نگاهی به فیلم "من مادر هستم"

مشرق- پس از جنجال های چند روزه پیرامون فیلم "من مادر هستم" به کارگردانی فریدون جیرانی، این فیلم در سینماهای تهران اکران شد. جیرانی در فیلم جدیدش قصه چند خانواده تازه به دوران رسیده را به تصویر می کشد که خيانت و روابط بي بند و بار آنها را متلاشی می‌کند. هنگامه قاضیانی، فرهاد اصلانی، حبیب رضایی، باران کوثری، پانته‌آ بهرام و ... در "من مادر هستم" به ایفای نقش پرداخته‌اند. در ادامه چند نکته مهم درباره فیلم جدید مجری سابق و جنجالی هفت از نظرتان می گذرد. ***بازی فرهاد اصلانی در این فیلم چشمگیر و به یادماندنی است ، او به خوبی توانسته از پس نقش خود برآید. هنگامه قاضیانی هرگز نتوانسته در حد و اندازه‌های نام خود ظاهر شود. پانته‌آ بهرام و باران کوثری هم توفیق چندانی در این فیلم نداشته‌اند. ***جیرانی در فیلم خود تلاش کرده تا مشکلات و معضلات طبقه متوسط "تازه به دوران رسیده" را به تصویر بکشد که تا حدودی در هدف خود موفق عمل کرده است. در این فیلم مخاطب با قشری از جامعه روبروست که به شدت دلداده غرب است و تمام زندگی خود را بر این مبنا تنظیم کرده‌است. *** بنظر می‌رسد نام فیلم اساساً هیچ ارتباطی با محتوای آن ندارد. مخاطب در فیلم با سه مادر روبرو است که هیچ کدام از آنها در تراز یک مادر متوسط هم ظاهر نشده‌اند و اولویت هایی مهمتر از مادر بودن دارند. در یک کلام با مفهوم "مادر به ما هو مادر" فاصله زیادی دارند. ناهید (هنگامه قاضیانی) تنها مادر فیلم است که در برخی اوقات در نقش یک مادر واقعی ظاهر می‌شود. ***جیرانی در این فیلم روابط قبیح خانواده‌ها در قشر متوسط تازه به دوران رسیده را مطرح کرده و از به تصویر کشاندن مصادیق متعدد نیز ابایی نداشته است. او البته در ده دقیقه پایانی فیلم سعی کرده این مسایل را پاسخ بدهد؛ اما انگار بعضی روابط برای او اساساً موضوعیت نداشته و به سادگی از کنار آن گذشته است. او در این فیلم از کنار برخی روابط نامشروعی به سادگی گذشته و سهواً یا عمداً دست به تابوشکنی زده است. ***در فیلم جیرانی روابط قبیح بین افراد به دو دسته تقسیم می‌شود: روابط نامشروع ممدوح و مذموم! اینکه یک دختر با چهار پسر در یک زیر زمین مشغول کار هستند هرگز تقبیح نمی‌شود. اینکه همان دختر با یک پسر ارتباط دارد و با هم برای حمام گرفتن به یک خانه می روند هرگز تقبیح نمی‌شود. شاید به همین علت بود که آوا (باران کوثری) در این سکانس پس از نگاه‌های معنادار خود در یک روند غیر معمول از خانه خارج می شود و کماکان این فرضیه تقویت می شود که قرار است مخاطب در انتهای فیلم حس خوبی نسبت به او داشته باشد. ***یکی از ایرادهای کلیدی و اساسی فیلم جناب جیرانی "عادی بودن روابط نامشروع کنترل شده!" است. در فیلم جیرانی روابط نامشروع کنترل شده به هیچ وجه منفور نیست! نادر(فرهاد اصلانی) می‌گوید "من اشتباهم این بوده که به سعید(حبیب رضایی) اعتماد کردم" این جمله یعنی اینکه اگر به جای سعید فرد دیگری قرار می‌گرفت، مشکلی پیش نمی‌آمد. یا اگر سعید به آوا (باران کوثوی) تجاوز نمی‌کرد، حضور او در خانه نادر حضور نکوهیده‌ای نبوده است. و اینجا مسئله کلیدی یعنی حفظ حریم خانواده هرگز محل مناقشه نیست. ***در سکانسی دیگر سعید(حبیب رضایی) به آوا (باران کوثوی) می‌گوید فقط مجاز است نصف گیلاس مشروب بخورد و و زیاده روی وی منجر به اتفاقات ... می‌شود. در فیلم جیرانی، مشکل نادر با سیمین روابط نامشروع بین آن دو نیست و کارگردان هم این روابط را تقبیح نمی کند، بلکه بدقولی نادر و اجتناب او برای ازدواج با سیمین مشکل اساسی آن دو است. سیمین البته از سقط جنین فرزند نامشروعش که از ارتباط با نادر بدست آمده ناراحت است و انتقام این اتفاق را از او می‌گیرد، که اینها نیز از مصادیق عادی بودن روابط نامشروع کنترل شده است. ***در یکی از چند سکانس طلایی فیلم، نادر عملکرد گذشته خود را علت تمام بدبختی‌ها من‌جمله قصاص دخترش و اتفاقات تاسف باری که برای خانواده اش رخ داده، می‌داند؛ در صورتی که تمام اشخاص تاوان عملکرد اشتباه خود را می‌دهند. در انتهای فیلم و زمانی که مخاطب در حال خارج شدن از سالن است با آوا ابراز همدری می کند و او را قربانی اتفاقاتی قلمداد می‌کند که خودش در آن هیچ نقشی نداشته است. *** فیلم "من مادر هستم" برخلاف برخی اظهار نظرات به هیچ وجه قصاص را مورد هجمه قرار نداده است. در فیلم جیرانی آوا یک نفر را به قتل رسانده و ولی‌دم تا آخرین لحظه نیز راضی به گذشت نمی‌شود و او علی القاعده به چوبه دار سپرده می‌شود. البته بدون شک طلایی‌ترین سکانس فیلم، لحظه دیدار پدر و مادر آوا با او چند لحظه قبل از اجرای حکم اعدام است. در این سکانس، مخاطب پس از دیالوگ های آوا و واکنش پدر و مادر او به هم می‌ریزد و کاملا نسبت به او احساس ترحم پیدا می‌کند. شاید در این سکانس مخاطب از انتقام و قصاص بیزار می‌شود؛ اما اینکه ما بگوییم در یک طرف این قصه اسلام و حکم شرعی قصاص قرار دارد، ربطی بعید و البته کمی دور از انصاف است. در پایان ذکر این نکته ضروری بنظر می‌رسد که فیلم جیرانی به مانند همه فیلم های دیگر قابل نقد است؛ اما برخورد با این فیلم باید برخورد فرهنگی باشد و از اقدامات ضد فرهنگی و ... اجتناب کرد. برخی از آقایان هنری! که در این چند روز تلاش خود را مصروف داشته‌اند تا از توان گروه های خارج از حوزه سینما و فرهنگ به نفع خود استفاده کنند و خود را پشت سر آنها پنهان کرده اند باید این نکته را مدنظر قرار دهند که کارنامه سینمایی خودشان نیز چنگی به دل نمی زند و آثار موهنی در پرونده آنها به چشم می‌خورد.