چرا سکته در میان جوانان شایع شده است؟

سرویس سبک زندگی فردا: سکته؛... شاید تا همین چند سال پیش با شنیدن این کلمه زن یا مرد مسنی را تصور می‌کردیم که قلب خود را گرفته است و درد می‌کشد اما این روزها هر چند وقت یک‌بار از دور و اطراف خبر سکته جوانی را می‌شنویم و با تعجب از خود می‌پرسیم: «سنی نداشت كه؛ چرا سکته کرد؟!» اما واقعا چرا این روزها سکته‌های قلبی و مغزی به خصوص در پسران جوان زیاد شده است؟ علائم این سكته‌ها چیست و چگونه می‌توانیم از آنها دور بمانیم؟ دکتر رویا ابوالفضلی، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب و دکتر آتوسا مصطفوی، متخصص بیماری‌های قلب و عروق به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهند. این مطلب را به نقل از سیب سبز بخوانید.

خطری برای خانم‌ها سکته مغزی، سومین علت شایع مرگ در انسان‌هاست و احتمال آن با بالارفتن سن افزایش می‌یابد. تقریبا دو سوم از سکته‌های مغزی در افراد بالای ۶۵ سال رخ می‌دهد و شیوع آن در مردان بیشتر از زنان است. بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشار خون، چربی خون و همچنین مصرف زیاد سیگار از فاکتورهای خطر سکته مغزی به شمار می‌آیند. در واقع این عوامل تصلب شرایین را تسریع می‌بخشند و می‌توانند باعث ایجاد لخته یا تومور در عروق مغز و درنهایت، سکته مغزی شوند. در افراد جوان‌تر نیز وجود بیماری‌های قلبی و بیماری‌های هماتولوژیک و روماتولوژیک که منجر به افزایش انعقادپذیری خون می‌شود احتمال سکته مغزی را بالا می‌برد. مصرف قرص‌های ضدبارداری توسط خانم‌های مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای نیز خطر ابتلا به سکته‌های مغزی را افزایش می‌دهد. علامت‌‌های خطر بیماری‌های عروقی مغز به طور کلی به ۲ دسته تقسیم می‌شوند؛ یک گروه از این بیماری‌ها را سکته‌های مغزی تشکیل می‌دهند که در آنها وجود لخته یا تومور باعث انسداد رگ و نرسیدن خون به بافت‌های مغز و درنتیجه تخریب و صدمه بافت می‌شود. گروه دوم از این بیماری‌ها خونریزی‌های مغزی هستند که براثر پاره شدن رگ اتفاق می‌افتند. سکته‌های مغزی چه به علت انسداد عروق رخ داده باشند و چه خونریزی، برحسب اینکه به کدام منطقه از مغز صدمه بزنند علائم بالینی متفاوتی خواهند داشت؛ از جمله فلج نیمه بدن، اختلال تکلم، اختلال بلع، فلج صورت، سرگیجه، عدم تعادل، سردرد و در نهایت ممکن است کما و مرگ را در پی داشته باشند. جوانان هم باید آسپیرین مصرف کنند؟ یکی از درمان‌های رایج و مهم سکته‌های مغزی، مصرف آسپیرین است. آسپیرین با دوز کم (۸۰ میلی‌گرم) می‌تواند از وقوع سکته‌های مغزی جلوگیری کند. بنابراین افراد بالای 65 سال به ویژه اگر بیماری زمینه‌ای داشته باشند بهتر است از آسپیرین استفاده کنند اما به شرطی که مشکلات گوارشی و سابقه خونریزی معده نداشته باشند، زیرا مصرف طولانی مدت آسپیرین می‌تواند عوارض گوارشی ایجاد کند. در هرحال این دارو باید حتما با صلاحدید پزشک معالج مصرف شود. در مورد افراد جوان و کسانی که ریسک فاکتور خاصی ندارند ضرورتی به استفاده از آسپیرین نیست و نباید به طور بی‌رویه از این قرص استفاده کرد مگر اینکه بیمار به علت بیماری‌های زمینه‌ای در خطر سکته مغزی باشد. اما آقایان در خطر بیشتری هستند دلیل افزایش سکته‌های مغزی در جوانان را باید در تغییر شیوع فاکتورهای خطر جست‌وجو كرد. اگر این فاکتورها با گذشت زمان در جامعه افزایش پیدا کنند و از کنترل خارج شوند، سن سکته‌های مغزی نیز ممکن است به تدریج پایین بیاید. نمی‌توان صد درصد اعلام کرد که سن سکته مغزی در ایران پایین آمده است اما به طور حتم می‌توان گفت فاکتورهای خطر از کنترل خارج شده‌اند. علاوه بر این صنعتی شدن زندگی، استرس، شرایط تغذیه‌ای و مصرف زیاد فست‌فودها در جوانان از عوامل مهم افزایش فاکتورهای خطر به شمار می‌آیند. به طور کلی سکته‌های مغزی در سنین جوانی همیشه وجود داشته‌اند و جوامع مختلف از این لحاظ تفاوت چندانی با هم ندارند. جالب است بدانید شیوع سکته‌های مغزی در خانم‌ها تا قبل از سن یائسگی کمتر از آقایان است اما بعد از یائسگی به دلیل به هم خوردن شرایط هورمونی، خطر ابتلا به سکته‌های مغزی به‌تدریج در خانم‌ها بالا می‌رود و تقریبا معادل آقایان می‌شود. با این حال در مجموع سکته‌های مغزی در مردها مختصری بیشتر از زن‌هاست. با این راهکارها سکته را از خود دور کنید سکته‌ها و خونریزی‌های مغزی وسیع اگر در مناطق بسیار مهم مغز اتفاق بیفتند ممکن است در مراحل اولیه باعث مرگ بیمار شوند. اما بیشتر بیماران می‌توانند با انجام درمان‌های لازم بعد از ۲ تا ۶ ماه به سمت بهبود نسبی یا کامل پیش روند؛ بنابراین سکته‌های مغزی همیشه منجر به مرگ نخواهند شد. نکته مهم باقی ماندن اختلالات عصبی و ناتوانی‌های جسمی مانند فلج نیمه بدن، فراموشی و اختلالات تکلم است. پیشگیری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است یعنی باید فاکتورهای خطرساز مانند بیماری فشارخون، دیابت و چربی خون را کنترل و سیگار را ترک کرد و در صورت وجود بیماری‌های زمینه‌ای از مصرف قرص‌های ضدبارداری خودداری كرد. علاوه بر این، بیماری‌های هماتولوژیک و روماتولوژیک و بیماری‌های قلبی نیز باید اصلاح شوند. تصحیح رژیم غذایی و انجام ورزش‌های مناسب و منظم نیز درکنترل بیماری‌های زمینه‌ای موثرند. به این ترتیب می‌توان تا حد زیادی خطر سکته و خونریزی مغزی را کاهش داد و عوارض آن را به حداقل رسانید. اینها جوانان را به سکته می‌اندازند فاکتورهای خطر سکته قلبی مانند دیابت، چربی خون، مصرف سیگار، چاقی و کم‌تحرکی از مدت‌ها پیش مطرح بوده‌ اما امروزه به دلیل تشدید این فاکتورها، سن سکته قلبی پایین آمده است. ماشینی شدن زندگی و کم‌تحرکی باعث شده وزن افراد افزایش پیدا کند. از طرف دیگر سن مصرف سیگار یا حتی مواد مخدر پایین‌تر آمده است. مواد مخدر مانند کراک می‌توانند در رگ‌های سالم قلب رسوب ایجاد کنند و مستقیما باعث سکته قلبی شوند. علاوه بر این، آلودگی هوا نسبت به گذشته بسیار بیشتر شده است. این آلودگی می‌تواند عاملی برای سکته قلبی باشد زیرا کمبود اکسیژن در بدن، خونرسانی به بافت قلب را کاهش می‌دهد؛ به این ترتیب فرد در خطر سکته قلبی قرار می‌گیرد؛ حتی اگر درصد گرفتگی رگ‌های قلبش زیاد نباشد. هورمون‌های محافظ جان خانم‌ها احتمال سکته قلبی در زنان و مردان در صورت وجود فاکتور خطر تقریبا یکسان است. با این حال ترشح هورمون‌های محافظت‌کننده در بدن خانم‌ها مانند استروژن و پروژسترون تا حدودی از ایجاد مشکلات قلبی جلوگیری می‌کند. معمولا بعد از سن یائسگی که میزان این هورمون‌ها کاهش پیدا می‌کند خطر سکته قلبی در زن و مرد یکسان می‌شود اما اگر برای مثال خانم جوانی دیابت داشته باشد می‌تواند به اندازه مردی که قندش تحت کنترل است در خطر سکته قلبی باشد؛ بنابراین فاکتورهای خطر باعث می‌شوند خانم‌ها نیز قبل از یائسگی به اندازه آقایان در خطر باشند. استرس می‌كشد یکی دیگر از دلایل بالارفتن خطر سکته‌های قلبی، افزایش استرس در زندگی‌های امروزی است. استرس باعث آزاد شدن ماده‌ای به نام نورآدرنالین می‌شود. این ماده عروق بدن را تنگ می‌کند؛ بنابراین اگر فرد از قبل تنگی عروق داشته باشد استرس زیاد می‌تواند او را به سکته بیندازد. علاوه براین رژیم‌های غذایی نادرست و گرایش به سمت فست‌فودها روز به روز بیشتر می‌شود. در گذشته مادران برای تنقلات فرزندان‌شان از میوه و آجیل استفاده می‌کردند اما امروزه شکلات و فست‌فودها جای خوراکی‌های سالم را گرفته‌اند؛ به این ترتیب تعجبی ندارد اگر سن سکته قلبی پایین آمده باشد. اگر قبلا سن سکته ۵۰ یا ۶۰ سالگی بوده است امروزه حتی در دهه ۲۰ و ۳۰ سالگی نیز شاهد سکته‌های قلبی هستیم. دیابتی‌ها حواس‌شان را جمع كنند علامت بارز سکته قلبی، درد بسیار شدیدی است که در قفسه سینه ایجاد می‌شود. این درد ممکن است به فک و دست‌ها نیز گسترش پیدا کند و معمولا ممكن است تا قسمت ناف هم احساس شود (در واقع درد زیر ناف، نشانه سکته قلبی نیست). همزمان با این درد، تعریق، تهوع و استفراغ نیز ممکن است در فرد ایجاد شود. حملات تپش قلب یا آریتمی(بی‌نظمی قلبی) نیز ممکن است علامت سکته قلبی باشد. البته همیشه تمام این علائم با هم وجود ندارند. به طور کلی می‌توان گفت درد سكته قلبی آنقدر شدید است که فرد نمی‌تواند آن را تحمل کند و مجبور است به پزشک مراجعه کند. با این حال اگر فردی مواد مخدر استفاده کند یا كلا آستانه تحمل‌پذیری‌اش بالاتر باشد یا کسانی که دیابتی هستند ممکن است این درد معمول را نداشته باشند؛ برای مثال ممکن است علامت‌شان تنگی‌نفس باشد یا اینکه حالت تهوع و استفراغ داشته باشند و خودشان هم متوجه نشوند آن لحظه سکته کرده‌اند و بعدها در نوار قلب‌شان این سكته مشخص شود. گاهی افراد سؤال می‌کنند که آیا ایجاد درد در دست چپ نشانه سکته قلبی است یا خیر؟ درد دست چپ می‌تواند علل مختلفی داشته باشد؛ از مشکلات اورتوپدی گرفته تا مشکلات قلبی همگی می‌توانند باعث ایجاد درد شوند. بیماران معمولا نمی‌توانند بر اساس علائم بالینی خود سکته قلبی را تشخیص دهند و حتما باید مراجعه پزشکی داشته باشند و پزشك آنها را معاینه كند و آزمایش‌های لازم را انجام دهد.