روش برخورد ائمه با نزول بلایا و مصیبت‌های جانی

خبرگزاری تسنیم: از ویژگی‌های برتر انسان مؤمن صبر و بردباری در برابر سختی‌ها و ناگواری‌های زندگی است به گونه‌ای که انسان بتواند در سخت‌ترین حالات و شرایط ساختار ایمانی و اعتقادی خویش را حفظ کند. اهمیت صبر به قدری است که این مفهوم به همراه مشتقات آن ۱۰۳ بار در ۹۳ آیه و ۴۵ سوره قرآن به کار رفته است که برخی از آن‌ها اشاره به صبر بر بلایای طبیعی و خسارات جانی و مالی دارد.

به عنوان نمونه خداوند در آیه ۱۵۵ سوره بقره ترس، گرسنگی، نقص مال و جان و کمبود محصولات را از ابزار‌های ابتلای مؤمنان معرفی می‌کند و می‌فرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ؛ و قطعا شما را به چیزى از [قبیل]: ترس و گرسنگى و نقصان در اموال و جان‌ها و محصولات مى ‏آزماییم»؛ در قبال این ابتلا توقعی که خداوند دارد، صبر و استقامت بر این مصائب است چرا که در انتهای آیه می‌فرماید «وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ؛ به صابران بشارت بده».

امام صادق (ع) ضمن روایتی ذیل این آیه فرمود: «و هر که قدر صبر را شناخت و راه به فواید صبر برد، هرگز از نزول حادثه و نازله جزع نمى‏‌کند؛ وَ مَنْ عَرَفَ قَدْرَ الصَّبْرِ لَا یَصْبِرُ عَمَّا مِنْهُ الصَّبْر» (مصباح الشریعة، ص. ۱۸۶) و یا در دیگر روایت فرمود: «اگر مؤمن پاداشی را که برای مصیبت‌ها خداوند برایش در نظر گرفته بداند، هر آینه آرزو می‌کند که او را با قیچی تکه تکه کنند.» (اصول کافی، ج. ۳، ص. ۳۵۴)

بنابراین می‌توان گفت: خداوند برای آزمودن اهل ایمان، آنان را به انواع بلایا مبتلا می‌کند تا در کوران حوادث زندگی به پختگی لازم برسند. امام کاظم (ع) در روایتی در این باره فرمود: «مؤمن همانند دو کفه ترازوست، هر گاه به ایمانش افزوده شود، به بلایش افزوده شود؛ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَى ع. قَالَ: الْمُؤْمِنُ مِثْلُ کِفَّتَیِ الْمِیزَانِ کُلَّمَا زِیدَ فِی إِیمَانِهِ زِیدَ فِی‏ بَلَائِهِ‏.» (التمحیص، ص. ۳۱).

برخی دیدگاه‌های قرآنی در حکمت وقوع بلایای طبیعی

نقل است امام جواد (ع) در برخورد با مرد مصیبت‌زده‌ای که فرزند خویش را از دست داده بود، آن را آزمونی برای استواری قلب و پاداش اخروی خداوند معرفی کردند. طی این روایت می‌خوانیم: ابن مهران می‌گوید: امام جوادعلیه‌السلام در نامه‌ای به یک مرد مصیبت‌زده چنین نگاشت:

حادثه ناگوار مرگ فرزندت را یادآور شدی و اضافه کردی که فرزند از دست رفته‌ات محبوب‌ترین فرزندت بود. روش خداوند متعال این گونه است که از والدین دوست داشتنی‌ترین فرزند را می‌گیرد تا پاداش مصیبت‌دیده را عالی‌تر و بهتر عنایت کند. خداوند، پاداش تو را زیاد کند و جزای نیک در عزایت عنایت فرماید و به تو صبر عطا کرده و دلت را محکم کند. او، خدای قادر و تواناست و به زودی جانشین شایسته‌ای در عوض فرزند از دست رفته‌ات به تو ارزانی دارد. امیدوارم که خداوند دعایم را در حقّ تو بپذیرد. ان شاء الله تعالی؛ ... ذَکَرْتَ مُصِیبَتَکَ بِعَلِیٍّ ابْنِکَ وَ ذَکَرْتَ أَنَّهُ کَانَ أَحَبَّ وُلْدِکَ‏ إِلَیْکَ وَ کَذَلِکَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّمَا یَأْخُذُ مِنَ الْوَالِدِ وَ غَیْرِهِ أَزْکَى مَا عِنْدَ أَهْلِهِ لِیُعْظِمَ بِهِ أَجْرَ الْمُصَابِ بِالْمُصِیبَةِ فَأَعْظَمَ اللَّهُ أَجْرَکَ وَ أَحْسَنَ عَزَاکَ وَ رَبَطَ عَلَى قَلْبِکَ إِنَّهُ قَدِیرٌ وَ عَجَّلَ اللَّهُ عَلَیْکَ بِالْخَلَفِ وَ أَرْجُو أَنْ یَکُونَ اللَّهُ قَدْ فَعَلَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى (الکافی (ط - الإسلامیة) ج‏۳، ص. ۲۰۵) از این جهت با یک نگاه عبرت‌گونه به اینگونه وقایع می‌توان به بهترین تربیت‌ها دست یافت.