۷ نکته مهم که درباره‌ کم خونی نمی‌دانید

سرویس سبک زندگی فردا: منظور از کم خونی، کاهش سطح گلبول‌های قرمز بدن است. در مواردی پایین آمدن میزان هماتوکریت خون (درصدی از حجم کلی خون که از گلبول‌های قرمز ساخته شده است) هم می‌تواند نشانه اولیه‌ای از کم خونی باشد. به طور کلی، کم خونی را می‌توان بر اساس آزمایش خون و با توجه به علائم بالینی بیمار و شاخص‌هایی مانند سن و جنس بیمار تشخیص داد. در ادامه این مطلب را به نقل از هفته نامه سلامت می‌خوانیم.

کم خونی فقر آهن، شایع‌ترین نوع کم خونی است که به دلیل کاهش میزان آهن در بدن اتفاق می‌افتد، به طور متوسط، حدود ۳۰ درصد از مردم جهان مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن هستند. مطلب زیر، پاسخ به رایج‌ترین پرسش‌هایی است که درباره کم خونی می‌پرسند.

۱. چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به کم خونی هستند؟

هرچند تمام گروه‌های سنی و جنسی، خانم‌ها و آقایان در معرض ابتلا به کم خونی قرار دارند، اما خانم‌های در سن باروری (۴۹-۱۵ سال) به دلیل از دست دادن خون به صورت ماهانه بیشتر از سایر افراد و گروه‌های جامعه در معرض ابتلا به کم خونی قرار دارند. احتمال ابتلا به کم خونی در خانم‌های باردار، تمام خانم‌هایی که تازه دوران زایمان را سپری کرده اند، به خصوص اگر به کودک خود شیر هم بدهند و کودکان هم بیش از سایرین خواهدبود.

کودکان بدغذا، افراد خام گیاهخوار و تمام کسانی که به طور کلی دور مصرف پروتیین‌های حیوانی را خط می‌کشند یا مصرف آن‌ها را به شدت محدود می‌کنند هم خودشان را در معرض ابتلا به کم خونی قرار می‌دهند، مگر اینکه تحت نظر پزشک در حال مصرف مکمل غذایی برای پیشگیری از کم خونی باشند.

۲. چرا خانم‌ها بیشتر دچار کم خونی می‌شوند؟

خانم‌ها از همان سن کودکی، بیشتر از آقایان احتمال ابتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن را دارند. عادت‌های ماهانه، هر چه شدیدتر و طولانی‌تر باشند، خانم‌ها و دختران جوان و نوجوان را بیشتر در معرض خطر ابتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن قرار می‌دهند. تقریبا یک پنجم خانم‌ها در سراسر جهان از همان دوران کودکی نوجوانی با کم خونی ناشی از فقر آهن دست و پنجه نرم می‌کنند.

از طرف دیگر و از آنجایی که نیاز خانم‌های باردار هم به آهن، ۲ برابر خانم‌های معمولی است، احتمال ابتلا به کم خونی فقر آهن در این گروه از خانم‌ها هم افزایش می‌یابد. به همین دلیل است که متخصصان توصیه می‌کنند دختر‌های جوان، نوجوان و به طور کلی، خانم‌ها در هر سنی، رژیم‌های محدود گیاهخواری یا خام گیاهخواری نگیرند و حتما به صورت دوره‌ای آزمایش‌های مربوط به کم خونی را انجام دهند تا در صورت لزوم، مصرف مکمل‌های آهن یا تغییر رژیم غذایی را در برنامه خود داشته باشند.

۳. آیا یائسگی زنان هم می‌تواند با کم خونی همراه شود؟

بله، واقعیت این است که تغییر چرخه عادت ماهانه در ماه‌های منتهی به یائسگی، می‌تواند با افزایش الگوی خونریزی‌های عادت ماهانه و افزایش شدت خونریزی همراه باشد. از این رو، خانم‌های در سن یائسگی یا آن‌هایی که به تازگی یائسه شده اند، به شدت در معرض کم خونی ناشی از فقر آهن و فقر ویتامین B۱۲ قرار دهند.

به همین دلیل هم معمولا خانم‌ها در سن یائسگی با ریزش مو مواجه می‌شوند. متخصصان به خانم‌های در سن یائسگی یا یائسه، توصیه می‌کنند که حتما تحت نظر پزشک، مصرف کمل‌های آهن را در برنامه غذایی خود داشته باشند و الگوی غذایی خود را هم براساس خوراکی‌های غنی از آهن و ویتامین B۱۲ بچینند.

۴. چرا آقایان دچار کم خونی می‌شوند؟

هرچند معمولا در سراسر جهان احتمال ابتلا به کم خونی در مردان بنا به دلایلی از جمله عوامل هورمونی (وجود هورمون تستوسترون بالاتر) و نداشتن دوره‌های عادت ماهانه، باداری و شیردهی، نسبت به زنان و همچنین نسبت به کودکان (کم خونی دوران رشد سریع) کمتر است، در عین حال، در جوامع مختلف بین ۳ تا ۸ درصد از مردان ممکن است به درجاتی از کم خونی، به ویژه از نوع فقر آهن مبتلا باشند.

علل کم خونی در مردان شامل سوءتغذیه در مردان شامل سوءتغذیه و پیامد آن هم فقر آهن، کمبود فولات، ویتامنی B۱۲ و ویتامین A، نشانگان‌های سوءجذب، بیماری‌های التهابی روده، ببدخیمی ها، بیماری‌های التهابی مزمن، بیماری‌های غفونی از جمله بیماری‌های انگلی و مالاریا، خونریزی‌های گوارشی از جمله خونریزی‌های گوارشی مخفی و خونریزی‌های دستگاه ادراری از جمله خونریزی‌های مخفی آن، خونریزی‌های حاد و شدید ناشی از سوانح و تصادفات که جبران نشده باشد و... است.

۵. کم خونی منجر به سرطان می‌شود؟

خیلی از افراد گمان می‌کنند در مان نکردن کم خونی می‌تواند باعث ابتلا به سرطان خون شود. این در حالی است که کم خونی، تفریبا به بیماری‌های دیگر ربطی ندارد. اگرچه کم خونی و سرطان خون، هر دو، در خون اتفاق می‌افتند، اما در مان نشدن کم خونی هرگز باعث ابتلا به سرطان خون نمی‌شود. البته این احتمال وجود دارد که فرد مبتلا به سرطان خون، به کم خونی هم مبتلا شود، چون مغز استخوان او نمی‌تواند سلول‌های قرمز و سفید خون و پلاکت‌ها را به درستی تولید کند.

۶. آیا کم خونی مانع بارداری است؟

در بیشتر موارد، درمان با مکمل آهن مناسب کنار رژیم غذایی مطلوب و برنامه ریزی شده، قبل از بارداری و طی دوران بارداری می‌تواند زنان مبتلا به کم خونی را به وضعیت سالم بازگرداند. در کل، کم خونی یک منبع پزشکی اثبات شده برای بارداری نیست و فقط زنانی که به کم خونی ژنتیکی و شدید مبتلا هستند، باید با پزشک در مورد شرایط بارداری مشورت کنند.

در کشور‌های جهان سوم، بسیاری از زنان به علت تغذیه نامناسب به کم خونی مبتلا هستند، اما آن‌ها هم می‌توانند شرایط خودشان را تغییر دهند. فقط کافی است علت ریشه‌ای ابتلا به کم خونی شناخته و برطرف شود؛ یعنی بیمار هم شیوه زندگی و رژیم غذایی خود را در موراد لزوم اصلاح و هم روند درمانی خودش را پیگیری کند و قبل از تصمیم گیری درباره فرزندآوری حتما مشورت با پزشک را در برنامه خودش قرار دهد.

۷. مکمل‌های آهن چقدر در درمان کم خونی موثرند؟

همان گونه که گفته شد یک دلیل اصلی کم خونی در تمام جوامع و به خصوص در کشور‌های در حال توسعه، به ویژه در زنان و کودکان کمبود یا فقر آهن در رژیم غذایی دریافتی آنهاست که حتما باید با انواع موثر و باکیفیت مکمل‌های آهن خوراکی به طور کامل جبران شود.

با توجه به علائم بالینی بیمار و نتایج حاصل از آزمایش خون انواعی از مکمل‌های آهن زیر نظر پزشک، تجویز می‌شوند. مکمل‌های آهن موجود در بازار حاوی انواع مختلفی از ملح‌های آهن (به عنوان مثال آهن سولفات، آهن گلوکونات و...) هستند که در میزان جذب آهن در بدن و ایجاد عوارض گوارشی احتمالی با یکدیگر تفاوت دارند. درواقع، مشکل عمده در استفاده از مکمل‌های موجود در بازار تماس مستقیم ترکیب آهن موجود در آن‌ها با دیواره دستگاه گوارش و ایجاد التهاب، زخم با خونریزی و همچنین علائمی مانند دل درد، تهوع، استفارغ، اسهال، یبوست و... است که تمام این مشکلات با یک روش نوین دارورسانی یعنی فرمولاسیون آهن لیپوزومی حل شده است.

در این شکل از دارو آهن داخل لیپوزوم (ذرات بسیار ریز یک نوع چربی خاص) محصور شده است و هیچ تماس مستقیمی بین آهن و دیواره دستگاه گوارش وجود ندارد، بنابراین هیچ یک از عوارض گوارشی ذکر شده در بالا در شکل آهن لیپوزومی مشاهده نمی‌شود. به علاوه از آنجا که لیپوزوم‌های حاوی آهن در دستگاه گوارش تحت تاثیر اسید معده و آنزیم‌های گوارشی قرار نگرفته و تخریب نمی‌شوند و همچنین مسیر جذب آن‌ها هم با سایر مکمل‌های آهن متفاوت است (از مسیر جذب چربی‌ها و رگ‌های لنفی جذب می‌شوند)، جذب بسیار بالاتری نسبت به سایر مکمل‌های آهن موجود در بازار دارند.