشکلات مردم را حل کنیم، جز از طریق تفاهم، انسجام و مشارکت ملی قابل انجام نیست. از سوی دیگر در برابر برنامه‌های حمایتی دیگر قوا برای نجات اقشار آسیب‌پذیر از زیر فشار گرانی با کنایه به آن‌ها اظهار می‌کنند «مردم رفع تحریم می‌خواهند نه اعانه». محمدباقر نوبخت در نامه‌ای با اشاره به محدود شدن درآمد‌های نفتی کشور در دوران تحریم اعلام کرد: امروز مردم ایران به جای اعانه و یارانه، از مدیران خود رفع تحریم و برداشتن زانوی زور از گلوی اقتصاد ایران را با حفظ عزت ملی طلب می‌کنند. مردم ما هنوز به خاطر دارند که با رفع تحریم می‌شود سال‌ها شاهد تثبیت نرخ ارز، تورم یک‌رقمی و رشد دو‌رقمی بود. دولت خواهان هیچ مذاکره‌ای نیست. رسانه‌های جهان شهادت می‌دهند در سفر قبلی جناب آقای دکتر روحانی، رئیس‌جمهور محترم به مقر سازمان ملل متحد، بار‌ها ترامپ به انحای گوناگون و از طریق وساطت برخی رؤسای‌جمهور کشور‌های اروپایی درخواست مذاکره داشت که قاطعانه رد و فقط و فقط موکول به رفع تحریم و شناخت حقوق ملت ایران شد. نوبخت همچنین گفت: «دولت همان‌طور که طی سال‌های تحریم در مسیر سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب، مقاومت کرد و خار در چشم و استخوان در گلو چیزی نگفت و کار کرد، امروز نیز برای رفع تحریم عزتمندانه از ملت ایران، همه رخداد‌ها را عاقلانه رصد و برای کاهش آلام مردم تلاش می‌کند تا فرصت بسازد و برای سربلندی ملت بزرگ ایران اقدام کند. اما اگر دشمن منافع و مصالح ملت ما را به رسمیت نشناسد، مردم ایران نشان داده‌اند در برابر زورگویی‌ها مقاوم و پیروزند». مساله اینجاست که در این ۷ سال وقتی دولتی‌ها به دنبال رفع تحریم بودند، شرایط کنونی را پدید آوردند. در اصل شرایط وخیم کنونی که مردم را محتاج یارانه کرده ماحصل سیاست معطل کردن بیش از ۷ سال اقتصاد کشور برای رفع تحریم‌هاست؛ تلاشی مذموم و نافرجام که هنوز هم نتیجه نداده است. مسببان وضع موجود حتی در مقابل اصلاحات بودجه‌ریزی هم مقاومت می‌کنند؛ «بودجه چوب ادب سیاستمداران بویژه سیاستمدارانی است که تنها شعار می‌دهند»؛ و با چنین ادبیاتی خود را مبری از هر گونه اصلاحی دانسته و به مسیر پیموده شده افتخار می‌کنند. معاون اول رئیس‌جمهور در جلسه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی گفت: تجربه من به عنوان فردی که هم در دولت و هم در مجلس فعالیت کرده‌ام، می‌گوید بودجه چوب ادب سیاستمداران بویژه سیاستمدارانی است که تنها شعار می‌دهند. منابع و مصارف در بودجه کشور موضوعی واقعی است و باید با آن منطقی برخورد کرد. نمی‌توان ذهنی و خیالی منابع کشور را افزایش دهیم. متاسفانه برخی مسائلی که در حال حاضر عنوان می‌شود با ۱۰ برابر بودجه کنونی نیز نمی‌توان به آن حرف‌ها جامه عمل پوشاند. جهانگیری اظهار داشت: «برخی می‌گویند منابع گمرکی را افزایش دهیم، کسی که این حرف را می‌زند نشان می‌دهد کمترین آشنایی‌ای با اقتصاد ندارد، زیرا این دست محاسبه‌ها موجب افزایش قیمت همه کالا‌ها در کشور می‌شود. باید آشکارا و شفاف به مردم بگویند درآمدی که از این تصمیم حاصل می‌شود، پیامد‌های آن تورم و افزایش سرسام‌آور قیمت همه کالا‌ها خواهد بود». نباید فراموش کرد که نقطه ثقل تمام مشکلات اقتصادی کنونی همین بودجه‌ریزی اشتباه است. بودجه مانند نقشه راه اقتصاد کشور است، زمانی که طراح نقشه فهمی از اقتصاد ندارد و بودجه را به جای قوه عاقله با قوه تخیل خود طراحی می‌کند مقصد اقتصاد مشخص است. بررسی شاخص‌های بودجه سال جاری نشان می‌دهد دولت به هیچ کدام از مقاصدی که پیش‌بینی کرده بود نرسیده است. فاصله ۹۹ درصدی درآمد‌های حاصل از فروش اموال مازاد دولتی و ۸۹ درصدی درآمد‌های نفتی نشان از موهومی بودن این بودجه‌ریزی دارد. شاید اساسا مسؤولان سازمان برنامه و بودجه دولت روحانی بودجه را برای کشوری دیگر تنظیم کرده باشند. *** نفی «یارانه» در سالگرد اجرای طرح «یارانه معیشتی» رئیس سازمان برنامه و بودجه در حالی از جانب مردم پرداخت یارانه را نفی می‌کند که سال گذشته دقیقا در همین ایام، سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین به بدترین شکل ممکن اجرا شد و دولت پس از آن اعلام کرد در نظر دارد منابع حاصل از این طرح را به عنوان «یارانه معیشتی» به مردم بازگرداند. بر این اساس، حداکثر تا ۵ نفر از هر خانوار مشمول یارانه شدند و یارانه جدید برای خانوار یک نفره ۵۵ هزار تومان، خانوار ۲ نفره ۱۰۳ هزار تومان، خانوار ۳ نفره ۱۳۸ هزار تومان، خانوار ۴ نفره ۱۷۲ هزار تومان و خانوار ۵نفره ۲۰۵ هزار تومان اعلام شد. اجرای این طرح خارج از چارچوب طرح هدفمندی یارانه‌ها عملا نشان‌دهنده لجبازی و سیاسی‌کاری دولت با طرح مذکور است. در واقع دولت تلاش کرد اندک یارانه حاصل از افزایش قیمت بنزین را با عنوانی دیگر به نام خود ثبت کند. این در حالی است که طبق قانون دولت باید گام‌های دیگر هدفمندی را اجرا می‌کرد. دولت با این کار به دنبال آن بود که یارانه نقدی پیشین را تضعیف کند. سابقه دولت تدبیر در اعطای کمک معیشتی به مردم البته به طرح یارانه معیشتی محدود نمی‌شود. دولت یازدهم در همان اوایل شروع به کار در سال ۹۲ طرح اعطای سبد کالا به بخشی از اقشار جامعه را اجرا کرد. صحنه‌های تأسف‌آور از وضعیت مردم در صف‌های دریافت سبد کالا حتی در رسانه‌های خارج از کشور هم بازتاب داشت. بازتاب بین‌المللی اجرای فاجعه‌بار طرح سبد کالا در حدی بود که «وندی شرمن» معاون وقت وزیر خارجه آمریکا و عضو تیم مذاکره‌کننده این کشور اعلام کرد: «در شبکه‎‎‎های تلویزیونی دیدیم دولت ایران به مردم فقیر کالا می‎داد و این وضعیت بعد از توافق هسته‎ای و کاهش تحریم‎‎‎ها بوده و نشان می‌دهد تحریم‎‎‎ها در زندگی مردم ایران تاثیر مستقیم گذاشته‎ است. آن مبلغی که به ایران دادیم، طبق توافق باید صرف کالا‎‎های ضروری و غذا شود و دولت ایران به تعهد خود عمل کرد». رسوایی اجرای فاجعه‌بار این طرح و نمایش صف‌های کیلومتری و بی‌نظمی در اجرای این طرح به حدی بود که روحانی را مجبور به عذرخواهی از مردم کرد. اظهارنظر نوبخت از زبان مردم در نفی اعطای یارانه در حالی است که دولت در همان اوایل شروع به کار تلاش کرد مردم را از دریافت یارانه منصرف کند. با این حال طبق اعلام دولت، حدود ۹۷ درصد مردم از دریافت یارانه انصراف ندادند. مخالفت قاطع مردم با درخواست دولت مبنی بر انصراف از دریافت یارانه، نشان داد مردم با دریافت یارانه مخالفتی ندارند.

* یارانه «حق» مردم است نه «اعانه» موضوع بعدی اینکه نوبخت در حالی اعطای یارانه به مردم را «اعانه» می‌نامد که منابع این یارانه از ثروت همین مردم تامین می‌شود. طرح اعطای یارانه معیشتی که آبان سال گذشته به بدترین شکل ممکن اجرا شد هم مشمول همین قاعده است. در این طرح قرار شد منابع حاصل از افزایش قیمت بنزین به طور کامل به مردم بازگردد، بنابراین اطلاق لفظ ناشایست «اعانه» به دور از کرامت مردم و خلاف حقیقت است، چرا که یارانه «حق» مردم است نه اعانه یا لطف یا کمکی که دولت به مردم روا می‌دارد. استفاده رئیس سازمان برنامه و بودجه از عبارت «اعانه» نشان‌دهنده نگاه غلط وی به منابعی است که وی مسؤول مدیریت آن و تخصیص بهینه آنهاست. بر اساس آمار موجود در رابطه با میزان سهم مردم از درآمد‌های طرح هدفمندی که از قوانین بودجه سال‌های ۹۱ و ۹۹ احصا شده است؛ یارانه نقدی مردم از این درآمد‌ها در دولت روحانی به شکل چشم‌گیری کاهش یافته است به طوری که یارانه نقدی مردم از این درآمد‌ها از ۷۳ درصد سال ۹۱ به ۱۷ درصد در سال جاری رسیده است.

*** «کسری هنگفت بودجه» نتیجه پیش‌بینی موهوم از منابع و اهمال در اصلاح نظام مالیاتی از آذرماه سال گذشته که دولت لایحه بودجه سال ۹۹ را تقدیم مجلس کرد، موضوع «کسری بودجه هنگفت» به موضوع کانونی نقد و نظر‌های کارشناسان و برخی نمایندگان مجلس پیشین و حاضر تبدیل شد. مجلس دهم در حالی منابع بودجه عمومی را معادل ۵۷۰ هزار میلیارد تومان تصویب کرد که بسیاری از کارشناسان و مراکز پژوهشی نسبت به حتمی بودن کسری بودجه هشدار دادند. تخمین‌های مختلفی از رقم کسری منابع بودجه سال ۹۹ عنوان شده است. کمترین تخمین‌ها حاکی از کسری ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی بودجه سال جاری است. این در حالی است که در برخی تخمین‌ها رقم کسری بودجه حتی تا ۲۵۰ هزار میلیارد تومان هم اعلام شد. کسری هنگفت بودجه سال جاری به طور کلی ناشی از چند دلیل عمده است که یکی از این عوامل، اهمال دولت در اصلاح ساختار‌های اقتصادی از جمله اصلاح نظام مالیاتی است. دولت در بیش از ۷ سال گذشته تقریبا هیچ اقدام اساسی برای اصلاح نظام مالیاتی و افزایش سهم مالیات از منابع بودجه نکرده است.

****** سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس: چگونه حمایت معیشتی در غائله بنزینی اعانه نبود، اما تأمین کالا‌های اساسی اعانه است؟ اظهارات اخیر مسؤولان دولت درباره مسائل اقتصادی با واکنش چند تن از نمایندگان مجلس رو‌به‌رو شد. سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس روز گذشته در نطق میان دستور خود گفت: مسؤولان دولتی در روز‌های اخیر به بهانه سخنی که فروتنانه در آن علاوه بر نقد تصمیمات دولت در حوزه اقتصاد به مجلس هم اشاره شده بود، برآشفته شده و فرصت را مغتنم شمردند تا به خانه ملت حمله کنند؛ دولتی که با ضعف، انفعال و بی‌برنامگی آشکار در امور اقتصادی در ۷ سال گذشته به طور قطع خود یکی از عاملان مشکلات فعلی بوده و جالب است که از وعده «چنان رونقی ایجاد شود که مردم به یارانه نیاز نداشته باشند»، حالا به جایی رسیده‌ایم که این وضعیت اقتصادی را دستاورد تاریخی می‌دانیم. مهدی طغیانی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی افزود: البته که دستاورد‌های اقتصادی دولت در ۷ سال گذشته حقیقتا تاریخی است و باید در کتاب‌های درسی بنویسند که چگونه می‌توان ارزش پولی ملی را یک دهم، نقدینگی را ۶ برابر و نرخ تورم را ۴۰۰ درصد افزایش داد و مسؤولیت هم نپذیرفت.

* به جای فرافکنی بگویید با اقتصاد کشور چه کردید؟ وی ادامه داد: هیچ‌کدام از شاخص‌هایی که گفته شد در دوره قبلی تحریم‌ها به این صورت نرسید؛ لطفا به جای فرافکنی بگویید با اقتصاد ایران چه کردید و چه باید می‌کردید که نکردید؟ برای افزایش تولید داخلی نهاده‌ها و کالا‌های اساسی بویژه در اقلام وارداتی چه اقدامی انجام دادید؟ هیچ اقدامی انجام ندادید! برای اصلاح نظام مالی کشور، حمایت همه‌جانبه از صادرات و کاهش ضربه‌پذیری درآمد حاصل از نفت و گاز اقدامی انجام نشد یا اقدامی که باید انجام می‌شد نشد و هزاران مورد دیگر که نه در آسمان، بلکه روی زمین و در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بود، اما تنها کلی‌گویی شد و جلسات بیهوده برگزار و گزارش‌های بی‌ثمر داده شد و امروز روزی است که باید همه آنچه انجام دادید و انجام ندادید نتیجه می‌داد، اما نتیجه نداد و کوه دولت تدبیر و امید در اقتصاد موش زایید.

* کارشناس نیستید که فقط نقد کنید، باید پاسخگو باشید سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس یازدهم تصریح کرد: معاون اول رئیس‌جمهور دیروز گفت «بودجه چوب ادب سیاستمداران است، بویژه سیاستمدارانی که شعار می‌دهند». ایشان که خود از مخترعان ارز ۴۲۰۰ هستند، کاش زودتر به این آزمون و خطا‌ها پی برده بودند که پس از ۷ سال نشنویم من بلند نیستم یا بودجه چوب ادب سیاستمداران است. طغیانی خطاب به جهانگیری افزود: آیا این جملات یادتان هست؟ مردم که خوب یادشان هست که بیان کردید امروز دیگر کسی از گرانی و تورم حرف نمی‌زند و در دوران دولت‌های نهم و دهم قیمت ارز لحظه‌ای و آسانسوری بالا و پایین می‌رفت و ما وقتی دولت یازدهم را شروع کردیم باید آوار‌برداری می‌کردیم. آقای جهانگیری! تلاطم‌های سال‌های ۹۰ و ۹۱ در مقایسه با دستپخت دولت شما در سال‌های ۹۸ و ۹۷ پاره آجر هم نیست چه رسد به آوار؛ گفتید در ۷ ماه اول سال به رغم کسری ۴۸ هزار میلیاردی همه وظایف بودجه‌ای را انجام دادید، اما از کجا آوردید؛ آن را از انتشار ۱۲۵ هزار اوراق بدهی که همه بر سر دولت بعد آوار خواهد شد تامین کردید. نماینده مردم در مجلس یازدهم ادامه داد: شما کارشناس اقتصادی نیستید که فقط نقد کنید، بلکه شما معاون اول دولتی هستید که باید در حال حاضر پاسخگو باشید؛ گویا آنقدر در حاشیه قرار گرفتید که فراموش کردید شما هم در این وضعیت سهمی دارید. نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی یادآور شد: آقای نوبخت هم بیان کردند امروز مردم ایران به جای اعانه و یارانه از مدیران خود رفع تحریم و برداشتن زانوی زور از گلوی اقتصاد ایران را طلب می‌کنند، اما چگونه آبان‌ماه ۹۸ در آن غائله بنزینی حمایت معیشتی اعانه نبود، اما حمایت از کالا‌های اساسی در مجلس یازدهم اعانه است؛ به طور حتم قبول می‌کنید که هیچ‌کدام از سیاست‌های اقتصادی به صورت ذاتی بد یا خوب نیستند، به زمان و مکان بستگی دارند، اما بدانید مجلس یازدهم ترجیح می‌دهد به جای افتادن در دام دوگانگی‌سازی‌های بیهوده، آغوش خود را برای لوایح اصلاح ساختاری اقتصادی کشور باز کند و از همکاری برای حل مشکلات مردم هم ابا نخواهد کرد.