راهکار امیرالمومنین برای کنترل خشم مسئولان

خبرگزاری تسنیم: از نظر اسلام فردی که در حکومت اسلامی به مسئولیتی می‌رسد، باید خود را امانت‌دار و حافظ منافع ملی بداند. فرد مسئول در جامعه اسلامی موظف است همواره عزت، شرف و حرمت رعیت را حفظ کرده و آنان را مورد تکریم قرار دهد. همچنین در چنین جامعه‌ای حکومت، امانتی در دست کارگزاران است که باید به خوبی آن را پاس داشته و ابزاری برای گسترش عدل و حق قرار دهد، نه آن که وسیله‌ای برای تسلط برمردم و غارت اموال عمومی قرار گیرد؛ این امر در صورتی میسر است که‌کارگزاران حکومت از سیرت و اخلاق شایسته و پسندیده برخوردار باشند.

از دیگر سو در نظام اسلامی، مسئولان و مدیران باید مردم را، ولی نعمت خود بدانند و آن‌ها را مورد مهر و محبت قرار دهند و در نهایت تواضع با آنان برخورد کنند. این مسئله بر اساس آموزه‌های قرآن، وظیفه دینی متولیان جامعه است تا آنجا که خداوند به پیامبرش دستور می‌دهد: «وَ اخْفِضْ جَنَاحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ؛ بال عطوفت خود را برای کسانی که پیرو تو هستند بگستران» (شعرا ۲۱۵)

امیرالمؤمنین (ع) به عنوان برترین اسوه حاکمان و مدیران جامعه پس از رسول گرامی اسلام (ص) در بخشی از نامه خویش خطاب به مالک اشتر می‌فرماید: «مهربانی بر رعیت و دوستی ورزیدن با آنان و مهربانی کردن با همگان را برای دل خود پوششی کن و همچون جانوری شکاری مباش که خوردنشان را غنیمت شماری» و درباره فلسفه مهرورزی یک مدیر جامعه با مردم فرمودند: «زیرا رعیت دو دسته‌اند: دسته‌ای برادر دینی تواند و دسته دیگر، در آفرینش با تو همانند.» این بیان حضرت به قدری شیواست که اگر هر مسئولی آن را سرلوحه کار خویش قرار دهد، هرگونه آتش تکبری را فرو می‌نشاند. امیرالمؤمنین (ع) در ادامه یکی دیگر از وظایف مسئولان و حاکمان جامعه را مدارا با مردم معرفی کرده و فرمودند: «[اگر]گناهی از ایشان سر می‌زند یا علت‌هایی بر آنان عارض می‌شود یا خواسته و ناخواسته، خطایی بر دست‌شان می‌رود، به خطاشان منکر و از گناهشان درگذر.»

مدارا کردن با مردم و عدم برخورد ناخوشایند با آن‌ها به قدری اهمیت دارد که امیرالمؤمنین (ع) در طول حکومت خویش مسئولان حکومتی را نسبت به رعایت آن هشدار می‌دهند. حضرت در نامه‌ای دیگر به حارث‌بن عبداللّه هَمْدانی نوشتند: «از کارى که تو را خشنود و عموم مسلمانان را ناخوشایند است بپرهیز؛ وَ احْذَرْ کُلَّ عَمَلٍ یَرْضَاهُ صَاحِبُهُ لِنَفْسِهِ وَ یُکْرَهُ لِعَامَّةِ الْمُسْلِمِینَ» و در ادامه این نامه حارث را از هرگونه برخورد خشن با مردم بازداشته و فرمودند: «خشم را فرو نشان و به هنگام قدرت ببخش و به هنگام خشم فروتن باش، و در حکومت مدارا کن تا آینده خوبى داشته باشى؛ وَ اکْظِمِ الْغَیْظَ وَ تَجَاوَزْ عِنْدَ الْمَقْدَرَةِ وَ احْلُمْ عِنْدَ الْغَضَبِ وَ اصْفَحْ مَعَ الدَّوْلَةِ تَکُنْ لَکَ الْعَاقِبَةُ».