در چه صورت حکم پزشک برای منع روزه‌داری اعتبار دارد؟

خبرگزاری تسنیم: بعضی از پزشکان که به مسائل شرعی ملتزم نیستند، بیماران را از روزه گرفتن به دلیل ضرر داشتن منع می‌‏کنند، آیا گفته این پزشکان حجت است یا خیر؟

از مهم‌ترین اعمال عبادی ماه مبارک رمضان روزه‌داری است. در این عمل مستحبی که در این ماه شریف جزو اعمال واجب محسوب می‌شود، مسلمانان از اول وقت نماز صبح تا نماز مغرب باید از خوردن و آشامیدن و مبطلات روزه خودداری کنند. در واقع بر اساس احکام شرعی «نزدیک اذان صبح از طرف مشرق، سفیده‌اى رو به بالا حرکت مى‌کند که آن را فجر اول گویند. موقعى که آن سفیده پهن شد، فجر دوم، و اولِ وقت نماز صبح است؛ و نیز دقیقاً از همان زمان باید امساک از مبطلات روزه داشت. همچنین مغرب شرعی، وقتى است که سرخى طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا مى‌شود، از بین برودکه این، اول وقت نماز مغرب و پایان زمان امساک برای روزه است»؛ لذا فهم مبطلات روزه برای هر فرد مسلمانی ضروری است تا در پرتو این احکام بتوانند حق روزه‌داری را ادا کنند. از متداول‌ترین سؤالات شرعی مسلمانان در ماه مبارک رمضان، احکام مربوط به مسائل پزشکی در حالت روزه‌داری است. در ادامه به برخی احکام شرعی مربوطه بر اساس فتاوای رهبر معظم انقلاب اشاره می‌شود.

س. ۷۴۸: بعضی از پزشکان که به مسائل شرعی ملتزم نیستند، بیماران را از روزه گرفتن به دلیل ضرر داشتن منع می‌‏کنند، آیا گفته این پزشکان حجت است یا خیر؟

ج: اگر پزشک امین نباشد و گفته او هم اطمینان آور نباشد و باعث خوف ضرر نشود، گفته او اعتبارى ندارد و در غیر این صورت نباید روزه بگیرد.

س. ۷۴۹: مادرم تقریباً سیزده سال بیمار بود و به همین دلیل نمی‏‌توانست روزه بگیرد. من دقیقاً اطلاع دارم که علت روزه نگرفتن او احتیاج به مصرف دارو بوده است، امیدواریم ما را راهنمایی فرمایید که آیا قضای روزه‌‏ها بر او واجب است؟

ج: اگر ناتوانى او از روزه گرفتن بر اثر بیمارى بوده، قضا ندارد.

س. ۷۵۰: من بر اثر ضعف جسمانی از ابتدای سن بلوغ تا دوازده سالگی روزه نگرفته‌‏ام، در حال حاضر چه تکلیفی دارم؟

ج: واجب است روزه‏‌هایى را که در ماه مبارک رمضان نگرفته‌‏اید با اینکه به سنّ تکلیف رسیده بودید، قضا کنید و اگر افطار روزه ماه رمضان عمدى و اختیارى و بدون عذر شرعى بوده، کفّاره هم بر شما واجب است.

س. ۷۵۱: چشم پزشک مرا از روزه گرفتن منع کرده و گفته است که به علت ناراحتی چشم به هیچ وجه نباید روزه بگیرم، ولی من به گفته او توجه نکرده و شروع به روزه گرفتن کردم که باعث بروز مشکلاتی برای من در اثنای ماه رمضان شد. به‌طوری که در بعضی از روز‌ها هنگام عصر احساس ناراحتی می‏کنم، لذا متحیّر و مردّد هستم بین اینکه روزه نگیرم و یا ناراحتی‌‏ام را تحمل کرده و روزه را تا غروب ادامه دهم. سؤال این است که آیا اصولاً روزه گرفتن بر من واجب است؟ و در روز‌هایی که روزه می‏‌گیرم و نمی‏‌دانم قدرت ادامه آن را تا غروب دارم یا نه، آیا روزه‌‏ام را ادامه دهم؟ و نیت من چگونه باید باشد؟

ج: اگر از گفته پزشک متدیّن و امین اطمینان حاصل کنید که روزه براى چشم شما ضرر دارد و یا خوف ضرر داشته باشید، روزه گرفتن براى شما واجب نبوده و بلکه جایز هم نیست، و با خوف ضرر نیت روزه صحیح نیست و در صورت عدم خوف ضرر نیت روزه اشکال ندارد، ولى صحّت‏ روزه متوقف بر این است که براى شما واقعاً ضرر نداشته باشد.

س. ۷۵۲: من از عینک طبی استفاده می‏کنم و در حال حاضر چشمانم بسیار ضعیف است. هنگامی که به پزشک مراجعه کردم به من گفت که اگر برای تقویت چشمانم تلاش نکنم، ضعیف‏تر خواهند شد، بنا بر این اگر از روزه ماه رمضان معذور باشم، چه وظیفه‌‏ای دارم؟

ج: اگر روزه براى چشمان شما ضرر دارد، واجب نیست روزه بگیرید، بلکه واجب است افطار کنید و اگر بیمارى شما تا ماه رمضان آینده استمرار پیدا کرد، قضاى روزه بر شما واجب نیست، ولى واجب است که عوض هر روز یک مدّ طعام به فقیر بدهید.

س. ۷۵۳: مادرم به بیماری شدیدی مبتلاست و پدرم نیز از ضعف جسمانی رنج می‌‏برد و در عین حال هر دو روزه می‏گیرند که گاهی مشخص است که روزه باعث تشدید بیماری آن‌ها می‏شود، تاکنون نتوانسته‌‏ام آن‌ها را قانع کنم که لااقل هنگام شدت بیماری روزه نگیرند. خواهشمندیم ما را در مورد حکم روزه آن‌ها راهنمایی فرمایید.

ج: ملاک تأثیر روزه در ایجاد بیمارى یا تشدید آن و عدم قدرت بر روزه گرفتن تشخیص خود روزه دار نسبت به خودش است و اگر بداند روزه براى او ضرر دارد یا خوف ضرر داشته باشد و در عین حال بخواهد روزه بگیرد، روزه گرفتن براى وى حرام است.

س. ۷۵۴: در سال گذشته توسط پزشک متخصص موردعمل جراحی کلیه قرار گرفتم. وی مرا از گرفتن روزه تا آخر عمر منع نمود، ولی در حال حاضر هیچ مشکل و دردی احساس نمی‏کنم و حتی به‌طور طبیعی غذا می‏خورم وآب می‌‏نوشم و هیچ‌یک از عوارض بیماری را هم حس نمی‏‌کنم، وظیفه من چیست؟

ج: اگر خود شما از ضرر روزه خوف ندارید و حجت شرعى هم بر آن ندارید، واجب است روزه ماه رمضان را بگیرید.

س. ۷۵۵: اگر پزشک شخصی را از روزه گرفتن منع کند آیا با توجه به اینکه بعضی از پزشکان اطلاعی از مسائل شرعی ندارند، عمل به گفته او واجب است؟

ج: اگر مکلّف از گفته پزشک یقین پیدا کند که روزه براى او ضرر دارد و یا از گفته وى یا منشأ عقلایى دیگرى براى او خوف از ضرر حاصل شود، روزه گرفتن براى او واجب نیست، بلکه جایز هم نیست.

س. ۷۵۶: در کلیه‏‌های من سنگ جمع می‏شود و تنها راه جلوگیری از جمع شدن سنگ در کلیه، نوشیدن مستمر مایعات است و از آنجایی که پزشکان معتقدند که من نباید روزه بگیرم، تکلیف واجب من نسبت به روزه ماه مبارک رمضان چیست؟

ج: اگر جلوگیرى از بیمارى کلیه مستلزم نوشیدن آب یا سایر مایعات در طول روز باشد، روزه گرفتن بر شما واجب نیست.

س. ۷۵۷: از آنجا که مبتلایان به مرض قند مجبورند هر روز یک یا دو بار آمپول انسولین تزریق کنند و نباید در وعده‏های غذایی آن‌ها تأخیر و فاصله بیفتد، زیرا باعث پائین آمدن میزان قند خون و در نتیجه نوعی تشنج و بیهوشی می‏شود، لذا گاهی پزشکان به آن‌ها توصیه می‏کنند که در روز چهار نوبت غذا بخورند، خواهشمندیم نظر شریف خود را درباره روزه این افراد بیان فرمایید.

ج: اگر بدانند که خوددارى از خوردن و آشامیدن از طلوع فجر تا غروب، به آنان ضرر مى‏‌رساند یا خوف ضرر داشته باشند، روزه گرفتن بر آن‌ها واجب نبوده و بلکه جایز نیست.

س. ۷۸۹: آیا جایز است شخص مجرد در صورتی که پزشک منی او را برای آزمایش بخواهد و راه دیگری هم برای خارج کردن منی نداشته باشد، استمناء نماید؟

ج: اگر معالجه متوقف بر آن باشد، اشکال ندارد.

س. ۷۹۰: بعضی از مراکز پزشکی برای انجام آزمایش‌های پزشکی بر روی منی از انسان می‏‌خواهند که استمناء کند تا معلوم شود که وی قادر بر بچه‏‌دار شدن هست یا خیر، آیا استمناء برای او جایز است.

ج: استمناء جایز نیست، هرچند براى تشخیص قدرت وى بر بچه‌‏دار شدن باشد، مگر آنکه ضرورتى ایجاب کند.

س. ۸۲۳: اگر پزشک به بیماری بگوید که روزه برای شما ضرر داد و او هم روزه نگیرد، ولی بعد از چند سال بفهمد که روزه برای وی ضرر نداشته و پزشک در تشخیص خود اشتباه کرده است، آیا قضا و کفّاره بر او واجب است؟

ج: اگر از گفته پزشک متخصص و امین و یا از منشأ عقلایى دیگر، خوف از ضرر پیدا کند و روزه نگیرد، فقط قضا بر او واجب است.