در این کشور برای دختران روزه اولی عروسی می‌گیرند/ مسلمانان مغرب چگونه ماه رمضان خود را می گذرانند؟/ از آژیرهشدار دهنده افطار تا غذاهای مخصوص ماه رمضان

سرویس سبک زندگی فردا؛ الهام فرح‌بخش: مغرب نام یکی از کشورهای عربی شمالِ غربی قاره آفریقاست که در ایران به نام «مراکش» شناخته می‌شود. هر چند مراکش نام یکی از شهرهای بزرگ کشور مغرب هم هست که به دلیل قرمز بودن ساختمان‌ها و بناهای این شهر به المدینة الحمراء (شهر سرخ) نیز شناخته می‌شود. پایتخت کشور مغرب، رباط است و نظام پادشاهی دارد. ماه رمضان در مغرب، همچون دیگر کشورهای عربی، بسیار با شکوه برگزار می‌شود و همراه با جشن و سرور است. علیرغم شباهت‌های زیادی که در کشورهای اسلامی و عربی برای جوّ ماه رمضان وجود دارد، اما کشور مغرب به دلیل موقعیت جغرافیایی و تاریخی آن و همچنین تمدن‌های مختلف اسلامی که در آن حضور پیدا کرده‌اند، آداب و رسوم رمضانی‌اش را از سایر کشورهای اسلامی متمایز ساخته است.

الزُواکه

از دیگر سنت‌های کشور مغرب در ماه مبارک رمضان، الزواکه است. زواکه نوعی آژیر هشدار دهنده است که دقایقی قبل از اذان مغرب، از طریق بلندگوهای نصب شده در همه شهر به صدا در می‌آید و مردم را از نزدیک شدن به وقت اذان مغرب و لحظه افطار باخبر میسازد. این صدا همان آژیر قرمز به هنگام جنگ است. بلافاصله بعد از آن، اذان مغرب از گلدسته‌های مساجد به گوش می‌رسد.

فطور

هنگام غروب، شهرهای مغرب آرام و ساکت است. خیابان‌ها خالی از مردم و ماشین است و همه در خانه‌هایشان منتظر شنیدن زواکه و وقت افطار هستند. بیشتر مردم ترجیح می‌دهند که افطار را در منزل خود میل کنند مگر آنکه افطاری‌های دسته جمعی از طرف موسسات خیریه در مساجد برگزار شود، مخصوصا در حاشیه شهرها و روستاها و مناطق دور افتاده است. اذان مغرب که به گوش می‌رسد، مغربی‌ها با خرما، آب و شیر روزه خود را باز می‌کنند و بلافاصله برای ادای نماز مغرب آماده می‌شوند.

بعد از نماز مغرب، همه خانواده دور میز افطار جمع می‌شوند. به وعده‌ٔ افطار، در گویش الدریجه (عربیِ مراکشی) فطور گفته می‌شود. فطور یک جشن شاد و خاص برای خانواده‌هاست که دور هم غذا بخورند، به قرآن گوش فرا دهند یا لحظاتی را با «اندولسی» (موسیقی سنتی مراکشی) بگذرانند و داستان تعریف کنند. این وعده غذا، چند ساعتی به طول می‌انجامد. گاهی اوقات افراد زیادی در این وعده حضور به هم می‌رسانند و غذاهای متنوع بر روی سه تا چهار میز چیده می‌شود. سفره افطار مغربی‌ها با خوشمزه‌ترین غذاها تزیین می‌شود که این خود بخشی از میراث و رسوم آنهاست. غذاهای سنتی، مغذی و چرب مخصوص ماه رمضان وجود دارد که به طور گسترده‌ای از یک منطقه تا منطقه‌ٔ دیگر این کشور متفاوت است. به برخی از این غذاها و شیرینی ها اشاره می‌کنیم:

«الحریره» غذای اصلی ماه مبارک رمضان است و از نشانه‌های ماه مبارک در بین مغربی‌هاست. الحریره نوعی سوپ محلی متشکل از انواع سبزیجات و ادویه‌های مختلف است و در ظرف‌های سنتی مغربی به نام «الزلایف» ریخته می‌شود. از مهمترین شیرینی‌های مغربی که بر سر هر سفره افطار وجود دارد، «الشباکیه» است. الشباکیه نوعی شیرینی آغشته به عسل است که با دقت زیادی به حالت مشبک در می‌آورند، آن را با کنجد تزیین می‌کنند و معطر به انیسون و ماء زهر (آب بهار نارنج) و رازیانه است. محال است در این ماه از کوچه پس کوچه‌ها و خیابان‌های شهر گذر کنید و بوی این شیرینی به مشامتان نرسد، چرا که مغازه‌های زیادی در این ماه این شیرینی‌ها را برای فروش درست می‌کنند. اگرچه بیشتر خانواده‌ها ترجیح می‌دهند، آن را در خانه‌های خود درست کنند و اما وعده غذایی مفصل و چرب را بعد از ادای نماز عشا و تراویح تناول می‌کنند. با خوردن «سلّو» شروع می‌شود. سلّو نوعی دیگر از شیرینی مغربی است که به آن «السفوف» نیز می‌گویند. خمیر نازک مانندی است که از آرد تفت داده شده، بادام، کنجد، شکر و کره تهیه می‌شود. «البریوات» یا سمبوسه از دیگر خوراکی‌های پرطرفدار این وعده غذایی است و نوعی پیش غذا محسوب می‌شود.

«المسمن» نوعی نانِ پنکیک مانند است که در انواع مختلف پخته می‌شود. المسمن ساده را معمولا با یک فنجان چای نعناع یا قهوه می خورند و نوع دیگرِ آن همچون پای یا پیراشکی پخته می‌شود که با گوشت و سبزیجات پر می‌شود. «البغریره» نوعی پنکیک مراکشی است و با آرد سمولینا پخته می‌شود و با کره و عسل و مربا خوره می‌شود. از غذاهای اصلیِ شام ماه مبارک رمضان، می‌توان به «الطاجین» اشاره کرد. الطاجین غذایی گوشتی است که در ظرف‌های سفالی پخته می‌شود. «الکسکس» غذای مغربی دیگری است از آرد سمولینا به همراه گوشت و سبزیجات تهیه می‌شود. خوراک گوشت به همراه سس و سالاد، القراشل، الرزیزه، الملوی، الحرشه و لبسطیله نیز از غذاها و شیرینی‌های دیگری است که در ماه مبارک تدارک دیده می‌شود. چای نعناع و چای سبز و میخک هم همراه همیشگی هر وعده است.

شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان

شب بیست و هفتم شبِ مهمی برای مغربی‌هاست. در این شب یک دورهمی بزرگ خانوادگی و فامیلی صورت می‌گیرد و فرزندان به والدین و پدربزرگ-مادربزرگشان هدیه می‌دهند. این هدایا معمولا لباس‌های سنتی مراکشی شامل قفطان، جلابه و یا کفش‌های سنتی که به نام‌های البلغه و شربیل شناخته می‌شود، است. گاهی نیز وجه نقد هدیه می‌دهند. چیزی دیگری که این شب را از دیگر شب‌ها جدا می‌کند، رایحه روح‌نواز و دوست داشتنی عود است که در هر خانه به مشام می‌رسد. عده‌ای آن را بوی بهشت می‌نامند. سنت زیبایی که در این شب وجود دارد، این است که برای بچه‌هایی که بار اول روزه گرفته‌اند، جشن جداگانه‌ای می‌گیرند تا ارزش‌ها و سنت‌های مذهبی را ترویج و ترفیع دهند. برای برگزاری این جشن، یک مراسم سنتی فامیلی بعد از افطار برگزار می‌کنند. این نشانه آغاز تربیت آنها در ایمانشان نسبت به اسلام است. در این شب برای این کودکان لذیذترین خوراکی‌ها را تهیه می‌کنند و آنها را در کانون توجه قرار می‌دهند.

دختران طلا و لباس‌های سنتی مغربی به نام قفطان به تن می‌کنند و حنا می‌گذارند و همچون عروس‌های کوچک زیبا می‌شوند. پسران برای این جشن، جلابه سفید به تن، کلاه قرمز فز به سر و البلغه به پا می‌کنند. (کلاه فز نوعی کلاه است که در دوران عثمانی رواج یافته، در عربی به آن طربوش و در فارسی به آن فینه می‌گویند.) سپس به همراه یکی از والدین خود، روی یک اسب که جامه زیبایی به آن پوشانده‌اند، مسیر کوتاهی را سواری می‌کنند و در خیابان رژه می روند. به دنبال آن گروهی از نوازندگان موسیقی سنتی ، آهنگهای شادی مینوازند و زنان کل میکشند. این جشن رمضانی یکی از لحظه‌های عالی و فراموش نشدنی دوران کودکی برای هر مغربی است.

الدروس الحسنیه الرمضانیه

از سنت‌های رایج دیگری که در ماه رمضان در مغرب برگزار می‌شود، «الدروس الحسنیه الرمضانیه» است. این سنت را الحسن الثانی- یکی از پادشاهان مغرب (سلطنت از ۱۹۶۱-۱۹۹۹) - پایه گذاری کرد. در این مراسم فقه‌ها، خطیبان و علمای کشورهای عربی و اسلامی شرکت می‌کنند و نخبگان آنها در مقابل پادشاه به سخنرانی درباره ماه رمضان و تدریس علوم دینی می‌پردازند. محمد السادس ( پادشاه کنونی) نیز این سنت را حفظ کرده و همچنان هر ساله این سنت برگزار می‌شود.

صدقه و خیریه

در طول ماه مبارک، خیریه ها، دواطلب‌ها و مساجد زیادی سرتاسر کشور وجود دارد که افطاری رایگان برای فقرا و نیازمندان فراهم می‌کنند.

سرگرمی‌های جدید

با وجود همه‌ٔ بزرگی و حرمت و احترامی که ماه مبارک رمضان در بین مغربی‌ها دارد و در قلوب مغربی‌ها جایگاه ویژه ای باز کرده است، اما برخی از مردم با سبک جدیدی از زندگی مواجهه شده‌اند و با استفاده از وسایلی همچون تلویزیون، ماهواره، اینترنت و دیگر ابزارها، سرگرمی‌های جدیدی برای خود فراهم کرده‌اند که باعث شده برکات این ماه مبارک را از خود دریغ کنند و عظمت و روحانیت این ماه مبارک را از دست بدهند. شاید برای همین باشد که برخی از افراد خصوصا مسن‌ترها درباره این تحولات جدید می‌گویند: «این رمضان‌ها برای ما همانند رمضان‌های قدیم نیست.» در انتها، بسیازی از توریست‌ها از رفتن به مغرب در ماه مبارک رمضان خودداری می‌کنند. در حالی که بهترین و زیباترین زمان برای دیدن کشور مغرب و آشنایی با سنت‌ها و آداب و رسوم‌ها، ماه رمضان است. خصوصا که با برگزاری جشن‌های رمضانی، سفری به یاد ماندنی خواهد شد.