سهم صفر درصدی معلولان از آزمون «استخدامی»

خبرگزاری فارس: در حالی که فقط ۲ روز تا برگزاری آزمون استخدامی کشور فرصت باقی است و طبق قانون باید سه درصد از سهمیه اشتغال در سازمان‌ها و ادارات به معلولان اختصاص یابد، اما شرایطی برای داوطلبان معلول تعیین شده که عملا نمی‌توانند به استخدام دولت درآیند.

در بند ج. صفحه ۵ دفترچه آزمون استخدامی دستگاه‌های اجرایی کشور، موضوع سهمیه معلولان منطبق با بند الف. ماده ۷ قانون جامع حمایت از معلولان مصوب سوم خرداد ۸۳ مبنی بر تکلیف دولت به لحاظ کردن ۳ درصد سهمیه استخدامی برای معلولان استناد شده است، این در حالی است که پنجمین آزمون استخدامی متمرکز دستگاه‌های اجرایی کشور قرار است ۱۵ تیر برگزار شود، اما سهم معلولان علی رقم قانون، در آن جایی ندارد.

درحالی که اگر سازمان امور استخدامی به قانون حمایت از حقوق معلولان عمل کند، باید ۵۴۸ معلول به استخدام نهاد‌ها و ارگان‌های دولتی دربیایند.

طبق اعلام سازمان امور استخدامی در این آزمون قرار است ۱۸ هزار و ۲۰۷ نفر پذیرفته شوند که ۱۵ هزار نفر از این تعداد وارد آموزش وپرورش خواهند شد و مابقی ۳ هزار و ۲۰۷ نفر در دیگر سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی مشغول به‌کار می‌شوند، اما با وجود اینکه آموزش و پرورش در این آزمون بیشترین تعداد استخدامی را دارد، اما شرایطی را برای داوطلبان تعیین کرده که عملا افراد معلول نمی‌توانند به استخدام این وزارتخانه درآیند.

الزام دستگاه‌های دولتی به استخدام معلولان

انوشیروان محسنی بندپی رئیس سازمان بهزیستی کشور در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری فارس، می‌گوید: در آزمون استخدامی امسال وزارت آموزش و پرورش محدودیت‌هایی برای به کارگیری معلولان در نظر گرفته بود که به این منظور هماهنگی‌هایی کردیم و قرار شد این سهمیه ۳ درصدی به طور جداگانه در نظر گرفته شده و در سرجمع استخدام‌های وزارت آموزش و پرورش لحاظ و اعمال شود. بر این اساس معلولانی که استخدام خواهند شد در بخش‌های اداری مشغول به کار می‌شوند.

وی ادامه می‌دهد: براساس قانون جامع حمایت از حقوق معلولان کارفرمایان بخش خصوصی باید برای معلولان شاغل خود، کمک‌هزینه ارتقای کارایی را بدهند و این کمک‌هزینه تا ۵ سال باید پرداخت شود و در این رابطه باید مدت قرارداد حداقل یک سال باشد و حقوق و دستمزد افراد دارای معلولیت شاغل نیز همانند قانون کار پرداخت می‌شود.

محسنی ادامه می‌دهد: همچنین باید سایر مزایای قانونی تصریح شده در قانون کار (مزایای رفاهی کارگران) به فرد دارای معلولیت شغلی پرداخت شود. به این منظور حداکثر ۵۰ درصد حداقل حقوق و دستمزد ماهانه مصوب شورای‌عالی کار برای فرد دارای معلولیت شغلی با توجه به‌شدت معلولیت (خفیف ۳۰ درصد، متوسط ۴۰ درصد و شدید ۵۰ درصد) پرداخت می‌شود.

رئیس سازمان بهزیستی کشور ادامه می‌دهد: طبق قانون افراد دارای معلولیت شدید حقوقی معادل حداقل قانون کار را باید دریافت کنند؛ ضمن اینکه دستگاه‌های اجرایی که دارای کارمندان معلول هستند، موظف شده‌اند که در هفته ۱۰ ساعت از فعالیت معلولان را بکاهند.

در قانون جامع حمایت از حقوق معلوان که در سال ۹۷ اصلاح شده علاوه بر اختصاص سهمیه ٣ درصدی براى افراد داراى معلولیت، در بند ت. ماده ۱۱ این قانون بر «اختصاص ۳۰ درصد از پست‌های سازمانی تلفنچی (اپراتور تلفن)، دستگاه‌ها، شرکت‌های دولتی و نهاد‌های عمومی به افراد نابینا، کم بینا و دارای معلولیت جسمی ــ حرکتی» و نیز در بند ث. ماده مذکور، بر اختصاص سی درصد (۳۰%) از پست‌های سازمانی متصدی دفتری و ماشین نویس دستگاهها، شرکت‌ها و نهاد‌های عمومی به افراد دارای معلولیت جسمی حرکتی تاکید شده است.

همچنین در تبصره ذیل این ماده بر جذب افراد دارای معلولیت بدون برگزاری آزمون استخدامی تا سقف مجوز‌های استخدامی سالانه دستگاه‌ها تاکید شده است که به نظر می‌رسد در آزمون استخدامی امسال، کاملاً مورد بی‌توجهی واقع شده است.

امکان دعوی شکایت از سوی بهزیستی

غفلتی که به گفته داریوش بیات نژاد رئیس سازمان بهزیستی استان تهران، تعدی از قانون بوده و جرم است.

وی در رابطه با عدم اختصاص سهم معلولان در آزمون استخدامی می‌گوید: براساس قانون جامع حمایت از حقوق معلولان سهم استخدامی معلولان برای تمامی دستگاه‌های اجرایی لازم‌الاجراست و تخطی از آن تخطی از قانون است و بهزیستی به عنوان متولی معلولان در کنار انجمن‌های صنفی می‌تواند از طریق مقامات قضایی دعوی شکایت کند.

به نظر مى‌رسد علی‌رغم تصویب قانون جامع معلولان، همچنان سقف شیشه‌اى جدى بر سر افراد داراى معلولیت وجود دارد که در دفترچه آزمون استخدامى کشور هم با واژه‌هایى، چون «ضرورت احصای توانایی انجام کار، عدم اختصاص سهمیه به معلولان در وزارت آموزش و پرورش علی‌رغم وجود مدارس استثنائى در دفترچه، عدم استفاده از عناوین پستى مطابق با فرصت موجود در ماده ١١ قانون جامع معلولان» نمایان شده است.

فراکسیون معلولان مجلس: مانعی برای استخدام معلولان وجود ندارد

فاطمه ذوالقدر، سخنگوی فراکسیون معلولان مجلس نیز در این باره می‌گوید: در هنگام ثبت‌نام در آزمون استخدامی باید سهم معلولان در سامانه ثبت‌نام درنظر گرفته می‌شد تا حقی از آن‌ها ضایع نشود و اگر ضعفی در این رابطه وجود دارد باید هر چه سریع‌تر برطرف شود.

وی با بیان اینکه باید برای ورود به برخی مشاغل شرایط افراد را در نظرگرفت ادامه می‌دهد: با وجود این کمیسیون پزشکی درنهایت باید صلاحیت افراد را برای ورود به شغل درنظر گرفته شده تأیید کند و اگر شرایط جسمانی آن‌ها لطمه‌ای به شغلشان وارد نمی‌کند، می‌توانند استخدام شوند. به اعتقاد من هیچ مانعی برای استخدام ۳ درصدی معلولان در نهاد‌های دولتی وجود ندارد؛ مگر اینکه معلولیت فرد برای انجام مأموریتش اختلالی ایجاد کند که این موضوع هم تنها شامل برخی از مشاغل می‌شود.

ذوالقدر با اشاره به اینکه استقلال فردی مهم‌ترین اصل در زندگی معلولان است، می‌گوید: براساس آمار غیررسمی نرخ بیکاری در میان معلولان ۳.۵ برابر بیکاری افراد عادی است و برخی از معلولان با داشتن مدرک دکتری در استخدام با مشکل مواجه هستند و یا در مشاغلی مشغول به‌کارند که با تحصیلات آن‌ها هیچ ارتباطی ندارد.

وی معتقد است: توجه به اشتغال پایدار برای معلولان گامی در جهت افزایش اعتماد به نفس، دوری از انزوا و تأمین استقلال فردی آنهاست که برای رسیدن به این منظور نیازمند فرهنگسازی، برنامه‌ریزی مناسب و اقدام جدی دستگاه‌ها هستیم.

اعتراض جمعی از معلولان نسبت به آزمون استخدامی

بعد از انتشار شرایط شرکت در پنجمین آزمون استخدامی دستگاه‌های اجرایی کشور که در آن به وضوح حقوق معلولان نادیده گرفته شده، ۵۸ انجمن و مؤسسه غیردولتی معلولان در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار اقدام فوری و قاطع جهت جلوگیری از تکرار رویه تبعیض‌آمیز علیه افراد دارای معلولیت در جریان برگزاری این آزمون شدند.

شواهد نقض آشکار قانون حمایت از معلولان در آزمون «استخدامی»

نقض آشکار بند ۹ از اصل ۳، ۱۹ و ۲۸ قانون اساسی، ماده ۱۵ قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب ۹۶ مجلس و ماده ۲۷ کنوانسیون بین‌المللی حقوق افراد دارای معلولیت که دولت جمهوری اسلامی ایران از سال ۸۷ بدان پیوسته و نسبت به اجرای آن ملتزم شده، در آزمون استخدامی امسال وجود دارد.

در بند ج. دفترچه راهنمای پنجمین آزمون دستگاه‌های اجرایی کشور که در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۷ توسط سازمان سنجش آموزش کشور منتشر شد، بر اجرای سهمیه ۳ درصدی استخدام افراد دارای معلولیت تأکید شده است، اما در ادامه، شرایط و ضوابط به‌گونه‌ای تبیین شده که در عمل بخش عمده افراد دارای معلولیت امکان ثبت نام و شرکت در آزمون را از دست خواهند داد.

در تبصره بند ج. آمده است: «افراد دارای معلولیت تنها در رشته‌محل‌هایی می‌توانند ثبت نام کنند که ظرفیت استخدام در آنجا بیش از یک نفر پیش‌بینی شده باشد.».

اما این شرط با درنظر داشتن شرط بومی‌سازی عملا باعث می‌شود که در بسیاری از شهر‌ها افراد دارای معلولیت حائز شرایط لازم برای ثبت نام نشده و در حقیقت پیش از رقابت از بازار اشتغال حذف شوند. به‌عنوان مثال، در سازمان محیط‌زیست از مجموع ۱۷۹ ردیف استخدامی مورد نیاز، افراد معلول فقط در ۱۲ رشته‌محل حق شرکت دارند و یا در سازمان اوقاف و امور خیریه از مجموع ۹۷ فرصت شغلی اعلام شده، افراد معلول فقط می‌توانند در ۳ رشته محل در آزمون شرکت کنند.

همچنین در شرایط مربوط به استخدام در وزارت آموزش و پرورش که بیش از ۱۷ هزار فرصت شغلی وجود دارد و افراد معلول بیشترین شانس را در این وزارتخانه جست‌وجو می‌کنند، با قرار دادن شرایط بسیار سختگیرانه پزشکی، عملا تمامی افراد نابینا و ناشنوا و بسیاری از افراد کم‌بینا و کم‌شنوا از حق برخورداری از سهمیه قانونی ۳ درصدی محروم شده‌اند.

توضیح اینکه بنا بر مندرجات دفترچه راهنمای مورد اشاره، افرادی که دارای بینایی در یک چشم باشند یا کسانی که نتوانند صدای نجوا را از فاصله ۶ متری بشنوند، در آموزش و پرورش به‌عنوان معلم استخدام نخواهند شد.

نرخ ۶۳ درصدی بیکاری معلولان

حسین نحوی نژاد معاون توانبخشی سازمان بهزیستی کشور در گفت: وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس می‌گوید:روند جذب نیروی معلول در ادارات دولتی متوقف شده و طی ۱۵ سال اخیر حتی یک معلول نیز جذب این ادارات نشده و در واقع، آمار بیکاری در هر منطقه باید ضرب در عدد سه شود تا از این طریق بتوان به آمار بیکاری در قشر معلول پی برد.

در حالی که معاون سازمان بهزیستی کشور از سه برابر بودن آمار بیکاری معلولان خبر می‌دهد، اما علی همت محمودنژاد، رئیس انجمن دفاع از حقوق معلولان ایران، آمار بیکاری آن‌ها را بیش از آمار‌های رسمی می‌داند و از نرخ سه و نیم برابری بیکاری معلولان نسبت به سایر افراد غیرمعلول انتقاد می‌کند.

براساس مطالعه‌ای هم که بتازگی در بین مددجویان بهزیستی انجام شده است، نشان می‌دهد نرخ بیکاری معلولان، اعم از نابینایان، ناشنوایان، معلولان جسمی حرکتی، معلولان ضایعه نخاعی و... بیش از ۶۳ درصد و نرخ بیکاری مددجویان شامل زنان سرپرست خانوار، زنان بد سرپرست، معتادان بهبود یافته و سایر آسیب دیدگان اجتماعی، بیش از ۴۸ درصد است؛ یعنی در واقع آمار بیکاری در معلولان از سایر اقشار آسیب پذیر جامعه هم بالاتر است.

مشکل بیکاری شاید برای همه امروز به موضوعی فراگیر تبدیل شده باشد، اما بحران بیکاری در بین معلولان، بسیار فراگیرتر و سخت‌تر است چراکه افراد دارای معلولیت، محدودیت‌های جسمی برای انتخاب شغل دارند و خیلی از آن‌ها نمی‌توانند مشاغلی انتخاب کنند که نیاز به توان جسمی بالا دارد. در سایر حوزه‌های اشتغال هم که نیاز به توان جسمی بالا ندارد، معمولا توانایی‌های معلولان در نظر گرفته نمی‌شود و همین عامل بر آمار بیکاری معلولان افزوده است؛ بنابراین اشتغال معلولان حق شهروندی و قانونی آن‌ها است و دستگاه‌های اجرایی باید به استخدام سه درصدی این افراد طبق قانون، عمل کنند.