سختی ساماندهی معتادان متجاهر

۲۳ دی ۱۳۹۵ - ۰۶:۰۸

کد خبر: 614449

بر اساس ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر معتادان متجاهر باید ساماندهی و جمع آوری شوند. در سال‌های اجرای این قانون شاهد بروز مشکلات فراوان بودیم.

زمان واریز یارانه نقدی آبان ماه + مبلغ یارانه نقدی آبان تغییر می کند؟

بر اساس ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر معتادان متجاهر باید ساماندهی و جمع آوری شوند. در سال‌های اجرای این قانون شاهد بروز مشکلات فراوان بودیم. نخست اینکه این قانون هزینه‌های فراوان را در بخش اجرا به دنبال داشته است. از دیگر نارسایی‌های آن می‌توان به عدم تاثیرگذاری اقدامات انجام شده روی جمعیت هدف (معتادان متجاهر) اشاره کرد. در ضمن بروز ناهماهنگی‌های موجود برای اجرای این ماده را می‌توان از دیگر مشکلات و نارسایی‌های موجود در این زمینه عنوان کرد. این در حالی است که از ابتدای اجرای این ماده از قانون مبارزه با مواد مخدر همچنان مشکلات ناشی از آن مطرح بود، اما تاکنون نسبت به برطرف سازی این کم و کاستی‌ها اقدام موثری انجام نشده است. باید تاکید داشت که بر اساس قانون در دوره اعتیاد یا ترک اعتیاد مقوله ای تحت عنوان درمان اجباری وجود ندارد. در قانون هم قانونگذار روند ترک اعتیاد را به شکل اجباری مدنظر قرار نداده است، بلکه هدف از تصویب ماده ۱۶، ساماندهی معتادان متجاهر است که به هیچ عنوان امید به درمان آنها نیست. همچنین برای این افراد بر اساس ماده ۱۵ باید امکانات درمانی و امکانات کاهش آسیب به اندازه کافی وجود داشته باشد تا مصرف کنندگان بتوانند از امکانات موجود بهره مند شوند. در این شرایط می‌توان از امکانات در دسترس و ارزان استفاده کرد. بر این اساس در ماده ۱۵مبحث بیمه خدمات درمانی معتادان گنجانده شده است. وقتی در کشور مراکز درمان اعتیاد به اندازه کافی وجود داشته باشد به نسبت شیوه‌های مختلف درمان نیز اجرا و روش‌های مختلف درمان نیز تجویز می‌شود.بر اساس ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر معتادان متجاهر باید ساماندهی و جمع آوری شوند. در سال‌های اجرای این قانون شاهد بروز مشکلات فراوان بودیم. نخست اینکه این قانون هزینه‌های فراوان را در بخش اجرا به دنبال داشته است. از دیگر نارسایی‌های آن می‌توان به عدم تاثیرگذاری اقدامات انجام شده روی جمعیت هدف (معتادان متجاهر) اشاره کرد. در ضمن بروز ناهماهنگی‌های موجود برای اجرای این ماده را می‌توان از دیگر مشکلات و نارسایی‌های موجود در این زمینه عنوان کرد. این در حالی است که از ابتدای اجرای این ماده از قانون مبارزه با مواد مخدر همچنان مشکلات ناشی از آن مطرح بود، اما تاکنون نسبت به برطرف سازی این کم و کاستی‌ها اقدام موثری انجام نشده است. باید تاکید داشت که بر اساس قانون در دوره اعتیاد یا ترک اعتیاد مقوله ای تحت عنوان درمان اجباری وجود ندارد. در قانون هم قانونگذار روند ترک اعتیاد را به شکل اجباری مدنظر قرار نداده است، بلکه هدف از تصویب ماده ۱۶، ساماندهی معتادان متجاهر است که به هیچ عنوان امید به درمان آنها نیست. همچنین برای این افراد بر اساس ماده ۱۵ باید امکانات درمانی و امکانات کاهش آسیب به اندازه کافی وجود داشته باشد تا مصرف کنندگان بتوانند از امکانات موجود بهره مند شوند. در این شرایط می‌توان از امکانات در دسترس و ارزان استفاده کرد. بر این اساس در ماده ۱۵مبحث بیمه خدمات درمانی معتادان گنجانده شده است. وقتی در کشور مراکز درمان اعتیاد به اندازه کافی وجود داشته باشد به نسبت شیوه‌های مختلف درمان نیز اجرا و روش‌های مختلف درمان نیز تجویز می‌شود.

درمان اعتیاد درکشور، محدود به‌متادون‌درمانی

متاسفانه در کشور ما ابعاد مختلف ترک اعتیاد فقط به متادون درمانی و تجویز دیگر داروها محدود شده است. درمان‌های روانشناختی، حمایت‌های اجتماعی و خدمات توانبخشی اجتماعی با فرد مصرف کننده به هیچ عنوان از سوی مسئولان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. با این تفاسیر وقتی در کشور اقدامات متعدد و متنوع برای درمان اعتیاد انجام شود، اما باز هم معتادان متجاهر انگیزه ترک یا مراجعه به مراکز ترک آسیب را نداشته باشند، در این شرایط قانونگذار موظف به جمع آوری آنها از سطح شهر است. از وقتی ماده ۱۵ و ۱۶ قانون مبارزه با موادمخدر اجرا می‌شود، ماده ۱۵به دلیل اینکه از دیرباز وجود داشته چندان مورد توجه قرار نگرفته است، اما ماده ۱۶در زمینه ترک اعتیاد به شکل برجسته از اهمیت خاصی برخودار است. هم اکنون یکی از ارکان اصلی ترک اعتیاد در کشور ماده ۱۶ است. همان‌طور که قبل‌تر گفته شد ماده ۱۶و ترک اعتیاد اجباری فقط برای معتادان متجاهر تعریف شده است. این در حالی است که میزان قابل توجهی از انرژی کشور از طریق مسئولان، سیاستگذاری‌ها و... فقط برای ساماندهی معتادان متجاهر به عنوان عده معدودی از معتادان کشور محدود شده است. در برخی مواقع نیز در اجرای این قانون برخی نا بسامانی‌ها مشاهده می‌شود.

اقدامات تکراری و بی‌اثر

با توجه به اینکه در دهه‌ها و سال‌های گذشته برخی اقدامات در حیطه مبارزه با مواد مخدر در کشور انجام شده، اما طرح‌های آن به شکل ناموفق در برهه زمانی محدود اجرا و در برخی مواقع نیز دیگر نارسایی‌ها به این حوزه افزوده شده است. برای مثال چندین سال در کشور ما اردوگاه‌های اجباری ترک اعتیاد برای معتادان تشکیل شد، اما این اقدامات هیچ گونه نتیجه مناسب و مطلوب به دنبال نداشته است. برای مثال در چند دهه گذشته در روند ترک اعتیاد معتادان به جزیره فرستاده می‌شدند، اما بر اساس شواهد باید گفت که این گونه اقدامات به هیچ عنوان تاثیرگذار نبود، بلکه از درون این اردوگاه‌ها شیوع HIV و ایدز شدت گرفت. بنابراین با بررسی اقدامات انجام شده در زمینه اعمال شیوه‌های متعدد در ترک اعتیاد باید گفت که این گونه اقدامات همچون فرستادن معتادان به جزیره یا خرده فروشان مواد مخدر به اردوگاه کار اجباری جز هدر رفت وقت افراد هیچ بازخورد دیگری به دنبال نداشته است. با بررسی اقدامات انجام شده در دنیا باید گفت که این گونه اقدامات نه در کشور ما بلکه در هیچ کشور دیگری تاثیرگذار نبوده است. اغلب کشورها در آسیای جنوب شرقی، کشورهای اروپایی و... در ابتدا این‌گونه مراکز را راه اندازی کردند، اما رفته رفته بیهوده بودن این اقدامات برای آنها ثابت شد. این در حالی است که در کشور ما در روند تدوین برنامه ششم مقوله ترک اعتیاد اطلاق شده و به بهزیستی هم برخی وظایف محول شده است. این در حالی است که باید قبل از هر اقدام ماده۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر مورد بررسی قرار گرفته و برخی تغییرات در روند آن اعمال شود. از سوی دیگر هم باید تغییرات علمی و کارشناسی شده در الگوهای ترک اعتیاد اعمال شود تا در روند ترک اعتیاد به مسائل روانی و اجتماعی معتادان و خانواده‌های آنها پرداخته شود. شاید در این شرایط بتوان در زمینه ترک اعتیاد در کشور موفق بود، چون در غیر این صورت با راه‌اندازی اردوگاه و ارجاع معتادان به اردوگاه هیچ اقدام مناسب لحاظ نمی‌شود و فقط شاهد هدر رفت هزینه در کشور خواهیم بود.

تقویت رفاه اجتماعی باعث کاهش آسیب می‌شود

با بررسی روند ترک اعتیاد در کشور باید گفت که برخی اقدامات مناسب در زمینه مدیریت اعتیاد و کاهش نرخ آسیب در کشور انجام شده است. اما در سال‌های اخیر اغلب اقدامات در بخش ترک اعتیاد بر روند پاکسازی معتادان متجاهر یا معتادان بی خانمان هزینه شده و به بخش‌های دیگر توجه نشده است. این در حالی است که روند پاکسازی معتادان متجاهر جزو اقدامات بی‌فایده قلمداد می‌شود. در شرایط کنونی می‌توان با استفاده از عملکرد سازمان‌ها در ترک اعتیاد و کاهش آسیب در دیگر کشورها اقدامات را به شکل مناسب در کشور اعمال کرد. برای مثال در بسیاری از کشورهای اروپایی برنامه‌های کاهش آسیب به شکل مناسب و اثربخش اجرا شده است. برای مثال در سال‌های گذشته در برخی پارک‌های شهرها در کشورهای اروپایی معتاد خیابانی به طور قابل ملاحظه ای مشاهده می‌شد، اما در این کشورها با افزایش برنامه‌های کاهش آسیب، اعمال برنامه‌های حمایت اجتماعی، تقویت برنامه‌های رفاهی و... به کنترل معتادان پرخطر پرداختند. این در حالی است که در کشور ما هنوز چنین اقدامات رفاهی و حمایت‌های اجتماعی جزو اولویت‌ها گنجانده نشده است. باید برنامه‌های کاهش آسیب در کشور ما تقویت شود تا به این ترتیب با تقویت رفاه اجتماعی بتوان در این زمینه موفق عمل کرد. این مساله، مسال‌های مهم است و باید برنامه‌ریزی‌های جدی در این زمینه انجام داد.

* کارشناس حوزه اعتیاد