هامون به کانون بحرانی شن تبدیل شد+عکس

مهر: استان سیستان و بلوچستان با بیش از 187هزار و 500 کیلومتر مربع مساحت یکی از مناطق گرم و خشک ایران اسلامی است.

منطقه سیستان واقع در شمال این استان از حدود 11 سال پیش تاکنون به دلیل قطع رودخانه هیرمند و خشک شدن بستر دریاچه هامون با بحران خشکسالی روبرو شده است و منطقه ای که در گذشته به انبار غله ایران معروف بود اکنون با از بین رفتن کشاورزی، دامپروری و صید و صیادی دست به گریبان است.

جنوب سیستان و بلوچستان با شهرستانهای خاش، سراوان، ایرانشهر، سرباز، سیب سوران، زابلی، نیکشهر، کنارک و چابهار نیز به علت کاهش نزولات آسمانی و خشک شدن رودخانه ها و سدها دوران ناخوشایندی را پشت سر می گذراند.

یکی از اساتید دانشگاه سیستان و بلوچستان اظهار داشت: متوسط بارندگی دنیا 750 میلی متر در سال است که این میزان در ایران حدود 250 میلی متر و در سیستان در شرایط معمولی 59 میلی متر است.

غلامرضا نوری با اشاره به وابستگی تالاب بین المللی هامون به رودخانه مرزی هیرمند گفت: وابستگی حیات سیستان به رودخانه هیرمند که از افغانستان سرچشمه می گیرد این رودخانه به علت جنگ و بی ثباتی این کشور چندین دوره شاهد قطع آب به ایران و ایجاد خشک سالی های شدید بوده است.

وی گفت: که آثار زیان بار اقتصادی و اجتماعی فراوانی را برای این منطقه در پی داشته است.

بادهای 120 روزه افزایش یافته اند/ افزایش طوفانهای شن

قطع آب این رودخانه و خشک شدن دریاچه هامون موجب افزایش بادهای 120 روزه و حرکت شن های روان و گرد و غبار شده است و تاکنون خسارات زیادی به بخشهای مختلف وارد کرده است.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان معتقد است که خشکسالی بیش از یک دهه گذشته در منطقه سیستان علاوه بر افزایش سرعت توفان و گرد و غبار ناشی از آن، مدت زمان وزش بادها را نیز افزایش داده است.

دریاچه هامون قبل از خشکسالی

خسرو افسری بیان داشت: اکنون حدود 33 درصد سطح این استان را بیابان و شنزار تشکیل می ‌دهد که همین تعداد، وسعتی معادل شش میلیون و 300 هزار هکتار را شامل می ‌شود .

27 کانون بحرانی فرسایش خاک در سیستان و بلوچستان/ شنهای روان کانونهای جمعیتی را تهدید می کند

مدیر کل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان نیز گفت: تاکنون با انجام بررسی‌ های کارشناسی، 27 کانون بحرانی فرسایش خاک در سطح بیش از یک میلیون هکتار از مساحت استان شناسایی شده است.

محمد نبی یاری افزود: بادهای موسمی 120 روزه که بعد از وقوع خشکسالی ‌های چند سال اخیر به حدود 160 روز افزایش یافته موجب جاری شدن شن‌ های روان در خانه و کاشانه و زندگی مردم و گسترش بیابان شده است.

دریاچه هامون بعد از خشکسالی

تالاب خشکیده هامون مهمترین عامل گرد و غبار/ افغانستان به تعهداتش در خصوص هیرمند توجه نمی کند

یک کارشناس زیست محیطی می گوید: برخی بررسی‌ ها نشان می دهد که منشأ گرد و غبار طوفان ‌های منطقه سیستان بستر تالاب خشکیده بین ‌المللی هامون است اما بررسی ‌های بعدی کارشناسی و تهیه گزارشهای میدانی توسط بعضی از کارشناسان محیط زیست و منابع طبیعی مشخص کرده که تداوم خشکسالی‌ های اخیر و افزایش سرعت باد و شدت غلظت گرد و خاک، کانون ‌های بحرانی جدیدی در منطقه به وجود آمده است .

نیزارهای هامون در خطر نابودی

کارشناسان اظهار می دارند که با ادامه این شرایط، اثری از نیزارهای تالاب هامون به جای نخواهد ماند و این معضل با تبعات زیان ‌بار فراوانی این منطقه را همچنان تهدید می ‌کند.

مدیرکل منابع طبیعی سیستان و بلوچستان نیز بیان داشت: حدود 94 درصد مساحت این استان را عرصه‌ های منابع طبیعی شامل یک میلیون هکتار جنگل، 10 میلیون و 250 هزار هکتار مرتع و شش میلیون و 300 هزار هکتار بیابان در بر می گیرد که برای حفظ منابع طبیعی و جلوگیری از بیابان زایی نیاز به همکاری بیش از پیش تمام سازمانها، نهادها و گروه های مختلف و آحاد مردم است.

اقدامات قابل توجهی در خصوص کنترل کانونهای شن صورت گرفته است

وی گفت: برای جلوگیری از تخریب محیط زیست و نابودی منابع طبیعی و اراضی کشاورزی سازمان ‌های مختلف از جمله اداره کل حفاظت محیط زیست، منابع طبیعی، جهاد کشاورزی طرح ها و برنامه های کاربردی زیادی را به اجرا در آورده اند که تاکنون نقش بسزایی در کاهش اثرات فرسایش خاک و طوفان ‌ها داشته است.

رودخانه هیرمند

وی افزود: آغاز عملیات اجرایی طرح بیابان‌ زدایی در مناطق حساس و بحرانی در سطح 835 هزار هکتار طی یک برنامه 10 ساله با اعتبار 400 میلیارد ریال از سال 1388 از مصوبات سفر دوم هیئت دولت به استان است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان نیز اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان داری را از روشهای مناسب استحصال و توسعه منابع آبی استان شامل آبهای زیرزمینی و سطحی اعلام کرد.

محمد نبی یاری اظهار داشت: اجرای این طرحها زمینه را برای ذخیره سازی و تزریق بخش قابل توجهی از روان آب ها و نزولات آسمانی قبل از تبخیر، به مخازن سازه ‌های کوچک آبخیزداری و سفره های زیر زمینی فراهم و از سیلاب های مخرب نیز جلوگیری می کند.

وی گفت: اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در سطح استان تکنیک تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب را با توجه به شرایط خاص هر منطقه، حداقل به سه شیوه شامل انجام پروژه های پخش سیلاب، کنترل هرز آب ها و پخش آب انجام می دهد .

وی افزود: احیای پوشش گیاهی، اصلاح بافت خاک و بهبود وضعیت معیشت کشاورزان و آبخیزنشینان از نتایج طرحهای آبخیزداری و کنترل روان آب ها و پخش آب است که در برخی حوزه ها بخصوص در حوزه های آبخیز منتهی به دشت های مرکزی و جنوب استان و از جمله دشت های شهرستان ‌های خاش، ایرانشهر، دلگان، سراوان و زاهدان قابل انجام می باشد.

مدیر کل منابع طبیعی استان گفت: اکنون مطالعات و طراحی چهار سایت به اتمام رسیده است و در صورت تامین اعتبار آماده اجرا می باشد و همچنین طرح تغذیه مصنوعی از طریق حوضچه های تغذیه نیز با پیشرفت 75 درصد در حال اجرا بوده و یک سایت پخش سیلاب نیز عملیات اجرایی آن به اتمام رسیده است.

زمینهای زیر کشت کشاورزی در استان کاهش یافته است

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان نیز بیان داشت: توسعه گلخانه ها، ساخت استخرهای چند منظوره، اجرای طرح های مختلف کشاورزی، اعطای تسهیلات برای استفاده بهینه از چاه های کشاورزی، ایجاد دامداری ها و صدها طرح بزرگ و کوچک در راستای جلوگیری از نابودی کشاورزی و دامداری استان اجرا شده است.

تالاب هامون

محمد کیخا گفت: پیش از بروز خشکسالی بیش از 120هزار هکتار زمین در منطقه سیستان به زیر کشت انواع محصولات زراعی و باغی می رفت که در طول سالهای خشکسالی به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرد اما با تلاشهای انجام شده رفته رفته کشاورزی منطقه توسعه پیدا کرد و اکنون حدود 80 هزار هکتار زمین در منطقه احیا و کار کشاورزی رونق گرفته است.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان نیز معتقد است که این استان همچنان با پدیده خشکسالی دست و پنجه نرم می کند.

حجتعلی شایانفر در عین حال می گوید: در گذشته هر گاه خشکسالی دامنگیر این استان می شد بسیاری از مردم به مناطق دیگر کشور مهاجرت می کردند اما در چند سال گذشته با وجود بحران خشکسالی نه تنها مردم مهاجرت نکردند بلکه همچنان به زندگی خود در مناطق شهری و روستایی ادامه می دهند.

وی گفت: اجرای طرحهای مختلف و توجه و عنایت دولت با ساخت طرحهای زیربنایی موجب جلوگیری از مهاجرت مردم شد.

خشکسالی موجب رواج شغلهای کاذب شده است

برخی افراد بومی نیز می گویند: خشکسالی زمینه رواج شغل های کاذب مانند قاچاق سوخت و کالا را فراهم کرد بطوریکه اگر در گذشته بسیاری از مردم از راه کشاورزی و دامداری و صید و صیادی امرار معاش می کردند با خشک شدن رودخانه ها و دیگر منابع آبی منطقه، مردم بیکار شدند و به ناچار به شغل های کاذب روی آوردند.

قاچاق سوخت یکی از عمده فعالیت ها و شغل های کاذب است که تا یک سال پیش در منطقه سیستان بطور گسترده رواج داشت اما با اجرای طرحهای انسداد مرز در این منطقه از خروج این سرمایه های ملی جلوگیری شد اما قاچاقچیان و سودجویان خط سیر قاچاق را از شمال استان به جنوب آن بخصوص شهرستان های سراوان، سرباز و چابهار تغییر دادند.

این در حالی است که اگر اوضاع کشاورزی، آب، طرحهای زیر ساختی و تجهیزات و اداوات کشاورزی تامین شود زمین های مستعد جنوب استان با محصولات منحصر به فرد گرمسیری، مرکز استان بخصوص حاشیه تفتان برای محصولات کشاورزی گرمسیری و سردسیری و شمال استان به انواع محصولات زراعی و باغی، دامداری و صید و صیادی می تواند چهره منطقه را متحول و حتی تامین کننده مواد غذایی و سایر نیازمندی های شرق کشور باشد.

افغانستان سرمنشا خشکسالی سیستان و بلوچستان است

متاسفانه با پدیده خشکسالی در منطقه سیستان که سرمنشا آن نیز افغانستان است، نه تنها مشکلات اقتصادی دامنگیر منطقه شده بلکه معضلات بهداشتی و زیست محیطی نیز بسیاری از ساکنان این استان را با مشکل رو به رو کرده است.

کارشناسان و برخی مسئولان بر این باورند که اگر دولت افغانستان با جمهوری اسلامی ایران همکاری کند بسیاری از این مشکلات حل خواهد شد و نه تنها مردم سیستان و بلوچستان بلکه ساکنان استان های همجوار دو کشور همسایه افغانستان و پاکستان نیز از فقر و محرومیت خارج می شوند زیرا بیش از 90 درصد مایحتاج و نیازمندی های مردم این دو کشور بخصوص استان های همجوار از این منطقه تامین می شود.