۳ راهکار برای غلبه بر انواع ترس‌های مرضی

سرویس سبک زندگی فردا؛ عطیه میرزاامیری: همه‌‌ٔ ما در زندگی با ترس‌های طبیعی و غیرطبیعی خود روبرو شده‌ایم. ترس‌هایی که در کودکی جان گرفته‌اند و بعدها در بزرگسالی رنگ باخته‌اند. ترس‌هایی که با اکثر هم‌سالان‌مان مشترک بوده و ترس‌های اختصاصی‌مان که فقط در ما وجود داشته‌ است. ریشه‌‌ٔ به‌وجود آمدن ترس‌ها در هر کسی متفاوت است. ترس‌ها و مدل روبرویی ما با آن‌ها بستگی به شرایط فرهنگی، خانوادگی، اجتماعی و... دارد. اما گاهی به طولانی شدن و امتداد یک ترس در بزرگسالی باید دقت کرد. گاهی آن‌قدر ریشه‌‌ٔ برخی از ترس‌ها ماندگار می‌شوند که کم کم در سنین بالاتر هم مشاهده می‌شوند و مشکلات عمده‌ای را برای فرد و اطرافیان به‌ وجود می‌آورند. در این یادداشت به انواع ترس‌های کودکی، تفاوت‌شان با فوبیا و روش‌های درمان آن اشاره می‌کنیم.

ترس های طبیعی در کودکان

بسیاری از ترس‌های کودکی طبیعی هستند و در سنین خاصی ایجاد می‌شوند. برای مثال بسیاری از کودکان ترس از تاریکی دارند. این به معنای داشتن فوبیا نیست. در بیشتر موارد همراه با رشد جسمی و فکری کودک، این ترس‌ها نیز از بین می‌رود. اگر ترس فرزند شما تداخلی در زندگی روزمره او ایجاد نمی‌کند یا در او آشفتگی زیادی به وجود نمی‌آورد، دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. اما اگر ترس در فعالیت‌های اجتماعی، عملکرد تحصیلی یا خواب کودک‌تان اختلال ایجاد کرده‌ است، بهتر است که با یک درمان‌گر مشورت کنید.

کدام یک از ترس های کودکان طبیعی است؟

در هر سنی بنا به موقعیت‌هایی که کودک با آن روبرو می‌شود و به دلیل آشنایی با محیط و افراد جدید یک سری ترس‌ها را تجربه می‌کند که طبیعی هستند و جای نگرانی چندانی ندارد. در زیر به چند نمونه از ترس‌های طبیعی کودکی اشاره می‌شود:

۲ تا ۵ سال: صداهای بلند، غریبه‌ها، جدایی از والدین، اشیاء بزرگ.

۳ تا ۶ سال: چیزهای خیالی مثل غول، هیولا، تاریکی، لولو و صداهای ناشناس.

۷ تا ۱۶ سال: ترس‌های واقعی‌تر مثل زخم و جراحی، بیماری، مدرسه، مرگ، موقعیت‌های طبیعی.

علت‌شناسی اضطراب و ترس در کودکان

در زمینه علت شناسی اضطراب و ترس در کودکان معمولا به سه چیز بیش‌تر از سایر منابع توجه می‌گردد: ۱. عوامل مربوط به خود کودک ۲. عوامل مربوط به والدین کودک و ۳. خطرات محیطی.

۱. عوامل مربوط به کودک: از جمله عواملی که وجود آن‌ها در کودک می‌تواند موجب پیش‌بینی در زمینه مشکلات اضطرابی و ترس باشد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: مشکلات رشدی کودک، مشکلات رفتاری، انطباق اجتماعی کم و کناره‌گیری‌هایی مکررش، بازداری‌های رفتاری، دلبستگی ناایمن، داغ‌دیدگی و...

۲. عوامل مربوط به والدین: گاهی نیز برخی از موارد از طرف والدین است که می‌تواند از عوامل پیش‌بین در زمینه اضطراب کودکان باشد: سابقه‌‌ٔ اختلالات اضطرابی که در پدر و مادر وجود داشته، سبک فرزندپروی سهل گیرانه، سبک فرزند پروی سخت‌گیرانه، طرد شدن کودک از سوی والدین، فرزند پروری اضطرابی.

۳. عوامل خطرات محیطی: زندگی در محله‌های پر خطر، پایگاه اجتماعی و اقتصادی پایین، تک والدی و مشکلات طلاق.

انواع فوبی‌ها: ترس‌های مرضی

زمانی‌که یک فرد به‌صورت غیرعادی از چیزی می‌ترسد، متخصصان از اصطلاح «فوبی» استفاده می‌کنند. این مدل ترسیدن حالتی غیرمنطقی دارد و زندگی فرد درگیر را مختل می‌کند. به طوری‌ که فکر کردن در مورد آن ترس هم، حال فرد را بد می‌کند و شخص توان مقابله با آن را ندارد. به عنوان مثال بعضی افراد از گربه می‌ترسند، اما بعضی افراد حتی تحمل دیدن عکس گربه را هم ندارند. به این نوع ترس فوبیا گفته می‌شود.

همان طور که گفته شد، افراد مبتلا به فوبی از اشیا یا موقعیت‌های خاصی که منجر به ایجاد برانگیختگی روانی در آن‌ها می‌شود، دوری می‌کنند. مثل بلندی یا آسانسور یا یک حیوان خانگی بی آزار. والدین کودکانی که دچار فوبیا هستند، باید در برابر این ترس آرامش خود را حفظ کنند، زیرا اگر دچار اضطراب شوند باعث بدتر شدن اضطراب کودک خود خواهند شد.

چند نمونه از فوبی‌های مخصوص و رایج که بیش‌تر در سنین بالا دیده می‌شود

ترس از بلندی‌ها، ترس خالی بودن زیر پا، ترس از پرتگاه، ترس از مکان‌های سربالایی و کوه‌ها، ترس از سفر هوایی، ترس از درد، ترس از رگبار و طوفان، ترس از خون، ترس از گوشت، ترس از برگشت به خانه بعد از بستری شدن در بیمارستان، ترس از حیوانات و پرندگان، ترس از گربه‌ها و سگ‌ها و موش‌ها، ترس از عنکبوت و حتی ترس از ترسیدن.

درمان فوبیا

رفتار درمانی: در این نوع درمان، درمانگر معتقد است که بعضی از رفتارهای ما آموخته شده‌ است و باید این رفتار غلط آموخته شده آرام آرام از بین برود. در این نوع درمان از تکنیک «حساسیت زدایی»، «غرقه سازی»، «تقلید‌« و «انفجار درونی» نیز استفاده می‌شود.

یکی از معروف‌ترین درمان‌های این مرض، «حساسیت زدایی» است. این روش نوعی از رفتاردرمانی است که به تدریج فرد را با شرایط ترس مواجه می‌کند و همزمان تکنیک‌های آرام بخشی به منظور کاهش اضطراب به فرد آموخته می‌شود. مواجه ساختن فرد به‌صورت گام به گام با عامل به وجود آوردنده ترس، باعث از بین رفتن فوبی خواهد شد. در این روش فرد یاد می‌گیرد با حفظ آرامش و اعتماد به نفس بر ترس خود غلبه کند.

دارو درمانی: در درمان فوبیا می‌توان در کنار دیگر درمان‌های رفتاری از داروهایی با دوز پایین نیز استفاده کرد. اما باید توجه داشته باشیم که مقدار و نوع دارو باید تحت نظارت پزشک مربوطه باشد. به عنوان مثال دکتر در این موارد و برای درمان کوتاه مدت داروی ضداضطراب تجویز می‌کند و در مواردی که ترس فقط در شرایط خاصی رخ می‌دهد، آن دارو باید قبل از قرار گرفتن در آن شرایط مصرف شود.

روان درمانی: در این تکنیک بیش‌ترین تمرکز درمان‌گر بر این است که بر جنبه‌های وجودی فرد بیمار تاکید کند و از این طریق به تقویت اعتماد به‌نفس فرد و همچین رشد شخصیتی او بپردازد. روانکاو در این موارد از فرد بیمار می‌خواهد که به فکر و خیال بیهوه اعتماد نکنند و از توهم بیرون بیایند. در این نوع درمان فرد به مرور یاد می‌گیرد که افکار بدبینانه را کنار بگذارد و جنبه‌های واقعی هر چیزی را پررنگ کند. به عنوان مثال به جای فکر کردن به این نکته که با سوار آسانسور شدن به مشکل برخورده و آسانسور سقوط می‌کند به این فکر می‌کند که چند درصد احتمال این اتفاق و مرگ وی وجود دارد؟ به بیان ساده‌تر فرد با به چالش کشیدن افکار خود، دست از فاجعه سازی بر می‌دارد.

در این موارد فوبیا را جدی بگیرید

اگر فوبیا باعث اضطراب بیش از اندازه شما شده و زندگی روزمره شما را مختل کرده است، حتما در اولین فرصت به روانکاو مراجعه کنید. به یاد داشته باشید که نمی‌توان از فوبیا پیشگیری کرد اما می‌توان تاثیرات منفی آن را بر زندگی کاهش داد.