آیا اصرار در دعا و طلب حاجت اشکال دارد؟

سرویس سبک زندگی فردا: گاهی گفته می‌شود که در دعا اصرار نکنید یا به تعبیر عامیانه: به زور چیزی رو از خدا نگیرید. حالا این سوال برای من مطرح است: مگر ما معتقد نیستیم که خدا قدرت دارد که کن فیکون کند و قادر است هر کاری را انجام دهد، پس چرا نباید اصرار در دعا داشته باشیم؟! در ادامه این مطلب را به نقل از تبیان بخوانید.

دعا به محضر خداوند به معنی نفی قدرت‌های غیر الهی و ابراز اعتقاد توحیدی نسبت به مبدا هستی است. دعا مغز عبادت و مظهر بندگی به در گاه خداوند متعال و قرار گرفتن در مسیر اهداف متعالی زندگی است. خواسته‌های ما نیز وقتی شایسته اجابت است که در همین راستا باشد.

شایسته نیست خدای متعال که هدف زندگی انسان را عبادت و قرب به خودش قرار داده است، انسان را در رسیدن به خواسته‌هایی که به او برای پیمودن این مسیر کمک می‌کند، یاری نرساند یا خواسته‌هایی را اجابت کند که مانع عبادت و قرب است.

بعضی مردم نیازها و خواسته‌های مادی خود را به صورت یک هدف استراتژیک زندگی برای خود تعریف و برای رسیدن به آن به قدری پافشاری می‌کنند که دعا کردن ایشان صورت نامعقولی به خود می‌گیرد، تا جایی که ممکن است این موضوع آنها را به وادی ناامیدی و بی‌ایمانی بکشاند. این نوع نگرش صحیح نیست.

فراموش نکنیم که دعا در دین، نظامی دارد. به دو جمله زیر توجه کنید: ۱. خداوند اصرار کنندگان در دعا را دوست دارد،

۲. نباید بر دعایی اصرار کرد شاید به صلاح ما نباشد

این دو جمله در جایگاه خودش درست است و نباید آنها را کنار هم گذاشت. دعا ارتباط با خالق هستی است. همه‌ی قدرت‌ها در اختیار خداست و او ارحم الراحمین است.

قرآن كریم انسان‌ها را به دعا و نیایش دعوت كرده و ترک دعا را تکبر دانسته و برای آن عقاب سنگین وعده داده است: «وَقَالَ رَبّكمادْعونِی أَسْتَجِبْ لَكمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَكْبِرونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخلونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ» (مومن،۶۰); پروردگار شما گفته است: مرا بخوانید تا (دعاى) شما را اجابت كنم. همانا كسانى كه از عبادت من تكبر مى‌ورزند، به زودى با ذلت و خوارى وارد دوزخ مى‌شوند.

در آیات دیگر داریم که خداوند به پیامبرش (صلی الله و علیه وآله) فرمود: به بندگانم بگو اگر دعای شما نبود که به شما نظر نمی‌کردم، و بدیهی است هر کس تکذیب کند، خودش لوازم عذاب خود را فراهم کرده است: «قلْ مَا یَعْبَأ بِكمْ رَبِّی لَوْلَا دعَاوكمْ فَقَدْ كَذَّبْتمْ فَسَوْفَ یَكون لِزَامًا» (الفرقان، ۷۷)

بگو اگر دعاى شما نباشد پروردگارم هیچ اعتنایى به شما نمى‌كند در حقیقت شما به تكذیب پرداخته‌اید و به زودى [عذاب بر شما] لازم خواهد شد.

خداوند کریم امر به دعا و ضمانت به استجاب نمود، پس دعا را مستجاب می‌نماید، ولی یادمان باشد استجابت دعا این نیست که فرمانبردار دستورات دعا کننده باشد و یا حتماً همان چیزی که او خواست را در همان زمانی که او خواست بدهد.

خداوند دنیا را دار جبر نیافریده که اگر هیچ شرطی نیز برای تحقق امری فراهم نبود و یا به قولی مصلحت نبود نیز به زور و یا به صورت معجزه‌ای آن را به مصلحت نماید.

قضا و قدر، علت و معلول، تأثیر و تأثر، حرکت و محرک و ...، همه لوازم وقوع یک اتفاق است و چنین نیست که اگر خواست یک نفر مغایر با تمامی شرایط بود، خدا [با توجه به ارتباط همه اجزای مادی و غیر مادی عالم هستی با یک دیگر]، تمام نظم عالم را بر هم زند تا غیر مصلحتی را مصلحت نماید.

انتظار چنین درخواست غیر حکیمانه و عادلانه‌ای از خداوند حکیم و عادل، همان دعای غیر قابل استجابت است.

اگر می‌گویند در دعا اصرار نکنیم یعنی اینکه وقتی ما دعا می‌کنیم، نباید برای خدا تعیین تکلیف کنیم. ما باید برای خدا بندگی کنیم نه اینکه تکلیف معین کنیم.

یکی درد و یکی درمان پسندد یکی وصل و یکی هجران پسندد

من از درمان و درد و وصل و هجران پسندم آنچه را جانان پسندد

بنابر این اصرار در دعا، نه تنها کار ناشایستی نیست، بلکه کار پسندیده و خوبی هم است.

امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «أَلِحَّ فِی الطَّلَبِ، فَإِنَّه یحِبّ إِلْحَاحَ الْملِحِّینَ مِنْ عِبَادِهِ الْموْمِنِین»؛ «در دعا و خواست خود اصرار داشته باش. چرا که خداوند اصرار، اصرار کنندگان مومن را دوست دارد».

حضرت در این روایت فرمودند برای حاجت‌های خود، این دعا را بخوانید: اللَّهمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ، وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ، وَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ، وَ رَبَّ محَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ. أَسْأَلکَ بِاسْمِکَ الَّذِی بِهِ تَقوم السَّمَاء، وَ بِهِ تَقوم الْأَرْض، وَ بِهِ تفَرِّق الْجَمْعَ، وَ بِهِ تَجْمَع الْمتَفَرِّقَ، وَ بِهِ تَرْزق الْأَحْیَاءَ، وَ بِهِ أَحْصَیْتَ عَدَدَ الثَّرَى وَ الرَّمْلِ وَ وَرَقِ الشَّجَرِ وَ قَطْرِ الْبحورِ، أَنْ تصَلِّیَ عَلَى محَمَّدٍ وَ آلِ محَمَّدٍ. سپس حاجت خود را ذکر کنید، (قرب الاسناد، ص۶)

گفت پیغمبر که چون کوبی دری عاقبت زان در برون آید سری

نکته مهم این است که در دعاهای خود عاقلانه دعا کنیم و طالب چیزهایی نباشیم که می‌دانیم شدنی نیست. همچنین ادب در دعا را هم فراموش نکنیم. یعنی همواره به یاد داشته باشم که خداوند، مهمتر از دعا و خواست ماست. اگر خواست خود را مهم‌تر و ارزشمندتر از خداوند بدانیم، به خاطر برآورده نشدن حاجت، با خداوند، رفتاری غیرمودبانه خواهیم داشت و شرمنده او خواهیم شد.

نکته دیگر این که دنیا کلاس درس خداست و مشکلات و ناکامی‌های دنیا هم آزمون الهی خواهد بود. بنابراین، نباید توقع داشته باشیم که هر چه می‌خواهیم برآورده شود.

بله! دعا کردن و اصرار مودبانه اشکالی ندارد و چه بسا به خاطر همین اصرار مودبانه حاجت انسان برآورده شود. اما همواره به یاد داشته باشیم که به هر دلیلی ممکن است به برخی از حاجت‌های خود نرسیم. توجه به این مطلب موجب می‌شود که در عین دعا کردن، صبر و شکیبایی خود را هم تقویت کنیم و خود را به دام ناشکیبایی نیندازیم.

باور کنیم هر چه می‌خواهیم شاید به صلاح نیست گاهی آن چه دعا کننده می‌خواهد واقعاً به مصلحتش نیست، ظرفیتش را ندارد، منحرف می‌شود، سبب نزول بلا می‌گردد و...، اما چون اصرار دارد، از خدا می‌خواهد که همه عالم را تغییر دهد تا او به حاجتش برسد. از خدا افزایش ظرفیت ایمان نمی‌خواهد و تلاشی هم در این زمینه نمی‌نماید، اما در عین حال خدا و آخرت را قبول دارد و از خدا مثلاً گشایش بیشتری در رزقش می‌خواهد، و حال آن که خدا می‌داند همین گشایش بیشتر، او را منحرف می‌کند و او خواهان این انحراف نیست. «وَلَوْ رَحِمْنَاهمْ وَكَشَفْنَا مَا بِهِم مِّن ضرٍّ لَّلَجّوا فِی طغْیَانِهِمْ یَعْمَهونَ» (المومنون، ۷۵) و اگر ایشان را ببخشاییم و آنچه از صدمه بر آنان [وارد آمده] است برطرف كنیم در طغیان خود كوردلانه اصرار مى‌ورزند. گاهی آن چه به خیر خود می‌داند، شرّ اوست و آن چه به شرّ خود می‌داند خیر اوست. «كتِبَ عَلَیْكم الْقِتَال وَهوَ كرْهٌ لَّكمْ وَ عَسَى أَن تَكْرَهواْ شَیْئًا وَ هوَ خَیْرٌ لَّكمْ وَعَسَى أَن تحِبّواْ شَیْئًا وَهوَ شَرٌّ لَّكمْ وَاللّه یَعْلَم وَأَنتمْ لاَ تَعْلَمونَ» (البقره، ۲۱۶)

بر شما كارزار واجب شده است در حالى كه براى شما ناگوار است و بسا چیزى را خوش نمى‌دارید و آن براى شما خوب است و بسا چیزى را دوست مى‌دارید و آن براى شما بد است و خدا مى‌داند و شما نمى‌دانید.

نتیجه کلام: در کنار همه‌ی این حرف‌ها، خداوند می‌فرماید: از رحمت من ناامید نشوید، مشرک نگردید، از من بخواهید، به فضل و رحمت من امیدوار باشید، به من توکل کنید، اعتماد کنید و دعا کنید. نه این که انسان فقط یک لفظی بر زبان براند، سپس مانند اربابان یا فرماندهان معترض گردد که چرا به اجرا در نیامد و نامش را هم عدم استجابت دعا بگذارد.