همه چیز درباره شروط ضمن عقد که زوج‌های جوان باید بدانند

سرویس سبک زندگی فردا؛ مرجان رضازاده: ازدواج یک توافق دو طرفه است و آثار مهمی دارد. بهتر است از همان ابتدا دو طرف عقد خواسته‌هایشان را مطرح کنند و تضمین لازم برای دستیابی به آن ها را فراهم کنند تا با آسودگی زندگی مشترک را شروع کنند. این توافقات در صورتی می‌تواند قابل پیگیری باشد که در قالب شروطی، ضمن عقد نکاح درج شود.

انواع شروط عقد نکاح

بر اساس ماده ۱۱۹ قانون مدنی زوجین می‌توانند هر شرطی را که بین خودشان مورد قبول باشد به شرطی که خلاف مقتضای ذات عقد نباشد، ضمن عقد نکاح درج کنند. برخی شروط باطل هستند. شروط باطل خود دو دسته هستند، شروط باطلی که عقد نکاح را نیز باطل می‌کنند، شروط باطلی که عقد نکاح را باطل نمی‌کنند. از جمله‌ٔ شروط باطل، شرط غیرمقدور، بی‌فایده و نامشروع (غیرقانونی) است. به طور مثال اگر شرط شود که زن ریاست خانواده را بر عهده داشته باشد، این شرط خلاف قانون است اما باطل کننده ی عقد نکاح نیست.

شرطی که بر خلاف مقتضای ذات ازدواج باشد، هم باطل است و هم ازدواج را باطل می کند. به طور مثال اگر شرط شود که طرفین همسر نشوند، این شرط باطل کننده‌ٔ نکاح است. چون ذات ازدواج برقراری همسری است و نمی توان خلاف آن شرط کرد.

شروط مقرر در سند ازدواج

زوجین در هنگام انجام عقد نکاح بر اساس قوانین فعلی، سند ازدواج را امضا می‌کنند. سند ازدواج شروطی را در خود جا داده که عموما زوجین بدون مطالعه، آن را امضا می‌کنند. خوب است بدانیم که این شروط چه هستند.

یکی از این شروط تناصف اموال است. در سند ازدواج درج شده که اگر تقاضای طلاق از جانب زوجه نباشد و دلیل طلاق به دلیل عدم ایفای وظایف از سوی زوجه و سوء رفتار او نباشد، اموال به دست آمده پس از نکاح که در زمان طلاق موجود باشد، بین زن و شوهر نصف خواهد شد.

شرط دیگر موجود در سند ازدواج، وکالت به زوجه در طلاق است. طبق این شرط مرد به زن وکالت بلاعزل می‌دهد که خود را تحت شرایطی مطلقه کند. بر اساس این شرط زن می‌تواند برای طلاق خود دیگری را هم وکیل در انجام این امر کند. دوازده شرط در سند ازدواج قید شده که در صورت وجود یکی از این شروط، زن می‌تواند از این حق ِ خود بهره بگیرد. معمولا زوجین تا زمانی که سند ازدواج خود را دریافت کنند، این شروط را نمی‌بینند. خوب است با هم ببینیم این شروط کدام است.

۱. استنکاف شوهر از دادن نفقه‌ٔ زن به مدت ۶ ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تأدیه نفقه و همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه‌ٔ زن را به مدت ۶ ماه وفا نکند و اجبار او به ایفا هم ممکن نباشد.

۲. سوء رفتار و یا سوء معاشرت زوج به حدی که ادامه‌ٔ زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل کند.

۳. ابتلاء زوج به امراض صعب العلاج به نحوی که دوام زناشوئی برای زوجه مخاطره آمیز باشد.

۴. جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح شرعا ممکن نباشد.

۵. عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد.

۶. محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات ۵ سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که بر اثر عجز از پرداخت منجر به ۵ سال بازداشت شود. یا حبس و جزای نقدی که مجموعا منتهی به ۵ سال یا بیشتر بازداشت شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد.

۷. ابتلاء زوج به هرگونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد کند و ادامه ی زندگی برای زوجه دشوار باشد.

۸. زوج زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترک کند. تشخیص ترک زندگی خانوادگی و تشخیص عذر موجه با دادگاه است و یا ۶ ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت نماید.

۹. محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب جرم و اجرای هر گونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد. تشخیص اینکه مجازات مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی است با توجه به وضع و موقعیت زوجه و عرف و موازین دیگر با دادگاه است.

۱۰. در صورتی که پس از گذشت ۵ سال زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن و یا عوارض جسمی دیگر زوج صاحب فرزند نشود.

۱۱. در صورتی که زوج مفقود الاثر شود و ظرف ۶ ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.

۱۲. زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت ننماید.

شروط تکمیلی و توافقی بین زوجین

علاوه بر این شروط که به صورت پیش فرض در سند ازدواج درج شده و زوجین آن را می‌پذیرند، زوجین می‌توانند به صورت تکمیلی شروط دیگری را نیز در سند ازدواج درج کنند. برخی از این شروط از این قرار است:

- زوجه می‌تواند شرط کند که اگر ازدواج منجر به طلاق شد، حق حضانت فرزندان به او تعلق داشته باشد.

- حق انتخاب مسکن و شهر محل زندگی می‌تواند با زن باشد.

- زن می‌تواند شرط کند که تا هر مرحله‌ای و در هر مکانی که بخواهد، ادامه‌ٔ تحصیل دهد.

- در صورت جدایی زوجین، حتی اگر طلاق به درخواست زن باشد، تناصف اموال به دست آمده پس از نکاح صورت گیرد.

- بر اساس ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی، شوهر می‌تواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن باشد، منع کند. زوجه می‌تواند ضمن عقد شرط کند که به هر شغلی که بخواهد و در هر کجا که باشد، اشتغال پیدا کند. اما باز هم با توسل به ماده‌ٔ مذکور، شوهر می‌تواند مانع اشتغال همسر خود شود. چون این حق برای مرد در قانون مقرر شده است. بنابراین به یاد داشته باشیم که صرف شرط کردن حق اشتغال کافی نیست. این شغل باید دارای شرایط متعارف و مورد قبول قانون و عرف باشد تا قدرت مرد برای ممانعت از آن، از بین برود.

بنابر آنچه گفتیم، زوجین می‌توانند با توافقاتی که پیش از انجام نکاح می‌کنند، عقد نکاح را مطابق خواست خود تعدیل کنند. بسیاری از گلایه‌هایی که زوجه در خصوص کم بودن حقوق خود و برتری حقوق زوج دارد، با همین توافقات حل خواهد شد. بهتر است با کمی مطالعه و یا مشورت با افراد آگاه، به حقوق و تکالیف خود در زمینه‌ٔ ازدواج آگاه شویم. ازدواج علاوه بر بعد احساسی و معنوی، بعد مادی و دنیوی هم دارد. با کمی دقت و توجه می‌توانیم یک انتخاب آگاهانه داشته باشیم.