چهار عملی که مانع استجابت دعا می گردد

تبیان: بنا به روایات رسیده از ائمه اطهار (علیهم السلام) دسته ای از اعمال موجبات عدم استجابت دعای انسان را فراهم می آورند، چنانکه این اعمال شامل: مالِ حرام، ظلم، گناه و ترک امر به معروف می باشد. لقمه حرام کسی که می ‌خواهد دعایش مستجاب شود باید به کسب حلال توجه داشته باشد. علاوه بر بدست آوردن مال حلال، پرداخت حق دیگران از مال خود هم یکی از مصادیق حلال بودن و پاک بودن مال می باشند. عدم پرداخت خمس و زکات یکی از مصادیق مال حرام است چرا که خمس متعلّق به امام معصوم علیه السلام و سادات فقیر است و باید در جهت خود مصرف شود و کسی که خمس خود را نمی ‌دهد در واقع مال دیگران را نمی ‌پردازد. روایات زیادی داریم که در آن به مقدّر بودن روزی افراد اشاره شده و می ‌فرمایند، رزق را به حرام آلوده نکنید. باید به این نکات توجه داشته باشیم و در جهت کسب مال حلال تلاش کنیم. بزرگان ما خیلی در این زمینه دقّت داشته‌اند. مال حرام جلوی رشد معنوی انسان را می‌گیرد و عذاب آخرت را در پی دارد. پیامبر اکرم (صلی الله و علیه وآله) فرمودند: عبادت با خوردن حرام مثل بنا بر روی رمل است که زود خراب می ‎شود. ما وقتی بخواهیم ساختمانی احداث کنیم، شالوده را برداشته تا به ‌جای سفت برسیم بنابراین عبادت نیز زمانی موثر واقع می ‎شود که پایه آن بر رزق حلال باشد. درباره تأثیر لقمه حرام از حضرت محمد (صلی الله و علیه وآله) نقل شده است که ایشان فرموده اند: مَن اَکَلَ لُقمَةَ حَرامٍ لَن تُقبَل لَهُ صَلاةٌ أربَعینَ لَیلَة وَلَم تَستَجِب لَهُ دَعوةً اَربَعینَ صَباحاً؛ کسی که لقمه حرامی بخورد تا چهل شب نمازش قبول نخواهد شد و تا چهل روز دعایش مستجاب نمی شود و نیز بیان داشته اند: کسی که دوست دارد دعایش مستجاب گردد، باید خوراک و کسب خویش را پاکیزه سازد.(عدةالداعی: ۴۳۲) روزی امیرالمومنین علی (علیه السلام) به امر خداوند صبح تا شب را به کار مشغول شدند و با مزد 10 درهمی آن به 10 فقیر صدقه دادند تا بتوانند 10 سوال از محضر پیامبر اکرم (صلی الله و علیه وآله) بپرسند که پیامبر (صلی الله و علیه وآله) در پاسخ به مهم ترین سوال حضرت در خصوص راه های نجات و عاقبت بخیری، مال حلال و رفیق بی کلک را به ایشان توصیه کردند. (به نقل از حجت الاسلام محمدی) ظلم به بندگان در این باره امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: هرگاه یکی از شما بخواهد دعایش مستجاب شود، باید کسب و کار و راه درآمد و روزی خود را پاکیزه گرداند و خود را از زیر بار مظلمه هایی که از مردم بر عهده دارد خلاص کند؛ زیرا دعای بنده ای که در شکمش مال حرام باشد، به سوی خدا بالا نمی رود. حضرت در جایی دیگر می فرماید: آنگاه كه مردی ستم كند؛ ولی از طرفی از دست دوست ظالم خود به درگاه خدا دعا كند، خدای بزرگ می گوید: اینجا شخص دیگری است كه از ستم تو می نالد و به تو نفرین می كند و می پندارد تو به او ظلم كرده ای، حال اگر می خواهی هم دعای تو را و هم دعای او را مستجاب كنم، و اگر می خواهی اجابت شما را به تأخیر بیندازم تا دامن عفو و گذشت من شامل شما دو نفر گردد.[بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 69، ص 329] گناه گناه و معصیت عاملی دیگر می باشد که موجب عدم استجابت دعا را فراهم می آورد و از این رو امام باقر (علیه السلام) فرموده اند: گاهی بنده ای از بندگان خدا، از خداوند حاجتی طلب می کند که باید در زمانی کوتاه، یا در دراز مدت مستجاب شود؛ اما گناهی از او سر می زند، پس خداوند به فرشته ی مأمورِ برآورده سازی حاجت او می گوید: فعلاً دست نگه دار و تا مدتی او را از حاجتش محروم ساز؛ زیرا او موجبات خشم مرا فراهم ساخته و در نتیجه مستحق محرومیت از ناحیه ی من گردیده است.(علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 73: 329) ترک امر به معروف امر به معروف و نهی از منکر از جمله واجبات دینی محسوب می گردد و ترک آن آثار فراوانی را به همراه دارد که تنها یکی از آن ها، عدم استجابت دعا می باشد. از این رو امیرالمومنین علی (علیه السلام) در فرازی از وصیت نامه خویش بیان داشتند: لا تَترُکوُا الأمرَ بِالمَعروُفِ وَ النَّهیَ عَنِ المُنکَرِ فَیُوَلِیّ عَلَیکُم شِرارُکُم ثُمَّ تَدعوُنَ فَلا یُستَجابُ لَکُم؛ امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید وگرنه اشرار بر شما مسلط خواهند شد، آن گاه دعا می کنید و دعای شما به اجابت نخواهد رسید. (نهج البلاغه، صبحی صالحی، نامه 47)