به سوی استاندارد های «عماری» یک جشنواره / بلوغ به موقع در نقطه عطف

گروه فرهنگی فردا، محمد مهدی شیخ صراف - وقتی سال 89 در سالگرد حماسه 9 دی جشنواره فیلم عمار با تعداد اندکی آثار مستند کار خود را در سینما فلسطین تهران آغاز کرد، کمتر کسی تصور می کرد طی پنج سال این جشنواره به جایی برسد که بتواند آثار خود را نه تنها در همین سینما بلکه در 5 هزار نقطه دیگر در سراسر کشور هم برای اقشار مختلف مردم به نمایش بگذارد. اکنون دیگر جشنواره مردمی فیلم عمار منحصر به آثار مستند نیست بلکه در بخشهای مختلفی مثل فیلم های داستانی کوتاه، پویانمایی، نماهنگ و اقلام تبلیغی هم برگزار می شود و هرسال رقابت جدی تری در این بخشها شکل می گیرد.

هرچند فضای جشنواره عمار متاثر از اتفاقات فتنه سال 88 شکل گرفت اما طی این سالها علاوه بر اینکه این خط همچنان پر رنگ مانده است موضوعات عمار نیز در همین چارچوب خلاصه نشده و هرسال به فراخور اولویت ها و نیاز جامعه در فراخوان آثار و موضوع بندی بخشها دسته بندی تازه ای در آن شکل می گیرد. پرداخت به مقوله هایی مثل تاریخ شفاهی، اقتصاد مقاومتی، جنگ نرم، سبک زندگی و نقد درون گفتمانی به عنوان نمونه ای از این دسته بندی موضوعی آثار است که طی این 5 سال در دوره های مختلف جشنواره قابل ذکر است.

در همین راستا پنجمین دوره جشنواره عمار که دی ماه 93 برگزار شد، وجه تمایزهایی جدی نسبت به دوره های قبل خود داشت که نوید یک جهش بزرگ را هم در نحوه برگزاری و هم در کیفیت آثار می دهد؛ آنقدر که نادر طالب زاده دبیر جشنواره، در نشست خبری پیش از برگزاری که در مسجد جامع خرمشهر برگزار شد، برای توصیف این دوره عمار از عبارت «سکوی پرتاب جشنواره» استفاده کرد. این وجوه تمایز البته عمار را از جشنواره های دیگر به قدری متفاوت کرده که هیچ کس نمی تواند اهمیت و کارکرد آن را کتمان کند و در عین حال گزاره ای که عمار را رقیب و پدیده موازی جشنواره های دیگر سینمایی قرار می داد نفی کرده است.

1. تدابیر پیش از آغاز

با انتصاب محمد صادق باطنی به سمت مدیر روابط عمومی جشنواره و راه اندازی ستاد خبری برای این دوره اولین تفاوت های دوره پنجم نسبت به سالهای قبل مشخص شد و نشان داد جشنواره فیلم عمار که توجه همه رسانه های معتبر کشور را به خود جلب کرده، برای استفاده از این ظرفیت برنامه مشخص دارد. پوشش رسانه ای گسترده جشنواره امسال در خبرگزاری ها و جراید کشور نشان موفقیت این حرکت در روزهای برگزاری این جشنواره بود.

یکی دیگر از موارد پیش از آغاز، معرفی دبیر اکران های مردمی سراسر کشور بود. این فرد کسی نبود جز حاج صادق آهنگران که صدا و چهره او برای همه مردم ایران آشناست و او را به عنوان یکی از نمادهای مقاومت و حمایت مردم از رزمندگان در جبهه های جنگ می شناسند. آهنگران در نشست خبری ویژه اکران های مردمی که در مسجد لولاگر تهران برگزار شد از ثبت داوطلبانه بیش از 5 هزار نقطه در کشور برای این اکران ها خبر داد و همه علاقه مندان به هنر انقلاب در سراسر کشور را به اکران مردمی آثار جشنواره عمار دعوت کرد. جالب آنکه در مراسم اختتامیه جشنواره پنجم برنامه ویژه ای برای بزرگداشت مجاهدت های فرهنگی حاج صادق آهنگران هم برگزار شد و از او تقدیر به عمل آمد. هنرمندان بسیاری هم به موج مردمی تقدیر از حاج صاق پیوستند و آثار خود را به او تقدیم کردند؛ و البته جذاب ترین این هدیه ها یک جلد کلام الله مجید بود که از سوی رهبر معظم انقلاب به وی اهدا شد و در صفحه اول آن چند خطی برای او نوشته بودند.

2. جشنواره ای که نکوست، از افتتاحیه اش پیداست!

کسانی که مراسم افتتاحیه را به صورت مستقیم و اختتامیه را با یک ش تاخیر از شبکه نمایش مشاهده کردند یا در سالن شماره یک سینما فلسطین که مملو از جمعیت بود حضور داشتند متوجه شدند جشنواره عمار در برگزاری اینگونه برنامه ها هم به استانداردهای تعریف شده خود دست یافته است. وقتی تجربه های افتتاحیه در اختتامیه نیز به شکل پخته تری تکرار شد ثابت کرد این تنها یک اتفاق نبود. در این مراسم که علی صدری نیا مجری آن بود بیش از هرچیز «خلاقیت انقلابی» بود که خود را به رخ می کشید. این خلاقیت بود جذابیت این مراسم را نه به واسطه زرق و برق و اشرافیت که به واسطه مردمی بودن آن چند برابر کرده بود و با قرائت قرآن توسط حامد زمانی خواننده جوان و محبوب آغاز شد.

نقطه اوج این خلاقیت در اختتامیه به حاج صادق آهنگران اختصاص داشت اما در افتتاحیه هنگام تقدیر و بزرگداشت سید مسعود شجاعی طباطبایی و مسعود ده نمکی خود را نشان داد وقتی دو بانوی سالخورده برای بزرگداشت و اهدای هدیه روی سن آمدند، اولی «سکینه جمشیدی» معروف به ننه سکینه، پیرزنی که تمام سال های جنگ برای رزمندگان نان می پخت و به جبهه می فرستاد و دومی «عصمت فلکیان» که به ننه عصمت شهرت دارد و با ویلچر به روی سن رفت. ننه عصمت نه تنها در دوران دفاع مقدس که 23 سال برای سربازان مناطق مرزی دستکش می بافت و این بار برای ده نمکی و شجاعی طباطبایی دستکشی را بافته بود که به آنها اهدا شد. ننه عصمت با لهجه شیرین یزدی خود از آرزوی دیدار با رهبر انقلاب هم گفت که اشک را بر دیده حضاری نشاند که دقایق متمادی به طور ایستاده او را تشویق می کردند. همانجا بود که ده نمکی هم از «سونامی دهه 90 هنر انقلاب» گفت و موج هنرمندان حرب الله که سینما را تسخیر خواهند کرد.

3. شیرینی داشتن بولتن روزانه

علاوه بر رسانه های خبر و پوشش تلویزیونی و رادیویی، پنجمین دوره جشنواره یک بولتن روزانه هم داشت که هر روز در 16 صفحه منتشر می شد. این یکی از همان مزیت هایی بود که دوره های قبل عمار از آن بی بهره بود. یکی از بخشهای جالب این نشریه گزارش اکران های مردمی سراسر کشور بود. آخرین اخبار و حواشی جشنواره را هم می شد در همین نشریه که «عمار» نام داشت پیدا کرد. معرفی آثار شاخص و گفتگو با چهره های سینمایی و داوران جشنواره هم از بخشهای جذاب آن به شمار می رفت.

4. رونق کارگاه های تخصصی

در دوره پنجم جشنواره بخش کارگاه های تخصصی رونق خاصی داشت. این کارگاه ها با برنامه ریزی صورت گرفته همزمان با نمایش فیلمها با دعوت از اساتید مختلف هنر و سینما برپا و اداره می شد. کارگاه های سوژه یابی در سینما یکی از جذاب ترین کارگاه های جشنواره بود که طی این چند دوره اخیر به سر و شکل تعریف شده خود رسیده است. این کارگاه با حضور کارشناسان مختلف تاریخ، فرهنگ و هنر برپا شد و مخاطب بسیاری را به خود جلب کرد. فیلم نامه نویسی خلاق، فن مصاحبه در مستند، مراحل نگارش فیلم نامه مستند، ایده پردازی برای فیلم کوتاه، مدیریت چشم مخاطب، ترکیب بندی برخی از عناوین این کارگاه ها بود که نامهای اساتیدی چون محمد حسین نیرومند، محمد خزائی، شهاب اسفندیاری، مسعود ده نمکی، بهروز افخمی در جدول آن به چشم می خورد. به نظر می رسد اکنون برگزاری چنین کارگاه هایی برای تربیت و ارتقای سطح فیلم سازان جوان عمار به عنوان یکی از ماموریت های اصلی جشنواره تثبیت شده است. شاید وقت آن است که دبیرخانه عمار برای برگزاری آنها در نقاطی غیر از تهران هم دست به کار شود.

5. گسترش دایره به بیرون از مرزها

اکران های مردمی عمار حالا دیگر نه تنها در شهرها و روستاهای مختلف کشور گسترده شده بلکه به بیرون از مرزها هم رسیده است. شهر غزه یکی از نقاطی است که در سالهای گذشته آثار جشنواره عمار در آن به نمایش در آمده و حتی در زمان بمباران و محاصره کامل شهر توسط اسرائیل غاصب هم این نمایش ها ادامه پیدا کرده است. در شهرهای مختلف اروپا، آمریکا و کانادا هم این اکران ها بیشتر به همت دانشجویان مسلمان انجام شده است. امسال با همت رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی در افریقای جنوبی حتی این کشور هم میزبان اکران های عمار شد.

در حوزه تولیدات هم نگاه فیلم سازان عمار به بیرون از مرزها بسیار گسترده بوده است. علاوه بر بخش بین الملل و حضور آثار فیلم سازان خارجی در میان برگزیدگان، دو فیلم کوتاه داستانی «البیت» و «ولد» ساخته امیرعباس ربیعی و رضا زهتابچی مستقیما به زندگی مردم غزه می پرداخت. مستندهایی مثل «بدون مرز، عشق» 1 و 2 و فیلم داستانی «بازی جوانمردانه» سجاد قافله باشی درباره مقاومت عراق، مستند «خالد و مجتبی» ساخته روح الله رفیعی درباره مقاومت سوریه و حتی نماهنگ «شهید عید فطر» ساخته سید مقداد سید صالحی در خصوص مقاومت مردم بحرین هم گوشه ای از آثار دیگر این دوره مربوط به بیرون از مرزهای ایران بودند.

6. به دنبال مخاطب کودک و نوجوان

در کنار گسترش اکران های مردمی در مدارس و مساجد با انبوه آثار بخش پویانمایی و انیمیشن که هر سال تعداد آن در جشنواره عمار بیشتر می شود حالا دیگر جشنواره فیلم عمار می تواند به عنوان جشنواره ای شناخته شود که بیشترین مخاطب کودک و نوجوان را در کشور دارد؛ حتی بیش از جشنواره فیلم کودک اصفهان و آن هم با آثاری که در تراز اول از نظر ساخت، کیفیت و سوژه و نگاه بومی قرار گرفته اند. این جریان در دوره پنجم هم ادامه یافت و انیمیشن هایی چون «رقص قاصدک ها»، «بختک»، «گزینه های روی میز»، «فرزندان آفتاب» و «مورچه و سلیمان» از جمله این آثار بودند.

اکران ها ادامه دارد...

در سال 94 هم اکران های مردمی در سراسر کشور ادامه دارند. پایگاه اینترنتی جشنواره عمار و سامانه پیامکی دبیرخانه جشنواره همیشه آماده دریافت درخواست اکران مردمی هستند و به آن پاسخ می دهند. اگر هنوز نتوانسته اید آثار عمار را ببینید، اکران های مردمی در مسجد، حسینیه، مدرسه، محل کار و حتی منزل خود و همسایگان را از دست ندهید.