غنی سازی در ایران متوقف شدنی نیست/ خط قرمرهای امریکا و اسراییل متفاوت است

***

* سعید جلیلی مذاکره کننده بلند پایه ایران پس از مذاکرات دو روزه ایران با گروه 1+5، این مذاکرات را گامی مثبت خواند اما سخنگوی گروه غربی موضع محتاطانه تری اتخاذ کرد. نظر شما درباره این مذاکرات چیست؟

- من فکر می کنم مذاکرات دور آلماتی آنچه را که ما انتظار داشتیم یعنی پیشنهادات تجدید نظر شده و تبادل عقاید را به همراه داشت. هیچ کس انتظار پیشرفت در این مذاکرات را نداشته است. تقریبا 8 ماه از دور قبلی مذکرات گذشته بود و ما برای ده سال درباره بحران هسته ای ایران در حال مذاکره بوده ایم. بنابر این افراد مطلع می دانند که این روند تنها از طریق مذاکرات جدی و مداوم به نتیجه می رسد و این خیلی مثبت است که دو طرف با برگزاری دور بعدی مذاکرات در سطح کارشناسی در تاریخ 18 مارس در استانبول ترکیه و در سطح سیاسی در آلماتی در تاریخ 5 و 6 آوریل موافقت کردند. ایران این مذاکرات را مثبت توصیف کرد و این در حالی است که گروه 1+5، این مذاکرات را مفید خواند. من هم معتقدم که این مذاکرات مفید بوده است چرا که ما هنوز هم به نتیجه ملموس دست نیافتیم. این روند زمانی موفقیت آمیز خواهد بود که ایران با رد تسلیحات هسته ای و دنبال کردن برنامه هسته ای خود به روشی ملموس و قابل تایید موافقت کند.

- این سوال خوبی است. آنچه که ما اکنون با آن مواجه هستیم ، وضعیتی است که بر اساس آن ایرانیان نمی خواهند اول امتیازی بدهند. آنها ابتدا می خواهند پیش از هر گونه موافقت بر سر برنامه هسته ای خود، شاهد کاهش تحریم ها باشند. حال آنکه گروه 1+5 قصد ندارد تحریم های شدید علیه این کشور را تا زمانی که تهران اقدامات جدی را برای کاهش فعالیت غنی سازی اورانیوم خود انجام ندهد، کاهش بخشد. بنابر این آنچه که دو طرف لازم دارند مجموعه ای از اقدامات گام به گام است که برای دو طرف، امکان آنچه را که شما گامی به جلو می نامید، فراهم می کند.

* دو اتفاق مهم پیش رو است که نخست دور بعدی مذاکرات ایران با گروه 1+5 در آلماتی در ماه آوریل و پس از سال نو ایرانیان و دیگری برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران در تاریخ 14 ماه ژوئن است. آیا این موضوع بر مذاکرات تاثیر دارد؟

- این موضوع حائز اهمیت است که ایرانیان با وجود پیش رو داشتن این وضعیت سیاسی داخلی پیچیده و انتخابات ریاست جمهوری، با برگزاری دور بعدی مذاکرات موافقت کردند. اما گذشته از آن، من کاملا مطمئن نیستم این چه معنایی می دهد. آنچه که از نقطه نظر ما مهم است این موضوع است که روند مذاکرات با سرعت نسبتا زیادی ادامه دارد و ما تا دور بعدی مذاکرات، 8 ماه دیگر منتظر نمی مانیم.

* گروه 1+5 مایل است که مذاکرات چگونه ادامه یابد؟

آنچه که گروه پنج به علاوه یک اکنون به دنبال آن است محدود شدن فوری فعالیت های حساس هسته ای است که ادامه تولید اورانیوم با غنای 20 درصد و ذخیره سازی آن در تاسیسات غنی سازی زیرزمینی فردو هستند. آنها محدود کردن هرچه بیشتر فعالیت های غنی سازی اورانیوم ایران را به عنوان گامی به سوی دستیابی به توافق جامع تری می دانند که فعالیت های غنی سازی اورانیوم ایران را با غنای 5 درصد را محدود می کند.

گروه پنج به علاوه یک همچنین به دنبال اقدامات جدی تری برای اطمینان از این موضوع است که ایران برنامه مخفیانه ای را دنبال نمی کند و آنها خواستار ارائه مشوق های خاصی از جمله تامین سوخت برای رئاکتور تحقیقات پزشکی تهران هستند که دلیل اصلی ایران برای غنی سازی اورانیوم 20 درصدی است. قدرت های بزرگ می خواهند برخی تحریم ها را برای ترغیب ایرانیان به برداشتن گامی در جهت تعلیق غنی سازی 20 درصدی اورانیوم، کاهش دهند. ما امروز در شرایطی قرار داریم که خیلی دشوارتر از وضعیت ایران حتی در 5 سال قبل است.

* چرا چنین است؟

ما بیش از این به دنبال تعلیق دائم و کامل همه فعالیت های غنی سازی اورانیوم ایران نیستیم و دلیل این است که این موضوع دیگر یک گزینه واقع گرایانه و عملی نیست. ایران متاسفانه شمار زیادی سانتریفوژ دارد و سرمایه گذاری مالی، اقتصادی و سیاسی بزرگی روی آنها انجام داده است و آنها نمی خواهند بیش از این درباره آن مذاکره کنند. اکنون این موضوع مهم است که ما مانع از دنبال کردن فعالیت های خطرناک بیشتر ایران شویم که غنی سازی در سطوح بالاتر است که می تواند آنها را به توانایی دنبال کردن برنامه تولید بمب برساند.

* یکی از انتقادات وارد به موضع دولت امریکا این است که این نوع سیاستی است که درباره کره شمالی نیز دنبال شد و کره شمالی اکنون آزمایش های هسته ای انجام داده است و این بیم وجود دارد که سرانجام همه این مذاکرات با وقوع انفجار هسته ای در ایران پایان یابد. آیا شما فکر می کنید این موضوع مبالغه آمیز است یا آیا شما فکر می کنید که مشروعیتی برای این انتقادات وجود دارد؟

- ما باید با این واقعیت روبرو شویم که تحریم ها می تواند برنامه هسته ای ایرانیان را کند کند اما نمی تواند و نخواهد توانست آن را متوقف سازد. برخی تشابهات وجود دارد اما حقایق مسلمی هم هست که ما باید به ذهن بسپاریم که منتقدان راه حل دیپماتیک اغلب آنها را نادیده می گیرند. نخست آنکه تحریم ها به تنهایی نمی توانند ایران را از دنبال کردن برنامه هسته ای خود بازدارد. ما جدی ترین و سخت ترین تحریم ها را علیه ایران اعمال کرده ایم و هنوز هم ایران متاسفانه در ارتباط با نصب سانتریفوژهای خود به پیشرفت هایی دست یافته است. ما باید با این واقعیت روبرو شویم که تحریم ها می توانند برنامه هسته ای ایرانیان را کند کنند اما نمی توانند و نخواهند توانست آن را متوقف سازد. دوم آنکه، واقعیت دیگر این است که حملات نظامی علیه تاسیسات هسته ای ایران حتما یک گزینه است اما گزینه خوبی نیست چرا که تنها می تواند برنامه هسته ای ایران را برای شاید 3 یا 4 سال به تعویق اندازد و قطعا ایران را به دنبال کردن آشکار برنامه تسلیحات هسته ای وا خواهد داشت و حمایت مردم ایران را از دولت این کشور یکپارچه خواهد کرد.

این سالی است که در آن امریکا باید از همه عناصر قدرت ملی و دیپلماسی در تلاش برای تحت تاثیر قرار دادن ترتیبات دور نگه داشتن ایران از گذر از خط تسلیحات هسته ای، استفاده کند. راه دیپلماسی بسیار دشوار است اما این بهترین گزینه روی میز است و بدیهی است که اگر دو طرف بتوانند مزایای آن را درک کنند، دستیابی به توافق امکان پذیر است. انتقاد وارده دیگر که شما درباره مذاکرات اشاره نکردید این است که به هر حال، مذاکره ایرانیان با گروه 1+5 به این کشور توجیهی برای دنبال کردن برنامه تولید بمب می دهد. حقیقت این است که ایران در حال نصب سانتریفوژهای بیشتر در تاسیسات هسته ای نطنز؛ نصب سانتریفوژهای پیشرفته تر؛ احداث رئاکتور آب سنگین - گذشته از اینکه ما با ایرانیان مذاکره کنیم یا نکنیم- هستند. تحریم هایی که اکنون علیه این کشور اعمال می شود همچنان ادامه خواهد یافت و ارزیابی های ایرانیان را تحت تاثیر قرار خواهد داد مگر آنکه ایرانیان گام های جدی را برای متوقف کردن این فعالیت های خود بردارند. پس امسال سالی است که امریکا باید از همه عوامل قدرت ملی و دیپلماسی خود در تلاش برای تحت تاثیر قرار دادن ترتیباتی که ایران را از گذر از خط تسلیحات هسته ای دور نگه می دارد، استفاده کند.

* سال قبل برخی از مقامات اسرائیلی درباره قریب الوقوع بودن دستیابی ایران به تسلیحات هسته ای و حمله نظامی احتمالی به این کشور، هشدار دادند. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل از مذاکرات ایران و گروه 1+5 در آلماتی انتقاد کرد و باراک اوبا رئیس جمهور امریکا قرار است اواخر ماه مارس به فلسطین اشغالی سفر کند. شما فکر می کنید چقدر مذاکرات بین مقامات اسرائیلی و امریکایی اهمیت خواهد داشت؟

- واقعیت این است که از نقطه نظر امریکا، داشتن اورانیوم غنی شده کافی برای یک تولید یک بمب، لزوما به معنای کشیده ماشه برای شروع جنگ نیست . این موضوع خیلی مهم است امریکا و اسرائیل در تلاش هایشان برای پیشگیری از ایران مجهز به تسلیحات هسته ای در یک موضع نزدیک قرار دارند. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل با بیشتر جامعه بین الملل درباره اینکه چقدر تهدید ایرانیان جدی است، همگام نیست. نتانیاهو در سخنرانی پاییز گذشته خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد خط قرمزی را برای تعیین میزان انباشت اورانیوم با غنای 20 درصد ایران تعیین کرد که فراتر از آن منجر به اقدام نظامی علیه این کشور خواهد شد. ولی واقعیت این است که از نقطه نظر امریکا، داشتن اورانیوم غنی شده کافی برای تولید یک بمب لزوما به معنای کشیده ماشه برای شروع جنگ نیست.

آنچه که در چند هفته و چند ماه پیش صورت گرفته این است که مقامات اسرائیلی به این نتیجه رسیدند که ارزیابی امریکا از تهدید ایرانیان شاید عمل گرایانه تر باشد. مقامات اسرائیلی همچنین به این نتیجه رسیدندکه ایران برای دلایلی که کاملا مشخص نیست، نباید به انباشت اورانیوم با غنای 20 درصد تا حدی که برای ساخت حتی یک بمب کافی باشد، ادامه دهند. و این یکی از دلایلی است که چرا ما شاهد این هستیم که از حملات لفظی نتانیاهو علیه ایران کاسته شده است.

اسرائیل به تلاش خود برای اینکه تهدید اقدام نظامی علیه ایران را معتبر تر سازد، ادامه خواهد داد. آنها بر این باورند که می توانند به تغییر ارزیابی های ایران و واداشتن آن به توافق با برخی مقررات روی میز از جانب گروه 1+5 کمک کنند.

اما ما باید مطلع باشیم که اگر تهدیدهایی از جانب اسرائیل صورت گیرد، در حقیقت ممکن است مقامات ایرانی را به مبارزه طلبیدن گروه 1+5 تشویق کند. پیش بینی آن و فهم این موضوع که چطور برخی از این تهدیدات بر افکار رهبر عالیقدر ایران و مردم در داخل این کشور به ویژه با در نظر گرفتن نزدیک شدن ایران به فصل انتخابات،تاثیر خواهد گذاشت، مهم است.

* چقدر ایران به در اختیار داشتن اورانیوم غنی شده کافی برای تولید بمب نزدیک شده است؟

- ایرانیان اگر بخواهند در این راستا حرکت کنند، هنوز هم سالها از در اختیار داشتن زرادخانه هسته ای موثر و نصب کلاهک بر روی موشک فاصله دارند.آنها مقادیر زیادی اورانیوم با غنای پایین دارند که آنها را انباشته کرده اند، آنها همچنین نیمی از مقدار اورانیوم با غنای بیست درصد لازم برای بمب را دارند. این مقدار عموما 250 کیلوگرم در نظر گرفته می شود. آنها اکنون 167 کیلوگرم در اختیار دارند و ما همچنین باید به یاد داشته باشیم که یک بمب هسته ای به معنای در اختیار داشتن زرادخانه نیست. ایرانیان اگر حرکت در این راستا را انتخاب کنند هنوز هم سالها از در اختیار داشتن یک زرادخانه هسته ای و نصب کلاهک روی موشک فاصله دارند.