سوءتغذیه دارید، اما نمی‌دانید

جام جم:آیا شما هم ازجمله کسانی هستید که وقتی می‌شنوید فردی سوءتغذیه شدید دارد به یاد کودکان بسیار نحیف آفریقایی می‌افتید؟ خیلی‌ها تصورشان از سوءتغذیه، دریافت نکردن مواد غذایی کافی، گرسنگی و لاغری ناشی از کم‌غذایی است، اما این برداشت، فقط یک روی سوءتغذیه را به‌تصویر می‌کشد. خوب است بدانید بدن انسان به دو منظور اصلی، نیاز به مواد غذایی دارد. یکی برای تأمین انرژی به منظور انجام فعالیت‏های روزمره و دوم به منظور تأمین مواد اولیه برای رشد و نمو و ترمیم بافت‏های فرسوده. هنگامی که فردی نسبت لازم در دریافت گروه‏های غذایی را رعایت نکند، دچار تامین نشدن نیازهای تغذیه‏ای و سوءتغذیه می‏شود. به همین منظور و به دنبال برآورد نیازهای تغذیه‏ای انسان، الگویی با عنوان هرم تغذیه‌ای طراحی شده که با تقسیم‌بندی مواد غذایی به گروه‏های اصلی پنجگانه میزان نیاز افراد با توجه به جنسیت و ابعاد بدن را به هر یک از این گروه‏ها مشخص کرده است. دکتر محمد هاشمی، دبیر انجمن علمی پیشگیری و درمان چاقی ایران با اشاره به این که سوءتغذیه از مشکلات قدیمی جوامع گوناگون بشری بخصوص جوامع فقیر بوده و بیشتر در طول تاریخ در همراهی با کمبود وزن تظاهر پیدا کرده است، می‌گوید: پس از جنگ جهانی دوم و به‌خصوص در دهه‏های اخیر و به دنبال توسعه زندگی ماشینی در کنار دسترسی به خوراکی‏های پرکالری، چهره دیگری از سوءتغذیه با نام سوءتغذیه پنهان نمایان شد. در این نوع سوءتغذیه، فرد به‌واسطه دریافت مواد پرکالری، مشکلی در میزان انرژی مورد نیاز برای فعالیت روزمره خود ندارد و به واسطه کالری بالای مواد غذایی، نه‌تنها دچار کمبود وزن نیست بلکه اضافه وزن نیز دارد، اما درخصوص تأمین مواد اولیه مورد نیاز واکنش‏های حیاتی، دچار نقصان است. این متخصص می‌افزاید: شیوع این شکل از سوءتغذیه به سرعت در حال گسترش است و چنین اتفاقی در کنار شیوع رو به افزایش اضافه وزن و چاقی به عنوان یکی از مهم‌ترین معضلات بهداشتی در همه جوامع رخ‌نمایی می‏کند. افراد چاقی که سوءتغذیه دارند جالب است بدانید سوءتغذیه پنهان در کشورهای در حال توسعه بسیار شایع است که مبتلایان به این نوع اختلال تغذیه‌ای نه‌تنها کمتر غذا نمی‌خورند بلکه در هر وعده، حجم بالایی از غذا مصرف می‌کنند که به دلیل الگوی بد تغذیه‌ای، نیازهای لازم و ضروری بدن را تامین نمی‌کند. به بیان دیگر، با آن که ما باید در وعده‌های غذایی از همه گروه‌های مواد خوراکی استفاده کنیم تا مواد مغذی، پروتئین‌ها و انواع ویتامین‌های مورد نیاز بدن تأمین شود ولی در بیشتر موارد، در رژیم‌های غذایی‌مان از مواد غذایی بخصوصی به مقدار زیاد استفاده می‌کنیم که همین باعث اضافه‌وزن و کاهش برخی مواد مغذی ضروری در بدن می‌شود. به گفته دکتر هاشمی، عوارض تغذیه با مواد پرکالری نظیر فست‌فود‏ها، سرخ‌کردنی‏ها، میان وعده‏ها و دسرهای چرب و شیرین در کنار کاهش فعالیت بدنی به سوءتغذیه پنهان و در نتیجه اضافه وزن و چاقی منجر شده و پیامدهایی نظیر دیابت، چربی بالای خون، پرفشاری خون، بیماری‏های قلبی عروقی و انواع بیماری‏های غیرواگیر را برای مبتلایان خود به همراه می‏آورد. کودکان چاق و سوءتغذیه در حال حاضر مشکل چاقی و اضافه‌وزن بین گروه کودکان و نوجوانان نیز در حال ازدیاد است که به‌شدت سلامت نسل آینده را تهدید می‏کند. دبیر انجمن علمی پیشگیری و درمان چاقی ایران در این باره می‌گوید: شیوع چاقی و اضافه وزن در کودکی به این مفهوم است که کودکان چاق امروز در سنین جوان‏تری نسبت به نسل پیشین خود گرفتار عوارض اضافه وزن و چاقی می‏شوند. بر این اساس، آنها نمی‏توانند مهره‏های کارآمدی برای جامعه خود باشند و در نهایت سبب کاهش بهره‏وری و افت شاخص‏های توسعه جوامع خود خواهند شد. مفهوم سیری چیست؟ دکتر هاشمی با اشاره به تلقی نادرست عمومی که از واژه «سیری» در میان مردم ما جاافتاده است، اظهار می‌کند: سیری به مفهوم دریافت کافی غذا، زمانی حاصل می‏شود که ما علاوه بر انرژی، انواع مواد اصلی مورد نیاز فعالیت‏ها و واکنش‏های حیاتی سلول‏های بدن را نیز دریافت کنیم. به‌عبارت دیگر «سیری شکم» الزاما با «سیری سلولی» یکسان نیست زیرا ممکن است فردی به لحاظ حجم و کالری غذای مصرفی سیری شکم و دستگاه گوارش را تجربه کند در حالی که به علت فقدان مواد لازم هنوز به مرز سیری سلولی نرسیده باشد. وی تاکید می‌کند: راه‌حل خروج از این مشکل، رعایت یک الگوی تغذیه‏ای صحیح مبتنی بر هرم غذایی و حتی‌الامکان، پرهیز از غذاهای پرانرژی و فرآوری شده است. با رعایت چنین شیوه‏ای فرد علاوه بر پیشگیری و مقابله با عوارض ناشی از سوءتغذیه، اضافه وزن و چاقی، نیازی به مکمل‏های تغذیه‏ای و ویتامین‏ها نیز نخواهد داشت. جذب ویتامین و املاح، چگونه؟ گرچه مصرف قرص‌ ویتامین‌ و املاح برای برخی افراد مانند سالمندان، برخی از کودکان، مبتلایان به بیماری‌های مزمن و کسانی که تحت رژیم‌های غذایی خاص قرار دارند یا مبتلا به بیماری‌های گوارشی هستند توصیه می‌شود، اما بیشتر پزشکان معتقدند خوردن مکمل‌های ویتامین‌ و املاح در برخی مواقع خاص می‌تواند باعث جذب بیشتر آنها شود، اما مصرف آنها با بعضی از خوراکی‌ها می‌تواند از اثربخشی آنها بکاهد. دبیر انجمن پیشگیری از چاقی نیز دراین باره تاکید می‌کند: اساسا مکمل‏های غذایی و ویتامین‏ها فقط در گروه‏های خاصی از بیماران که توانایی جذب مواد لازم را از طریق غذا ندارند یا به واسطه شرایطی مانند نوزادی یا سالخوردگی نیازمند دریافت مقادیر بیشتری از برخی ویتامین‏ها هستند کاربرد دارد و عمده موارد مصرف این گونه مواد در بین جامعه امروز ما فاقد پشتوانه علمی است.