نفس‌های آخر یک سفیر فرهنگی
روزگاری افراد از خودشان حرف می‌زدند، اما حالا لباس‌ها پس از ورود به جمعی توجه همگان را به خود جلب می‌کنند.
روزنامه آرمان - نگین باقری: روزگاری افراد از خودشان حرف می‌زدند، اما حالا لباس‌ها پس از ورود به جمعی توجه همگان را به خود جلب می‌کنند. انگار قصد معرفی خود را با زبان بی زبانی دارند ولی دیگر مشخص نیست که اهل کجا هستند، چرا که دیگر به فرهنگ خود تعلق ندارند و شکل و شمایل همگی شان یکی است. این روزها پدیده مسری جهانی شدن به تار و پود البسه نیز رخنه کرده است، گرچه قانون ساماندهی مد و لباس در سال ۱۳۸۵ در مجلس شورای اسلامی تصویب و به تایید شورای نگهبان رسید، اما به حدی در شرایط اجرا ضعیف عمل کرد که نه برای مشتریان جلوه گری کرد و نه تسهیلات بانکی آن‌چنان که باید و شاید در اختیار طراحان داخلی قرار گرفت. از این رو تقاضای جامعه برای پیروی از مدل‌های کشورهای دیگر شدت یافت و به تدریج همه به دنبال طرح‌های خارجی رفتند، به گونه ای که الگوهای غربی جا پای اصالت ایرانی گذاشتند و ما بیشتر از پیش گوی سبقت را در همسان سازی پوشش از دیگر کشورها ربودیم. حال جای اصالت خالی است و به سرعت بازارهای جهانی به دست خریداران محاصره شده اند؛ محاصره ای که با هدف اقتصادی قصد جهانی شدن را در پیش گرفته و گویا در این زمینه هم موفق عمل کرده است.
دنیا در این روزها به حدی دگرگون شده است که همه چیز به سمت جهانی شدن پیش می‌رود. حتی نحوه پوشش افراد هم از این قاعده مستثنا نیست، گرچه برخی کشورهای عرب‌نشین همچنان از لباس مخصوص خود استفاده کرده و مدل کیمونو و لباس سنتی زنانه در کشورهای آسیای شرقی هم به همان صورت گذشته برقرار است یا حتی در سرزمین خودمان نیز در هر گوشه و کناری از کرد و لر و بلوچ گرفته تا ترکمن و گیلگی و قشقایی هر کدام لباس محلی مخصوص به خودشان را دارند، ولی مساله چشمگیر این است که هم پای تکنولوژی تغییراتی در نحوه پوشش افراد ایجاد شده و برخی کشورها از پوشش خاص کشورهای دیگر نیز تبعیت می‌کنند، به گونه ای که انگار قرار است با سرعت برق و باد همسان سازی پوشش در جهان نمود پیدا کند، تا جایی که بارها و بارها دیده ایم که مانند مردم سایر نقاط دنیا، ایرانیان هم به دنبال رنگ و مد سال هستند و به هر قیمتی و با هر درآمدی درصدند که برندها و طراحی‌های مطرح دنیا را که به صورت تقلبی در بازار عرضه شده خریداری کنند تا بلکه طراحان کپی کار داخلی هم بیکار نمانند. این در حالی است که ایران خود در حوزه فرهنگ پوشش سابقه طولانی دارد، اما به حدی در این زمینه ضعیف عمل شده که نتوانسته نیازهای جوانان خود را تامین و توجه‌شان را به سوی خود جلب کند و به همین علت همواره شاهد الگو برداری ایرانیان از سبک‌های غربی هستیم که در پاره ای موارد به دور از فرهنگ ایرانی است. وقتی پای حرف‌های جوانان می‌نشینیم علت پیروی از مدهای غربی را ضعف طرح‌های داخلی می‌دانند؛ طرح‌هایی که نتواسته‌اند با حفظ اصالت در بازارهای داخلی و حتی جهانی سلطه گری کنند و به همین جهت از بازار رقابتی جا مانده اند. از سوی دیگر، قرار گرفتن در دهکده جهانی و رشد روز افزون تکنولوژی هم به نحوه پوشش افراد دامن زده است، چرا که افراد پای خود را از روستا، شهر و کشورشان فراتر گذاشته و خواهان این مساله هستند که علاوه بر فرهنگ غذا خوردن، آداب معاشرت و... نحوه پوشش خود را نیز در سطح بین‌المللی بسنجند. به عبارت دیگر امروزه تحولات بسیاری در دنیا اتفاق می‌افتد که به مردم کشورهای مختلف القا می‌شود و این بخشی از نظام جهانی سازی است و در حقیقت هدف اقتصادی را دنبال می‌کند. به همین دلیل مثل بسیاری از موارد دیگر آن‌چنان ناخواسته در ورطه جهانی شدن غرق شده ایم که لباسمان هم از فرهنگ دیرینه خود باز مانده است و به سرعت قصد دارد که در سطح جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد. مساله جهانی شدن پوشش درخور بحث‌های فراوانی است، چرا که با این اقدام رفته رفته فرهنگ هر سرزمین از مردمان خود رخت بر می‌بندد و سر از ناکجا آباد در می‌آورد. حال باید به این قضیه پرداخت که آیا ایران هم می‌تواند در پوشش جهانیان تاثیرگذار باشد و شکل و شمایل آنها را به فرهنگ خود نزدیک کند یا قرار است تا ابد تابع فرهنگ پوشش کشورهای دیگر برقرار باشد؟ این در حالی است که این مساله می‌تواند در دراز مدت تبعات غیر قابل انکاری داشته باشد و شکافی عمیق را بین پوشش و تمدن چند هزار ساله ایرانی برقرار کند.
اصالت پوشش با القای فرهنگی
مدیر مرکز پژوهش‌های اتحادیه صنف پوشاک درباره سبک خاص لباس پوشیدن کشورهای مختلف از جمله اعراب و کشورهای آسیای شرقی در گفت‌وگو با «آرمان» می‌گوید: کشورهای مختلف بر اساس شرایط اقلیمی و تکنولوژی‌هایی که در اختیار داشته اند گونه‌های مختلفی از لباس را در طول تاریخ مورد استفاده قرار داده و این‌گونه لباس‌هایشان جزو فرهنگ آن کشور محسوب شده است. محمدجواد صدق آمیز می‌افزاید: اغلب جهانیان مردم این کشورها را با لباس خاص خودشان می‌شناسند، اما اینکه برخی کشورها تا چه حد توانسته‌اند در گذر تاریخ شکل لباس شان را تغییر ندهند به قدرتشان در حفظ میراث فرهنگی بر می‌گردد. او بیان می‌کند: از سوی دیگر، علت اینکه برخی پوشش‌ها طی سال‌های آینده همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرند این است که مسائل فنی در حوزه لباس به درستی اعمال شده است. او در مورد پوشش ایرانیان عنوان می‌کند: لباس‌هایی که قبلا در ایران استفاده می‌شده بخشی از آن در زندگی مدرن امروز قابل استفاده نیست و سبک زندگی مردم ایران این اجازه را نمی‌دهد که همچنان برخی لباس‌های گذشته مورد استفاده قرار بگیرد. به همین دلیل نگهداری میراث فرهنگی در حوزه لباس به شدت متاثر از این ماجراست. صدق آمیز اظهار می‌کند: برخی کشورها برای اینکه کالاهایشان در کشورهای دیگر قابلیت استفاده داشته باشد سعی می‌کنند فرهنگ خود را به کشورهای دیگر منتقل کنند تا از این طریق اقتصاد و سلطه سیاسی به دیگران تحمیل شود. به گفته او کشورهایی که قصد سلطه در حوزه‌های مختلف را دارند از بازارهای مختلف استفاده می‌کنند که یکی از آنها پوشاک است.
ضرورت حفظ فرهنگ
صدق آمیز با بیان اینکه هویت ایرانی وابسته به حفظ فرهنگ است و یکی از مولفه‌های حوزه فرهنگ لباس است، می‌گوید: غفلت جوامع باعث می‌شود اصالت خود را از دست بدهند. مردم دنیا در بسیاری موارد مشترکاتی دارند و تنها تفاوتشان در فرهنگ است. بنابراین اگر فرهنگ جوامع را از آنها بگیریم چیزی جز جغرافیا باقی نمی‌ماند. امروزه وظیفه ما پاسداری از مرزهای کشور نیست، بلکه باید فرهنگ‌مان را حفظ کنیم. او در مورد شکل گیری طرح لباس ایرانیان خاطرنشان می‌کند: طراحی اصیل لباس بر اساس اصول، نیازها و شاخص کار بزرگ و مشکلی است. هر چند می‌تواند اتفاق بیفتد، اما اینکه یک طرح ایرانی باید تا چه حد اصالت داشته باشد تا ماندگار شود، فرایند دیگری می‌طلبد. او ادامه می‌دهد: کشورهای زیادی در حوزه لباس از کشورهای مطرح در این زمینه تبعیت می‌کنند. طرح لباس ایرانی هم می‌تواند در یک شرایط خاص و در سطح کلان مورد استفاده قرار بگیرد، اما به شرطی که علاوه بر اصالت زمینه برای آن مهیا باشد.
محدودیت طراحی لباس در ایران
صدق آمیز اضافه می‌کند: نباید شرایط به گونه ای باشد که کشورها بهتر و سریع‌تر از ما در فرایند تجاری سازی قرار گرفته و به بهره برداری برسند و آنگاه کالای خود را به عنوان فرهنگ برای ما جا بیندازند. مدیر مرکز پژوهش‌های اتحادیه صنف پوشاک می‌افزاید: ما نباید رفتارهای غیر کاربردی داشته باشیم و بدون تدبیر لباس‌هایی را ارائه بدهیم که جامعه ایرانی در فضای جهانی مورد تمسخر واقع شود. بنابراین این مساله به فرایند تخصصی نیاز دارد. او ادامه می‌دهد: امروزه ما در شرایطی هستیم که در حوزه پوشاک با چالش‌های بسیاری مواجهیم، چرا که نظام طراحی و حوزه دانش و تجربه ما در این زمینه محدودیت‌های فراوانی دارد. قطعا تا روزی که موانع برطرف نشود، نمی‌توان توقع یک صنعت مولد را در حوزه پوشک داشت. صدق آمیز توضیح می‌دهد: لازم است ظرفیت نظام طراحی، تولید، توزیع و برندسازی را در کشور تقویت کنیم تا یک نظام قدرتمند در این بخش ایده‌ساز باشد و بتواند علاوه بر تامین نیازهای داخلی، سفیر خوب فرهنگ ایرانی هم در سطح بین‌المللی باشد و به شناساندن هویت ایرانی در جهان کمک کند. او بیان می‌کند: وقتی بتوانیم پوشش با اصالتی را به دنیا عرضه کنیم بر تصور ذهنی مردم دنیا اثر مثبت گذاشته ایم. چنین اتفاقی تاثیر عمیقی از خود به جای می‌گذارد. بنابراین شاید این هدف دور از دسترس و طولانی مدت باشد، اما با تلاش جدی و تکیه بر دانش و اصالت می‌توان در این زمینه حرفی برای گفتن داشت.
دیدگاه تان را بنویسید