چاوز به مدد فقرا در قدرت می ماند؟

دیپلماسی ایرانی: مردم ونزوئلا روز شانزدهم مهرماه در کاراکاس پایتخت این کشور به پای صندوق های رای خواهند رفت و رئیس جمهور آینده این کشور را انتخاب خواهند کرد. اما قبل از ورود به بحث این انتخابات که جنبه حیاتی دارد و نه تنها بسیاری از صاحب نظران داخلی ونزوئلا بلکه تحلیل گران بین المللی آن را رقابتی بین امریکا و احزاب مخالف امریکا در منطقه می دانند، باید تاریخ سیاسی امریکا را مد نظر قرار دهیم. باید بدانیم که اصولا تاریخ سیاسی امریکا با جنگ آغاز شده است. ایالت های سیزده گانه مهاجر نشین، جنگ های استقلال خود را در سال 1776 آغاز کردند و این روند تا سال 1786 ادامه داشت. این کشور که با سیزده ایالت به رهبری جرج واشنگتن تشکیل شد، بلافاصله بر بومیان سرخ پوست تاخت و به تدریج آن ها را از صحنه روزگار محو ساخت. در حقیقت در آن زمان امریکایی هایی که پیرو جرج واشنگتن بودند، معتقد بودند که یک سرخ پوست خوب، سرخ پوست مرده است. این عبارت را باید به یاد داشته باشیم که چرا هر گاه در طول تاریخ دیگر انسان ها در مقابل منافع امریکا قرار گرفته اند، امریکایی ها در عمل این معادله را در قالبی کلی تر به کار برده اند و چه بسیار انسان ها و کشورهایی که قربانی سیاست ها و ابزارهای نظامی، اقتصادی و فرهنگی ایالات متحده شده اند. باید توجه داشت که ونزوئلا کشوری است که در منطقه امریکای لاتین، از سال 1998 و بعد از روی کار آمدن هوگو چاوز به عنوان رئیس جمهور این کشور به یکی از دولت های مخالف نظام سلطه امریکا تبدیل شد. یعنی همسایه ای که مرگ سرخ پوست ها را طلب می کرد و نمی خواست که کسانی که در برابر سیاست های سلطه این کشور قدم بر می دارند، حیات داشته باشند. اما دیدیم که ونزوئلا در قامت همسایه ای که امریکا نتوانسته سیاست های این کشور را با سیاست های خود هماهنگ سازد، ظاهر شد. ونزوئلا توانست بر کودتایی که سال 2002 در این کشور رخ داد، فائق آید. این کودتا نشان داد که ونزوئلا تا چه حد برای امریکا با اهمیت بوده که تغییر در این کشور یکی از اولویت های ایالات متحده است. در این مسیر گروه های مخالف که در انتخابات پارلمانی چهارم مهر 1389 نتوانستند اکثریت آرا را به دست آوردند، امروز تلاش های گسترده ای برای بازسازی وجهه خود و پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آغاز کرده اند. آن ها با معرفی انریکه کاپریلس، که یک نامزد یهودی تبار است به عنوان نماینده سی حزب مخالف، به دنبال تغییر روندهای سیاسی ونزوئلا هستند. البته نامزد مطرح انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا هم که برای دوره شش ساله آینده انتخاب می شود، هم چنان آقای هوگو چاوز است. او برای سومین بار متوالی و با پشتوانه گسترده مردم قصد دارد که زمام امور را در این کشور امریکای لاتین به دست گیرد. در این دوره چاوز اقدامات زیادی انجام داد. او ونزوئلا را به عنوان یک عضو جدید مرکوسور معرفی کرد. مرکوسور یک تشکل اقتصادی است که ونزوئلا بعد از روی کار آمدن چاوز به آن پیوست. هم چنین توانست در مذاکرات صلح کلمبیا نقش تسهیل کننده را ایفا نماید. همان طور که می دانید امریکای لاتین همواره حیات خلوت امریکا بوده و بر اساس دکترین مونروئه کسی حق نداشته در این حوزه نفوذ پیدا کند. ونزوئلا با مشارکت در ایجاد اتحادیه آلبا و سلاک بدون حضور امریکا، تضعیف کننده سازمان کشورهای امریکایی (OAS) شد که در جهت پیشبرد اهداف امریکا عمل می کرد. در حقیقت چاوز در مدت حاکمیت بر ونزوئلا ـ این کشور نفت خیز ـ تلاش کرد سیاست های مستقلی در پیش بگیرد. البته واکنش های زیادی در سطح روزنامه های داخلی و خارجی ونزوئلا به کاندیداتوری هوگو چاوز در این دوره از انتخابات مشاهده شد. همان طور که می دانید این دوره از انتخابات ریاست جمهوری در ونزوئلا بسیار حساس است و کشورهای مختلف به شدت به دنبال تاثیرگذاری در این انتخابات هستند. کلمبیا، کوبا، اسپانیا و امریکا به شدت پیگیر روند این انتخابات هستند. همه چپ های امریکای لاتین که اخیرا اتحاد قابل توجهی نیز نشان داده اند، برای این انتخابات وقت گذاشته اند و خواهان تاثیرگذاری بر آن هستند. اما به نظر می رسد این انتخابات تفاوت جدی با انتخابات های گذشته دارد. چون در این انتخابات رقیب، به شدت تلاش می کند که چاوز را مورد انتقاد قرار دهد. کاپریلس معتقد است که چاوز با توجه به کهولت سن و این که درگیر سرطان است، توانایی لازم را برای اداره کشور ندارد. در حالی که کاپریلس حدود چهل سال سن دارد و از حمایت سی حزب مخالف چاوز نیز برخوردار است. البته چاوز از حمایت کشورهای عضو آلبا که همواره از کمک های دولت بولیواری ونزوئلا بهره مند بوده اند، برخوردار است. آن ها نگرانند که در صورت تغییر در دولت ونزوئلا، مشارکت این کشور در بازار مرکوسور تحت الشعاع قرار گیرد. برخی روزنامه ها و منابع غربی احتمال بروز جنگ داخلی در ونزوئلا بعد از این انتخابات را مطرح کرده اند. اما باید توجه داشت که از زمان روی کار آمدن چاوز در ونزوئلا، تغییرات بسیار مهمی در پشتیبانی از مستضعفین و فقرا ایجاد شده است. چاوز تمام زاغه نشینان کاراکاس را صاحب خانه کرد. چاوز در ایجاد اشتغال و کم کردن میزان بیکاری و نیز کاهش فاصله طبقاتی بسیار موفق عمل کرد. به همین موازات، بسیاری از سرمایه داران و حامیان لیبرالیسم و کسانی که در کاراکاس هژمونی قدرت داشتند، تلاش کردند تا نظرات خود را پیش ببرند. مثلا همین فردی که امروز رقیب چاوز است، در سن بیست و شش سالگی عضو مجلس نمایندگان ونزوئلا شد و با این که جزو یکی از جوان ترین نمایندگان مجلس بود به عنوان نایب رئیس برگزیده شد و در سال 2000 نیز رئیس یکی از نواحی پنجگانه شهرداری در کاراکاس شد. از همان اوایل روی کار آمدن چاوز، آقای کاپریلس فعالیت چشم گیری در زمینه مخالفت با اقدامات او انجام داد. اتفاقا رقیب چاوز یکی از فعالان کودتای آوریل 2002 بود که در همان شب کودتا در راس گروهی به سفارت کوبا در کاراکاس حمله کرد و این سفارت را اشغال کردند. به همین دلیل هم در سال 2006 محاکمه شد و سه ماه به زندان رفت. البته سفیر ونزوئلا نزد سازمان ملل نیز چنین نگرانی هایی را مطرح کرده است. او نگرانی از وقوع کودتا در ونزوئلا یا اتفاقات پیش بینی نشده در این کشور را به سازمان ملل منعکس کرده است. اما نظر سنجی ها نشان می دهد که چاوز در حال حاضر ده تا دوازده درصد جلوتر از رقیب خود است. البته باید دید که مردم در پای صندوق های رای چه کسی را برای ریاست جمهوری شش سال آینده ونزوئلا انتخاب خواهند کرد. در این میان سخنان آقای چاوز مهم به نظر می رسد. علی رغم این که او در ده سال اخیر روحیه ضد امریکایی را از خود نشان داده، اخیرا در سخنان انتخاباتی خود در این زمینه نرمش نشان داده و گفته است که اگر من اهل امریکا بودم به اوباما رای می دادم. این مفهوم خاصی است که این مسئله را به ذهن نزدیک می کند که اگر هوگو چاوز بتواند باز هم به کاخ ریاست جمهوری راه پیدا کند، روابط ونزوئلا و امریکا بعد از سیزده سال حالت عادی پیدا می کند. در نهایت باید توجه داشت که کشورهای جهان عرب رویکرد مثبتی نسبت به آقای چاوز دارند. در نظم نوین جهانی با توجه به تحولات جهان عرب، همه می خواهند چاوزی که با کشورهای جنوب رابطه خوبی داشته است، دوباره انتخاب شود. البته احتمال دارد وحدت میان سی حزب مخالف باعث شود که این بار انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا برای چاوز چالش های جدیدی ایجاد کند. باید توجه داشت که ونزوئلا در سیزده سال گذشته نیز بدون چالش نبوده است اما مردم و طبقات مستضعف چون دردهای تاریخی داشته اند، رویکرد مثبتی به چاوز داشته اند. از نظر منطقی در فضای نظام بین الملل جدید، برگزیده شدن مجدد چاوز به نفع ایران خواهد بود.