پرونده «مغز متفکر اصلاحات» بسته شد

خبرگزاری فارس: خبر شوکه کننده بود؛ ظهر هفتم خرداد و حوالی ساعت ۱۲ بود که خبر قتل همسر دوم شهردار اسبق تهران مخابره شد و همه را در شوک فرو برد.

جنس این اتفاق نه فقط از آن جهت که قتلی رخ داده بود و زنی جوان کشته شده، عجیب و تاثیرگذار بود، بلکه قسمت تراژدی آنجا بود که قاتل، محمدعلی نجفی بود؛ یک چهره معروف سیاسی و آموزشی که سال‌ها با عنوان یک مسؤول در مناصبی مثل وزیر آموزش و پرورش، شهردار تهران، رئیس سازمان برنامه و بودجه و ... در بین مردم شناخته شده بود.

خبری که گرچه از زمان اعلام وقوع قتل در ظهر همان روز بار‌ها منتشر و تکذیب شد، اما تاییدش از سوی نجفی موج گسترده‌ای به راه انداخت. از آن روز تاکنون تنها یک عنوان در کنار نام پیرمرد ۶۷ ساله قرار گرفته و بسیاری او را قاتل خطاب کرده اند. قاتلی که ریاضی خوانده، وزیر، نماینده شورای شهر، معاون رئیس جمهور و شهردار بوده و چندین مدرسه هم ساخته بود.

فراز و فرود‌های مدیر تکنوکرات اصلاحات

محمدعلی نجفی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی از آمریکا به ایران بازگشت، در سال ۵۸ به عضویت هیأت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان درآمد و یک سال بعد اولین مسؤولیت اجرایی اش را نیز در همان حوزه برعهده گرفت و از سال ۵۹ به ریاست دانشگاه صنعتی اصفهان رسید، وی که پیش از ریاست این دانشگاه، مشاور معاون نخست وزیر موقت در امور انقلاب نیز بود، با تعطیلی دانشگاه‌ها در آستانه انقلاب فرهنگی وارد سطح بالاتری از دولت شد و در آبان ماه سال ۶۰ بود که به رأس وزارت فرهنگ و آموزش عالی رسید.

****

حالا دیگر مهمترین نقش را در بازگشایی دوباره دانشگاه‌های کشور بر عهده داشت و حتی لایحه‌ای نیز برای تشکیل شورای عالی فرهنگ به مجلس وقت فرستاد که گرچه با آن‌ها مخالفت شد، اما بعد‌ها بسیاری آن را مقدمه تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی دانستند. در همین سال‌ها بود که اسلحه‌ای برای حفاطت نجفی از جانش به او داده شد، اسلحه‌ای که چهل سال بعد سرنوشت عجیبی را برایش رقم زد.

دوران وزارتش نیز پس از ایجاد ثبات نسبی در دانشگاه‌ها برایش خوش یمن نبود و در مرداد ۶۳ با استیضاح از سوی مجلس پایان یافت و پس از کناره گیری از این پُست، به عضویت هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف درآمد تا اینکه به دعوت مسؤولان ارشد صداوسیما راهی این سازمان شد و از سال ۶۵ تا ۶۷ معاونت آموزشی و فرهنگی آنجا را برعهده گرفت.

با آغاز دولت سازندگی از او برای هدایت وزارت آموزش و پرورش دعوت شد تا رکوردار طولانی‌ترین مدت حضور به عنوان وزیر در وزارت آموزش و پرورش باشد و در دولت بعدی نیز صندلی معاونت رئیس جمهور و ریاست سازمان برنامه و بودجه را از آن خود کرد.

به گفته خیلی از صاحبنظران، حضور او در تمام دولت‌های پس از انقلاب از او چهره‌ای تکنوکرات خلق کرده بود. در ماه‌های پایانی دولت اصلاحات، نام نجفی به عنوان یکی از نامزد‌های اصلاح طلبان برای انتخابات ریاست جمهوری مطرح شد و بنا بود تحت عنوان کاندیدای مشترک وارد انتخابات شود که این امر محقق نشد و حتی با انتشار نامه‌ای از عضویت در حزب کارگزاران سازندگی استعفا داد.

با پایان دولت اصلاحات، نجفی فعالیت‌های علمی و دانشگاهی اش را ادامه داد تا اینکه در سال ۸۶ وارد مجلس شد و در سال ۸۹ با بازنشستگی از هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف، تمام فعالیت خود را به شورای شهر تهران معطوف کرد.

حاشیه‌های مرد پر استعفا

در سال ۹۱ بار دیگر نام نجفی به عنوان گزینه‌ای پیشنهادی برای ثبت نام در انتخابات ریاست جمهوری بر سر زبان‌ها آمد؛ اما این بار هم حضورش در وزارت کشور محقق نشد، اما این بار نیز برای حضور در دولت، ابتدا به عنوان وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش معرفی شد که اقبالی نداشت و با استعفا از شورای شهر تهران در یک هفته پایانی فعالیتش به معاونت رئیس جمهور و ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری رسید و حدود هفت ماه در این سازمان حضور داشت، تا اینکه به دلیل آنچه بیماری اعلام شد از ادامه حضور در این سازمان استعفا داد و در مقام مشاور رئیس جمهوری و دبیر ستاد هماهنگی اقتصادی دولت منصوب شد.

چند ماه بعد با استیضاح رضا فرجی دانا از وزارت علوم، نجفی به سرپرستی وزارت علوم منصوب شد که به نوعی طولانی‌ترین دوران سرپرستی یک وزارتخانه نیز محسوب می‌شود.

****

اما آخرین مسؤولیتش در سال ۹۶ رقم خورد و به رغم برخی مخالفت‌ها به عنوان شهردار تهران منصوب شد. دورانی که هفت ماه بیشتر طول نکشید و با استعفایی پر حرف و حدیث در فروردین ماه ۹۷ پایان یافت.

ازدواج دوم و آغازی برای سرنوشتی عجیب.

اما پایان دوران شهرداری نجفی پایان خوشی برای پیرمرد شیک پوش نبود، حواشی ازدواج دومش با میترا استاد، انتشار مصاحبه‌هایی از سوی این زن در مورد زندگی شخصی نجفی بدون اطلاع خودش، انتشار خبر خودکشی، تکذیب آن و ... از حاشیه‌هایی بود که سرانجام با یک قتل به پایان رسید تا در آستانه ۶۸ سالگی مدیر تکنوکرات و مغز متفکر اصلاحات، عنوان اتهامی قتل نیز در سوابقش جا خوش کند.

البته در همان ساعات اولیه نجفی به ارتکاب قتل اعتراف کرد، اما انگیزه خود را اختلافات خانوادگی اعلام کرد هرچند که حاشیه‌ها تمامی نداشت.

شایعه از قتل «استاد» به دست «دختر» تا نامه خودکشی نجفی

چند ساعتی خبر‌های این حادثه از این سو و آنسو مخابره می‌شد. مردم مشتاق بودند از حال و روز نجفی بدانند که اکنون چه می‌کند، اما خبری نبود؛ شایعه‌ها از قتل میترا به دست دختر نجفی و از خودگذشتگی پدر آغاز شد، اما هنوز کسی نمی‌دانست که مسوول عالی رتبه و پدر فداکار دیروز، امروز با احوال غریبی روبروست و نامه‌ای نوشته و علاوه بر اعتراف به قتل در آن، تصمیم به خودکشی هم داشته است.

عکس‌ها از حضور نجفی در قم و پس از آن در کانال‌های خبری پخش شد؛ ساعتی بعد حدس و گمان از قتل میترا به دست همسرش، محمدعلی نجفی قوت گرفت و حضور نجفی در پلیس آگاهی و اعتراف به قتل همسر، شوک خبر قتل را کمتر که نه بیشتر هم کرد؛ «نجفی حالا قاتل شده است؟!».

احترام بیش از اندازه رئیس پلیس آگاهی تهران و افسران جنایی به مردی که قاتل بود و خودش را به همراه کلت کمری‌اش تسلیم پلیس کرده بود و دوربین صداوسیما که همه این تصاویر را ضبط کرد و پذیرایی از او و سپس اجازه دادن به گزارشگر که کلت کمری یا همان آلت قتاله را به دست بگیرد و گلوله‌هایش را بشمارد، جنجالی دیگر به پا کرد.

اعترافاتش ثبت شد و تصاویر شهردار اسبق، این بار در لباس آبی‌رنگ بازداشتگاه دست به دست می‌شد. خبرنگاران و عکاسان به رسم وظیفه در اطرافش می‌چرخیدند و او هم با آرامشی عجیب به همه سوالات پاسخ می‌داد.

سروکله ماجرای «پرستو بودن» پیدا شد

و ماجرای پرستو بودن «استاد» سروکله اش پیدا شد، موضوعی که گفته شد از سوی برخی جریان‌های همسو با آقای شیک پوش اصلاحات به راه افتاده بود. صحنه‌هایی از موج سواری احزاب و سیاسیون با خط مشی‌های مخصوص خود، در مورد میترا استاد، پرستو بودنش و اینکه قصد و غرض اطلاعاتی داشته و به نجفی نزدیک شده هم بار‌ها در صحنه اخبار، بازسازی می‌شد.

بررسی برای پرونده به صورت جدی آغاز شد و تحقیقات از وضعیت حالات روحی و روانی شهردار اسبق مانند تست شخصیت گرفته تا تحقیقات کارشناسان اسلحه‌شناسی و پزشکی قانونی شروع شد و در نهایت کیفرخواست شهردار اسبق، ۱۳ خرداد تهیه و به دادگاه ارسال شد.

برپایی اولین دادگاه؛ ۲۲ تیر

نهایتاً اولیه جلسه دادگاه «نجفی» ۲۲ تیر برگزار شد و طی سه جلسه دلایل و شرایط بررسی شد، شاهدان صحنه قتل به همراه برادر و پسر مرحومه به دادگاه آمدند و هرآنچه دیده و شنیده بودند را بازگو کردند و در نهایت وکیل نجفی نواقص متعدد در کیفرخواست و تحقیقات را محرز دانست و اعلام کرد که قتل شبه عمد اتفاق افتاده است چرا که گلوله پس از برخورد به دیوار حمام و سایر سطوح، دفورمه شده و سپس به «میترا استاد» اصابت کرده است.

در این کیفرخواست پرونده اتهامی محمدعلی نجفی قتل عمد میترا استاد، حمل و نگهداری سلاح غیرمجاز، ایراد صدمه بدنی عمدی منتهی به جرح (غیرفوتی) با تقاضای اولیای دم مبنی بر قصاص نام برده، تعریف شد.

با همه این اوصاف؛ ۸ مرداد غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضائیه در نشست خبری از اعلام حکم قصاص برای شهردار اسبق تهران خبر داد.

رضایت مشکوک اولیای دم

رایزنی‌ها برای اخذ رضایت از اولیای دم شروع شد و پس از پایان مهلت ۲۰ روزه برای اعتراض به حکم، مسعود استاد (برادر مرحومه میترا) از اعلام گذشت اولیای دم از اجرای قصاص خبر داد؛ رضایتی که بازهم با حاشیه‌ها و حرف و حدیث‌هایی همراه شد؛ گمانه زنی برای دادن رضایت در ازای اخذ میلیارد‌ها تومان پول برسر زبان‌ها افتاد، موضوعی که البته از سوی خانواده استاد و وکلای او به صراحت تکذیب شد.

****

با این وجود پرونده هنوز مفتوح مانده بود چراکه فقط جنبه خصوصی قتل رفع شد؛ در نتیجه وکلای نجفی از جنبه عمومی قتل، به حکم صادره اعتراض کردند تا شاید حبس ۳ تا ۱۰ سال را تقلیل دهند.

پای دیوان عالی به میان آمد

در ادامه این کشمکش‌ها ۳۰ شهریور بود که وکیل نجفی از نقض حکم قصاص موکلش به دلیل نقص تحقیقات خبر داد و گفت: دیوان عالی کشور اعلام کرده که پرونده دارای نقص است.

یک روز پس از آن نیز رئیس دیوان عالی کشور اعلام کرد که دیوان عالی در «نوع قتل» تردید کرده است و باید ابهامات پرونده رفع شود. گویا از نظر دیوان، رسیدگی دادگاه ناقص بوده و در عمدی بودن قتل تردید شده است.

آغاز فاز جدید برای بررسی پرونده

پس از صدور این حکم، پرونده وارد فاز جدیدی از بررسی شد.

پرونده قتل شهردار اسبق برای رفع نواقص به دادگاه برگشت و دادگاه ۱۵ مهر مقرر کرد هیأت قضایی به همراه محمدعلی نجفی، کارشناسان اسلحه‌شناسی، وکلای شهردار اسبق و وکلای میترا استاد به صحنه قتل آمدند تا دوباره قتلِ حادث شده را بررسی کنند، این تحقیقات به این دلیل بود که پس از بررسی‌های مجدد کارشناسانه، دادگاه بتواند در مورد جنبه عمومی قتل رأی صادر کند.

ادعای کمانه شدن گلوله و قتل غیر عمد قوت گرفت

پس از برگزاری جلسه بررسی صحنه جرم؛ حمیدرضا گودرزی وکیل نجفی به خبرنگار فارس گفت: پس از حضور مقام قضایی و کارشناسان و آقای نجفی هم که از زندان اوین منتقل شده بود، مجددا صحنه قتل مورد بازسازی قرار گرفت. بازسازی صحنه بسیار طولانی بود و از صبح تا ساعت ۱۵ ادامه داشت و آقای نجفی توضیحات مفصلی درباره حادثه‌ای که اتفاق افتاده بود به تیم‌های کارشناسی ارائه داد و محل‌های اصابت و کمانه کردن گلوله‌ها مجدداً مورد بازبینی قرار گرفت.

وی گفت: کارشناسان تیم‌های مختلف علاوه بر بررسی مجدد صحنه قتل و شواهد موجود در آن، سؤالات مختلفی طرح کردند و به حرف‌های آقای نجفی گوش کردند و در نهایت گزارش خود را ظرف یک هفته تقدیم مقام قضایی می‌کنند و بسته به نظر آنها، قضات پرونده، رأی مجدد صادر می‌کنند؛ اگر نظر کارشناسان درباره مسائل مربوط به گلوله و مسیر شلیک و سایر جزئیات پرونده مثبت و به نفع موکل باشد، راه برای «قتل شبه عمد» باز می‌شود.

وکیل شهردار اسبق معتقد است: پرونده ابهامات زیادی دارد و تقاضای رفع این ابهامات را داده‌ایم، ما ۱۷ نقطه ابهام را مشخص و تعریف کرده‌ایم چرا که معتقدیم باید زوایا روشن شود. ما معتقد بودیم که گلوله دفرمه شده، اما کارشناسان این موضوع را نپذیرفتند و در نظریه جدید معتقدند دفرمه شدن گلوله به دلیل اصابت به دست بوده نه اصابت به سطوح دیگر بنابر این تغییرات بنیادی در نظریه جدید اتفاق افتاده است.

****

دور دوم رسیدگی آغاز شد

به هر صورت دور دوم دادگاه شهردار اسبق تهران ۶ آذر برگزار شد، درحالی که یک روز قبل از آن وکلای اولیای دم (میترا استاد) استعفای خود را از وکالت مرحومه اعلام کردند. دادگاه در دو نوبت صبح و عصر ادامه یافت و در نهایت در تاریخ ۹ آذر نیز مجددا جلسه‌ای برپا شد و در این جلسات، اظهارات کارشناسان اسلحه شناسی و پزشکی قانونی به همراه آخرین دفاعیات متهم و وکلای ایشان و همچنین شاهدان و مطلعان پرونده برای چندین بار اخذ شد.

طبق نظر رئیس دادگاه، ادعای کمانه زنی گلوله منتفی شد و به گفته نماینده دادستانی، اشد مجازات که در مجموع ۱۷ سال می‌شود، درخواست شد.

پس از ختم دور دوم دادرسی، قاضی کشکولی اعلام کرد ظرف یک هفته، رأی نهایی صادر و اعلام خواهد شد.

پس از گذشت حدود ۱۰ روز از زمان برگزاری دادگاه؛ حکم قتل عمد برای شهردار اسبق تهران صادر شد.

برخی رسانه‌ها همان موقع اعلام کردند، نجفی به ۷.۵ سال حبس محکوم شده که ۶ سال آن قابل اجراست؛ اما هنوز خبری از ابلاغ رأی به وکلا نبود تا اینکه سرانجام عصر روز گذشته ۲۳ آذر، حکم به صورت رسمی ابلاغ شد.

حبس بیش از ۸ سال؛ فرجامی تلخ برای شهردار اسبق پایتخت

حمیدرضا گودرزی وکیل «نجفی» به خبرنگار فارس، گفت: رأی دادگاه بلاغ شده که ۶ سال و نیم حبس برای قتل عمد و یک سال و ۳ ماه حبس نیز برای نگهداری سلاح غیرمجاز برای موکلم «محمدعلی نجفی» صادر شده است.

وی ادامه داد: ما به این رأی اعتراض خود را خواهیم کرد و به دیوان عالی فرجام‌خواهی می‌کنیم چراکه ما این قتل را شبه‌عمد می‌دانیم؛ نظرات کارشناسی دلالت بر شبه‌عمد بودن آن دارد؛ چراکه موکلم تعادل و اختیاری در ارتکاب جرم نداشته است.

گودرزی افزود: همچنین بر اساس نظرات کارشناسی گلوله در یک نقطه به دست خورده و اگر از نزدیک مُچ خارج شده و تغییر مسیر داده، با زاویه و غیرمستقیم به قفسه سینه اصابت کرده است و این نشان‌دهنده آن است که قتل شبه‌عمد اتفاق افتاده و از دست کمانه کرده است.

این وکیل دادگستری گفت: دیوان عالی نیز به صراحت کمانه زدن گلوله را قتل غیرعمد دانسته، اما دادگاه خلاف آن را تایید کرد و ما ابهامات زیادی را در این زمینه داشته‌ایم. اولا اینکه گلوله به لبه وان خورده و در آن فرو رفته، به همین دلیل تقاضای آزمایش DNA روی گلوله را با خون مرحوم میترا استاد داشته‌ایم، اما انجام نشد.

گودرزی افزود: اگر ابهامات کماکان بماند، کار کارشناسی اثرگذار نخواهد بود، دوما مطرح شد که گلوله با جناق سینه برخورد کرده و تقاضای نبش قبر شد، در حالی که در سند رسمی پزشکی قانونی جناق سینه صدمه‌ای ندیده است و دفرمه شدن گلوله به دلیل اصابت آن به دیواره‌های حمام بوده است.

وی تصریح کرد: کمانه کردن در فرهنگ ما این نیست که گلوله به جایی بخورد و برگردد، بلکه اگر تغییر مسیر دهد کمانه کرده است، بنابراین اعتقاد من این است دفاعیات باید بر پایه‌های جدید علمی و قضایی تعبیر و تفسیر شود و رای صادره غیرواقعی بوده و اصول و انصاف و عدالت در آن نادیده گرفته شده است.

وکیل نجفی گفت: دادگاه تعدد را اعلام کرده است و این بدین معناست که بیش از یک جرم واقع شده است در رابطه با اصابت گلوله به دست هم قرار موقوفه تعقیب صادر کردند.

گودرزی به قوانین اشاره کرد و گفت: در دفاعیات هم مطرح شد اگر کسی اسلحه را به مراجع قضایی و انتظامی تسلیم کند قانونگذار طبق تبصره ۲ قانون مجازات حمل اسلحه اعلام کرده است که موجب دو درجه تخفیف می‌شود در رابطه با این پرونده هم شاهد بودیم که نجفی داوطلبانه اسلحه را به مراجع ذیصلاح تسلیم کرد و با توجه به قوانین موجود در این رابطه و اقدام داوطلبانی نجفی موکل باید به حبس تعزیری درجه ۸ محکوم می‌شد.

وی گفت: بنابراین ما در این رأی عدالت قضایی را ندیده‌ایم و ۲۰ روز مهلت اعتراض به رأی را داریم که برای فرجام‌خواهی اقدام می‌کنیم تا پرونده به شعبه هم‌عرض ارسال شود.

****

به نظر می‌رسد دیگر پرونده مرد شیک پوش و مغز متفکر اصلاحات بسته شده است. حالا که در سن ۶۸ سالگی با بیماری حاد قلبی دست و پنجه نرم می‌کند و حتی به گفته وکیلش در زندان چندین بار دچار حمله قلبی نیز شده، باید در انتهای راه پر پیچ و خمی که داشته، این بار در راهرو‌های بازداشتگاه، به کارنامه زندگی‌اش تأملی کند و ببیند کجای راه را به اشتباه رفته است.

حالا باید منتظر بود و دید که آیا تلاش وکلای نجفی برای تبدیل قرار بازداشت متهم یا فرجام‌خواهی به رأی صادره، نتیجه و اثری برای شهردار اسبق تهران در برخواهد داشت یا خیر؟!