دلیل ایجاد تیک عصبی در کودکان چیست؟

باشگاه خبرنگاران جوان: تیک در واقع، یک نوع حرکت سریع، ناگهانی، تکرار شونده، ناموزون و قالبی به صورت صوتی و یا حرکتی و همچنین به شکل گذرا، مزمن و یا عصبی می‌باشد.

کودک پنج ساله‌ای دارم که به تازگی دچار تیک عصبی شده و ناخن هایش را می‌جود. این اتفاق زمانی که عصبی یا هیجانی می‌شود بیشتر رخ می‌دهد. علت ایجاد تیک عصبی در کودکان چیست و چگونه با او باید رفتار شود؟ عمدتا تیک‌ها در بیست و چهار درصد کودکان رخ می‌دهد و بعد از مدتی هم خصوصاً با بی توجهی اطرافیان، رفع می‌شود. اما در صورتی که یک تیک خیلی ادامه دار شود مثلاً اگر بیش از یک سال طول بکشد اقدامات درمانی و مراجعات حضوری توصیه می‌شود. تیک در میان پسران بیش از دختران است میزان شیوع آن هم در خانواده‌هایی که اعضای آن تیک دارند، به مراتب بیشتر است. عمدتا ۲۴ تا ۶۱ درصد کودکانی که تیک دارند، خودشان به مرور خوب می‌شوند و جای نگرانی نیست و فقط تعداد اندکی از آنهاست که نیاز است درمان تخصصی شوند.

تیک‌های عصبی، نوعی حرکات و انقباض‌های عضلانی غیرارادی هستند که می‌توانند حداقل برای مدتی فرد را دچار مشکل کند و یا تبدیل به یک عادت رفتاری شوند. تیک در واقع، یک نوع حرکت سریع، ناگهانی، تکرار شونده، ناموزون و قالبی به صورت صوتی و یا حرکتی و همچنین به شکل گذرا، مزمن و یا عصبی می‌باشد.

بیشتر بخوانید:ترفند‌هایی برای از بین رفتن تیک‌های عصبی کودکان

در کنار مبحث احساسات سرکوب شده و یا تعارضات درونی، ترکیبی از عوامل محیطی و زیستی در ایجاد تیک‌ها دخیل می‌باشند. تیک‌ها به مرور زمان ممکن است تغییر شکل دهند. به همین دلیل باید به عوامل ایجاد کننده آن توجه کرد و آن‌ها را شناسایی کرد. عوامل ژنتیکی، وسواس، افسردگی، بیش فعالی، محیط‌های پر تنش و اضطراب زا، استرس‌های مزمن و حتی بیماری‌های عفونی و مزمن… می‌توانند در بروز تیک‌ها موثر باشند. در برخی از آن‌ها علل ژنتیکی دخیل است و در برخی دیگر، تقلید و یا اضطراب موجب آن شده است.

ابتدا به عواملی که ممکن است موجب ناراحتی و یا نگرانی کودک شده است توجه کنید عواملی مانند عقب نماندن از تکالیف درسی، مشکلات زناشویی شما، انتظارات بالای شما از او، مشکلات رفتاری والدین با یکدیگر، حتی قهر والدین با یکدیگر. باید این مسأله را توجه داشت که در مورد تیک‌های کوتاه مدت، بی توجهی خوب جواب می‌دهد. اما در مورد تیک‌های عصبی بی توجهی والدین نمی‌تواند موجب شود تا آن خودبخود رفع شود. تیک مزمن اگر با بی توجهی خانواده روبرو شود ممکن است تحصیل و مهارت‌های اجتماعی و حتی اعتماد به نفس و عزت نفس، کودک را دچار مشکل کند.

انواع تیک کودکان عبارتند از: تیک‌های چهره ای: شایع‌ترین تیک‌ها چهره‌ای است و می‌تواند به انواع مختلف تظاهر کند؛ مثل: پلک زدن، کشیدن ابروها، گازگرفتن لب، مکیدن لب، مکیدن انگشت و ناخن، درآوردن زبان از دهان، فین کردن، بوییدن چیزی، سرفه، جمع کردن، چین دادن پیشانی، تکان دادن گوش، قورت دادن آب دهان، سکسکه کردن، کندن مو، گرفتن ژست‌های مختلف یا درآوردن صدای حیوانات.

تیک‌های گردن و اندام ها: چرخش غیرارادی گردن در جهت‌های مختلف، بالا انداختن شانه ها، کشیدن دست به مو و سر و صورت، خم کردن زانو و حرکات اضافی در راه رفتن و رفتار‌های آرایشی در این دسته قرار دارند.

تیک‌های صدادار: در این مورد می‌توان به عطسه، سرفه و تقلید صدای حیوانات اشاره کرد. صاف کردن گلو، خرناس در نوع کلامی یا بیان یک کلمه یا جمله ناسزا نیز از این گونه تیک‌ها هستند.

نحوه برخورد با تیک‌های عصبی در کودکان تیک‌ها همگی موقتی هستند و غالبا زمانی ظاهر می‌شوند که کودک دچار فشار روانی یا خستگی گردد و هنگامی که کودک به حالت عادی برگردد، تیک‌ها هم ناپدید می‌شوند. در کودکان کم سن‌تر برخی از انواع تیک‌ها نسبتا شایع هستند و معمولا نشانه بیماری نمی‌باشند، بنابراین تیک‌ها خطرناک نیستند؛ اما می‌توانند تحریک کننده باشند والدین هم نباید نسبت به تیک واکنش غیرطبیعی نشان دهند، زیرا ممکن است به اضطراب کودک افزوده شود و تیک را بیشتر کند. از سوی دیگر هر وقت کودک خسته شود، تیک‌های او بیشتر می‌شود پس والدین باید سعی کنند که استراحت کافی به کودکانشان بدهند، خونسرد باشند تا فشار روانی کودک شدت نیابد. همچنین اگر تیک کودک تکان دادن سر است، هیچ گاه والدین او را تنها نگذارند و اطراف تختخواب بالش‌هایی بگذارند تا به خودش صدمه نرساند.

به لحاظ این که رفتار‌های تیکی غالبا با فشار روحی تشدید می‌شوند عناصری را در زندگی کودک جستجو کنید که ممکن است منشأ ناراحتی یا نگرانی او شود نظیر این که آیا آنان تلاش می‌کنند از تکالیف مدرسه و درس‌ها عقب نمانند؟ آیا انتظارات ورزشی آنان بالاست؟ آیا مشکلات زناشویی باعث پریشانی آن‌ها می‌شود؟

برای کاهش تنش‌های احتمالی کودکان تا آنجایی که ممکن است برای ایجاد آرامش و اطمینان و حذف موقعیت‌های فشارزا بکوشید و با آن‌ها مهربان باشید.

متخصصان تأکید دارند کودکان مبتلا به تیک‌های ناگهانی حرکتی یا گفتاری نیاز به صبر، محبت و آرامش والدین دارند. کودکان وقتی خسته هستند بیشتر تیک از خود نشان می‌دهند، پس مراقب استراحت کودکان باشید.

تیک‌ها هیچ گاه ارادی نیست لذا این تیک‌ها با عصبانی شدن کودک تشدید می‌شود و به هنگام آرامش کودک کاهش می‌یابند به همین دلیل آرامش در محیط زندگی کودک مبتلا به تیک از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و والدین کمتر باید به حالت‌های کودک خود توجه کنند.

راهکار‌هایی جهت کاهش و یا درمان تیک ها: موقعیت‌های فشار آور را کم کرده و با او مهربان باشید. زیرا تعداد تیک‌ها با کاهش فشار روحی کم می‌شود نه با سرزنش شما. کودکان وقتی خسته هستند بیشتر تیک از خود نشان می‌دهند، پس مراقب استراحت کودکان باشید. خونسرد باشید تا فشار روانی بیش از حد به کودک وارد نکنید. انتظارات بیش از حد درسی یا ورزشی یا مهارتی از او نداشته باشید. بیشتر از سرزنش او را در موفقیت هایش تشویق نمایید. فعالیت‌هایی مثل نقاشی، موسیقی، و بازی ها… می‌تواند در ترک این عادات موثر باشند. فعالیت‌هایی همچون بازی‌ها یا برنامه‌های نشاط آور را در زندگی بیشتر کنید تا تخلیه هیجانی بیشتری را تجربه نماید. درآغوش گرفتن و نوازش نیز میزان اضطراب کودک را کم می‌نماید. بیشتر تیک‌های عصبی به استرس و اضطراب ربط دارند. ایجاد آرامش از طریق ورزش‌های تنفسی به مرور زمان این عارضه را کاهش یا برطرف خواهد کرد. فرد مبتلا را دعوا و یا مسخره نکنید، به جای آن رژیم غذایی و یا شیوه زندگی او را تغییر دهید. بخاطر تیک ها، کودک را از مهمانی یا سایر جمع‌های اجتماعی محروم ننمایید تا مهارت‌های اجتماعی اش کاهش پیدا نکند. در زمان‌هایی که کودک تیک دارد به او کم توجهی کنید و وانمود کنید این حرکات را نمی‌بینید، در زمان‌هایی که تیک نشان نمی‌دهد به او توجه و نگاه مثبت کنید و او را نوازش کنید. محیط خانه را آرامش بخش نمایید. فرزندان از اضطراب والدین خود، اضطراب را دریافت می‌کنند پس مراقب اضطراب خود بوده و آن را کاهش دهید. آموزش مهارت‌های اجتماعی و تقویت اعتماد به نفس کودک را مد نظر داشته باشید. تحقیر، سرزنش و مقایسه کودک با دیگر کودکان را از رفتار‌های خود حذف نمایید.