4هزارکیلومترتنهایی

سرویس اجتماعی « فردا »: آخرین درنای بازمانده از نسل درناهای غربی سیبری برای هفتمین‌سال پیاپی تک‌وتنها به ایران آمد؛ درنایی که دوستداران محیط‌زیست نامش را «امید» گذاشته‌اند؛ امیدی که اگر یک‌سال مسیر چهارهزارکیلومتری سیبری تا ساحل‌جنوبی خزر در فریدونکنار را به هر علتی طی نکند مهر پایانی دایمی خواهد خورد به ماجرای مهاجرت زمستانی درناهای سیبری به ایران.در زمستان سال 1386 سه‌عدد درنای سیبری وارد تالاب‌های منطقه فریدونکنار شدند که متاسفانه یکی از درناها بر اثر شلیک گلوله از بین رفت. طبق گزارش دیده‌بان محیط‌زیست یک‌سال بعد در زمستان سال1387 دوعدد درنای سیبری باقیمانده، که یکی از آنها امید و دیگری یک درنای ماده بود مجددا به فریدونکنار مهاجرت کردند که در آن سال نیز درنای سیبری ماده در نزدیکی دامگاه «ازباران» بر اثر شلیک گلوله از بین رفت. مسوولان محلی محیط‌زیست هرگز مرگ درنای ماده بر اثر شلیک گلوله را تایید نکردند و اعلام شد درنای ماده ناپدید شده است. این درنای نر (امید) درواقع آخرین بازمانده جمعیت غربی درنای سیبری به‌شمار می‌رود که پس از مرگ درنای ماده از زمستان سال 1387 هفت‌سال پیاپی است که به‌تنهایی مهاجرت زمستانه خود را انجام داده و وارد تالاب‌های فریدونکنار می‌شود. درناهای سیبری تابستان‌ها وقتی در سیبری هستند یك‌دسته‌اند. اما زمان كوچ زمستانه‌شان که می‌رسد سه‌دسته می‌شوند: دسته‌غربی، دسته‌شرقی و دسته‌مركزی. قشلاق زمستانی غربی‌ها ایران بود، مركزی‌ها هند و شرقی‌ها چین. 60،50سال پیش اوایل پاییز هرسال صد‌ها درنای سیبری حدود چهارهزاركیلومتر راه را پرواز می‌كردند تا زمستان را در تالاب‌های فریدونكنار مازندران بگذرانند، 25سال پیش تعداد این درناها به 30عدد رسید و حالا هفتمین‌سال است از آن تعداد تنها همین یكی به ایران سفر می‌کند. امید، درنایی است كه هرسال اوایل آبان‌ماه به‌تنهایی به ایران می‌آید و اواخر زمستان به خانه برمی‌گردد.درناها از معدود گونه جانورانی هستند كه تمام عمر را به تك‌همسری می‌گذرانند، امید هم در همه سال‌های پیش از این همراه با جفتش به فریدونكنار می‌آمد. سه‌سال پیش اما جفت او ناپدید و امید تنها شد و حالا تكی این ییلاق و قشلاق را طی می‌كند.درنا‌ها از گونه پرندگان در معرض انقراض و حفاظت‌شده هستند، به همین دلیل نیز این ‌‌گونه در تمامی كشورهای منطقه قانونا در فهرست گونه‌های تحت حمایت (CITES) است و تمامی كشورها یادداشت‌تفاهمی مبنی بر كمك به حفاظت سایت‌های تالابی محل زندگی درناها امضا كرده‌اند. یكی از دلایل انقراض درنای سیبری نیز همین سبك‌وسیاق تك‌همسری و وفاداری عمیق به جفت است، البته این همه دلیل خطر انقراض درنا‌ها نیست، چراكه ازبین‌رفتن تالاب‌ها یا پایین‌آمدن سطح آب آنها از طریق توسعه كشاورزی و افزایش بهره‌برداری انسانی از آنها و افزایش استخراج نفت در سایت‌هایی كه این پرنده در آن زمستان‌گذرانی می‌كند و همچنین شكار از دیگر عوامل محیطی تهدید جدی این ‌گونه است.نام کامل این درنای تنها «امید نادی یوژنی» است؛ نامی ترکیبی از زبان روسی و فارسی، اشاره‌ای به دو سرزمین محل تابستان و زمستان‌گذرانی این پرنده. «امید» آخرین بازمانده از دسته غربی درناهای سیبری است كه هرسال برای گذران فصل سرد به تالاب‌های شمال ایران می‌آیند، از آن دسته حالا فقط همین یكی مانده، نامش را بومی‌ها انتخاب كرده‌اند.گفته می‌شود دلیل اصلی مهاجرت درناهای سیبری به فریدونكنار، تالاب‌های دست‌ساز بومیان این منطقه است كه در فصول سرد در شالیزاران ساخته می‌شود كه به آنها دامگاه گفته می‌شود. این دامگاه‌ها در حقیقت برای شكار پرندگانی همچون غاز و اردك است اما به دلیل فضای امن و آرامی كه دارند؛ به زیستگاه دیگر گونه‌های پرنده تبدیل شده است. چندسال پیش از این، دكتر آرچی‌بالد پرنده‌شناس و متخصص درناها در قالب پروژه درنای سیبری سازمان حفاظت از محیط‌زیست ایران چند درنای پرورشی را به ایران آورده بود و به تالاب‌های فریدونكنار منتقل كرد تا با درناهای وحشی پرواز كنند، با این حال اما این درناها وقتی به روسیه بازگشتند سال بعد به ایران نیامدند و همچنان این امید است كه تنها به زیستگاه گرمسیری خود در ایران سفر می‌كند.درنای سیبری دو ویژگی منحصربه‌فرد دارد؛ اول آنكه جفت نر هرازگاه برای جلب توجه معشوقه‌اش روبه‌روی او می‌رقصد و برایش دلربایی می‌كند، دومین خصلتش هم صدا و آواز خاص اوست؛ صدایی شبیه فلوت كه برای برقراری ارتباط با دیگر اعضای گروه استفاده می‌شود. «امید» حالا هفت‌سال است نه آوازی خوانده و نه یاری داشته كه برایش برقصد.هر درنای سیبری نهایتا 12 تا 13سال عمر می‌كند؛ كسی نمی‌داند «امید» چندسال دارد، با این حال، اما هرگاه عمر این پرنده سر آید، نسل درناهای سیبری دسته‌غربی هم سر خواهد آمد. منبع: روزنامه شرق