غذای سالم، اولین مرحله سلامت

اهمیت سلامت در همه جای دنیا به قدری بالاست که در سازمان‌های بین‌المللی و ویژه کارگروه خاص دارد و تلاش می‌شود این مهم در تمامی نقاط جهان جدی گرفته شود. دبیرکل سازمان ملل متحد در پیامی به مناسبت روز جهانی سلامت، گفته است: همه ما نقشی برای حفظ سلامت غذا از مزرعه تا سفره داریم. بان‌کی‌مون در پیام خود تاکید کرده است: غذای آلوده به باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها یا مواد شیمیایی باعث 200 نوع بیماری از اسهال گرفته تا سرطان می‌گردد. اهمیت غذای سالم در سلامت بسیار بالاست اما متاسفانه در بسیاری موارد عوامل خارجی باعث می‌شود که غذای سالمی مصرف نکنیم؛ عواملی که سبب ناسالم بودن مواد اولیه‌ای که برای پخت غذا مصرف می‌کنیم می‌شود. مثل آبیاری سبزیجات با آب فاضلاب یا استفاده از روغن پالم در لبنیات پرچرب یا افزودنی‌های موجود در انواع و اقسام مرباها، کنسروها و ... اولین عامل برای حفظ سلامت، پیشگیری برای بروز بیماری استفاده از مواد غذایی سالم است اما همین اولین عامل در کشور ما با خطراتی مواجه است. تغذیه سالم همراه با مواد غنی و مغذی، علاوه بر اینکه سلامت افراد را تضمین می‌کند، باعث می‌شود تا هزینه‌های درمان ناشی از تغذیه مواد غذایی ناسالم و بعضا آلوده نیز کاهش یابد. وضعیت سلامت محصولات کشاورزی و فرآورده‌های غذایی در کشور ما، به‌دلیل استفاده نادرست و غیرعلمی از سموم و کودهای شیمیایی، به مخاطره افتاده است. همین مساله باعث شده است که مسئولان نظام سلامت و وزارت بهداشت، در تلاش برای کاستن از این مخاطرات باشند. بررسی سموم و کودهای شیمیایی باقی مانده در محصولات کشاورزی، موضوعی بود که سال گذشته مدیران سازمان غذا و دارو آن را مطرح کردند. به گفته هدایت حسینی، مدیرکل نظارت بر مواد غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو، بررسی میزان سموم و کودهای شیمیایی باقی مانده در هفت محصول کشاورزی سال گذشته به صورت پایلوت در کشور انجام شد. طبق گفته حسینی، بررسی وضعیت موجود باقیمانده آفتکش‌ها و سموم در محصولات کشاورزی، بر اساس بند «و» ماده ۳۴ قانون برنامه پنجم توسعه، از تکالیف وزارت بهداشت است. حسینی تاکید کرده است که بررسی سموم باقی مانده در ۱۰۰ میلیون تن محصولات کشاورزی که هر سال در کشور تولید می‌شود، کاری سخت و شاید نشدنی است. این درحالی است که گفته می‌شود فهرست سموم مجاز محصولات کشاورزی در سال ۸۶ تعیین شده و بر همین اساس، وزارت بهداشت کمیته سیاست‌گذاری در این ارتباط تشکیل داده تا وضعیت سموم و کودهای شیمیایی باقی مانده در محصولات کشاورزی را بررسی کند. بر اساس سندی که در تاریخ ۲۷ اردیبهشت ۹۳ از سوی رئیس سازمان غذا و دارو برای ۱۰ دانشگاه علوم پزشکی کشور ابلاغ شد، آنالیز چند محصول کشاورزی در چند نقطه از کشور تا پایان سال گذشته می‌بایست انجام می‌شد. اگر طبق گفته‌ها این سموم در همان مزرعه تشخیص داده شود و مواد غذایی سالم به دست مردم برسد، سد بعدی برای سلامتی مواد خوراکی آماده‌ای است که در دسترس همه وجود دارد. دکتر سهیل اسکندری معاون اداره کل فرآورده‌های غذایی آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو در خصوص کنسرو تن‌های ماهی که در حواشی خیابان‌های به فروش می‌رسد، گفت: از نظر سازمان غذا و دارو این محصولات  و فرآورده‌های مشابه به هیچ وجه مورد تائید نیستند و  از آنجا که محصولات فوق اصطلاحا «زیرپله‌ای» محسوب می‌شوند و نظارتی بر آنها وجود ندارد قطعا تقلباتی در آنها رخ خواهد داد. ممکن است فعل و انفعالات شیمیایی که به دلایل مختلف در آنها رخ  می‌دهد خطر مسمومیت و حتی مرگ را نیز به همراه داشته باشد. مهندس هومن رئوفی، رئیس اداره نظارت و ارزیابی فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی با منشاء دامی و دریایی سازمان غذا و دارو، درخصوص اصلاح و تعدیل روغن‌های خوراکی در تمامی مواد غذایی، گفت: برنامه اصلاح و تعدیل روغن‌های خوراکی در تمامی مواد غذایی و با اولویت روغن‌های خوراکی در دستور سازمان غذا و دارو قرار دارد و در وهله اول قصد دارد اسیدهای چرب ترانس را به صفر رسانده و میزان اسیدهای چرب اشباع را در حد امکان تعدیل نماید. اصلاح این دو شاخص می‌تواند تاثیر بسیار مهمی در ارتقای سلامت مصرف‌کنندگان و جامعه داشته باشد. آنچه به آن اشاره شد همگی تا حد بسیاری از حیطه اختیارات ما خارج است و مسئولان باید با نظارت درست و کافی جلوی هر گونه تخلف را بگیرند؛ اما یکی دیگر از مهم‌ترین عوامل سلامتی اهمیت دادن به مسئله سلامت توسط خود افراد است. اینکه علاوه بر استفاده از غذای سالم در صورت بروز هر گونه علائم بیماری به پزشک مراجعه کنند و هیچ علامتی را بی‌اهمیت تلقی نکنند. حذف لبنیات و مواد پروتئینی؛ بزرگ‌ترین عامل از بین رفتن سلامت ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران درباره وضعیت سلامت در کشور به «آرمان» می‌گوید: در کشورهای پیشرفته از بدو تولد کودک به سلامت و تغذیه آن اهمیت داده می‌شود و تلاش می‌کنند همه چیز اصولی و صحیح باشد. اما در ایران همه فکر می‌کنند کودک‌شان هرچه تپل‌تر و چاق‌تر باشد بهتر است، برای همین تغذیه نامناسب از همان ابتدا شروع می‌شود. او درباره ضررهای غذاهای فست‌فودی می‌گوید: در همه جای دنیا مهم‌ترین منابع خوراکی لبنیات، سبزیجات و میوه‌ها هستند اما در کشور ما به‌قدری غذاهای فست‌فودی شدت گرفته است که کمتر کسی از غذاهای سالم استفاده می‌کند و همین امر موجب چاقی می‌شود که خودش سرمنشاء بسیاری از بیماری‌هاست. این کارشناس درباره اهمیت مواد لبنی و مواد پروتئینی می‌گوید: الان طوری الگوهای غذایی ایران تغییر کرده که حتی روستائیان که خودشان باید تولیدکننده مواد لبنی باشد سر سفره‌های‌شان لبنیات نیست! این حذف شدن لبنیات از سفره مردم مهم‌ترین عامل پوکی استخوان و کوتاهی قد است. مواد پروتئینی سالم و تازه نیز به سبب گرانی از سفره بسیاری از خانواده‌ها حذف شده که اینها همگی به وضعیت سلامت در ایران لطمه می‌زند. او در آخر با اشاره به ضرورت مراجعه به پزشک در مواجهه با هر نوع بیماری، می‌گوید: مردم وقتی با مشکلی مواجهه می‌شوند نباید بگذارند با گذر زمان بهبود پیدا کند بلکه باید به پزشک مراجعه کنند تا در صورت بروز مشکل بتوان به موقع جلوی آن را گرفت. جای آموزش سلامت عمومی خالی‌ است یک کارشناس سلامت عمومی درباره اهمیت آموزش به «آرمان» می‌گوید: درباره سلامتی باید آموزش عمومی وجود داشته باشد؛ چیزی که به شدت جایش خالی است. باید آموزشی عمومی برای همه مردم وجود داشته باشد تا مردم بدانند که چه نقش مهمی می‌توانند در سلامت خود ایفا کنند. آموزشی که حالا برای سلامت وجود دارد بیشتر ایجاد نگرانی می‌کند تا آموزش بدهد. وقتی مردم از چیزی نگران و مضطرب باشند که نمی‌توانند آموزش ببینند؛ باید به‌جای دادن استرس به مردم شاخص‌های سلامتی را برای‌شان تعریف کرد. صداوسیما باید برنامه‌هایی پخش کند که جنبه مردمی داشته باشد نه اینکه یک پزشک بنشیند و اصطلاحاتی بگوید که اصلا عوام متوجه نشوند. یکی دیگر از عوامل مهم برای داشتن سلامت تحرک است. اگر کسانی هستند که ورزش نمی‌کنند که متاسفانه تعدادشان کم نیست باید حداقل تحرک را داشته باشند؛ برای مثال مسیرهای کوتاه را پیاده‌روی کنند. آخرین نکته هم مساله مدیریت استرس است چرا که ما روزانه با استرس‌های مختلفی مواجهیم و باید بتوانیم آن را مدیریت کنیم.