ساخت«رصد2» و نسل جديد ماهواره‌برها

ایسنا: رييس دانشگاه صنعتي مالك اشتر با تشريح جزئياتي تازه از ويژگي‌ها، قابليت‌ها و ماموريت ماهواره «رصد 1» و اعلام پيگيري پروژه تا ساخت ماهواره «رصد4» خاطرنشان كرد: چنانچه مي‌توانستيم در ساير كشورها مانند مالزي، اندونزي و هند ايستگاه رهگيري داشته باشيم دسترسي‌مان افزايش مي يافت اين در حالي است كه در حال حاضر در هر شبانه روز بيشتر از يك و نيم ساعت دسترسي به ماهواره وجود ندارد كه نيمي در شب و نيمي از آن در روز است. دكتر رضا مظفري‌نيا، با بيان اينكه تاكنون پروژه‌هاي متعددي در زمينه هوافضا شامل پروژه‌هاي سامانه محور و پروژه‌هاي تحقيق و توسعه در دانشگاه صنعتي مالك اشتر انجام شده است افزود: از جمله اين پروژه‌ها مي‌توان به ايستگاه‌هاي زميني دريافت و ارسال اطلاعات، پروژه‌هاي موقعيت‌يابي و پروژه هايي مرتبط با فناوري نانو اشاره كرد. وي يكي از مهمترين فعاليت‌هاي دانشگاه صنعتي مالك اشتر را پروژه ماهواره‌اي «رصد يك» عنوان كرد و گفت‌: از حدود 20 ماه پيش فعاليت طراحي و ساخت ماهواره در دانشگاه آغاز شد و در حال حاضر كه اين ماهواره با موفقيت در مدار قرار گرفته است، تيمي 40 نفره متشكل از اعضاي هيات علمي، محققان و دانشجويان تحصيلات تكميلي بر روي پروژه فعاليت مي‌كنند. رييس دانشگاه صنعتي مالك اشتر با بيان اينكه پروژه‌هاي تحقيق و توسعه در حوزه فضايي، عمدتا يا مرتبط با حوزه‌هاي هوافضا بوده و يا پروژه‌هاي زيرسيستمي هستند خاطرنشان كرد: از سال‌ها پيش، براي سازه اين ماهواره به دنبال پوششي بوديم تا مقاومت سايشي بالايي داشته باشد چرا كه در مدار لئو ساينده‌هاي بسياري وجود دارند كه ماهواره را تهديد مي كنند. اين طرح پس از موفقيت، در ماهواره «رصد يك‌» به كار رفت. وي، طراحي و ساخت ايستگاه‌هاي زميني دريافت و ارسال اطلاعات را يكي ديگر از موفقيت‌هاي دانشگاه در زمينه زيرساخت‌هاي حوزه فضايي عنوان و خاطرنشان كرد: پيچيدگي سطح دانش و تكنولوژي ايستگاه‌هاي زميني اگر بيشتر از تكنولوژي ماهواره نباشد، كمتراز آن هم نيست. همچنين دانشگاه صنعتي مالك اشتر تاكنون موفق به ساخت ايستگاه‌هاي رهگيري و ايستگاه‌هاي زميني دريافت و ارسال اطلاعات ثابت و متحرك براي سازمان جغرافيايي كشور شده است. مظفري‌نيا با تاكيد بر اينكه در پروژه ماهواره‌اي «رصد يك» هيچ مشاور خارجي مشاركت نداشته است، تصريح كرد: تحقيق، تعيين ماموريت، طراحي و تدوين تكنولوژي وساخت ماهواره توسط تيم 40 نفره ماهواره‌اي دانشگاه صنعتي مالك اشتر در طول 20 ماه گذشته انجام شده و حتي طراحي و ساخت كيت‌ها ومدارهاي الكترونيكي و بردها توسط محققان دانشگاه صورت گرفته است. وي در خصوص ويژگي‌هاي دور بين به كار رفته در اولين ماهواره تصويربرداري ايران گفت: قدرت تفكيك اين دوربين 150 متر است يعني زماني كه تصوير گرفته شده توسط ماهواره به دست بيايد، مربعي به اضلاع 70 كيلومتر در 70 كيلومتر خواهد بود. به عبارت ديگر هر نقطه بر روي اين عكس مربعي به اضلاع 150 متر است. به گفته مظفري‌نيا تكنولوژي دوربين به كار رفته در ماهواره "رصد يك" بالاترين سطح تكنولوژي كشور را دارد. وي افزود: با توجه به اينكه هنوز در حوزه فضايي در مرحله تحقيقات هستيم ماهواره‌هاي ما، عمدتا تحقيقاتي هستند تا بتوان پس از ارسال چندين ماهواره تحقيقاتي، ماهواره مخابراتي و تصويربرداري در مدار جئو با ماندگاري بالا به فضا پرتاب كرد. برتري‌هاي ماهواره رصد بر ماهواره اميد رييس دانشگاه صنعتي مالك اشتر در مقايسه ماهواره ملي اميد با ماهواره «رصد يك» گفت: ماهواره ملي «اميد» داراي باتري بود كه پس از اتمام ذخيره باتري‌ها، كارايي خود را از دست داد اما ماهواره «رصد يك» داراي پنل خورشيدي است كه انرژي خورشيدي را به انرژي الكتريكي تبديل مي‌كند و چنانچه كه اين ماهواره در مدار 500 تا 600 كيلومتري زمين قرار مي‌گرفت ماندگاري آن بيشتر مي‌شد كه اميدواريم ماهواره‌برهاي بعدي كشور بتوانند امكان چنين رخداد مهم علمي را در آينده فراهم كنند. وي با بيان اينكه عمر ماهواره «رصد يك» حدود دو ماه است، خاطرنشان كرد: علت عمر كوتاه ماهواره با وجود منبع انرژي مناسب، قرار گيري آن در مدار پايين (لئو) است چرا كه در مدارهاي لئو غلظت ساينده‌ها و آلاينده‌هاي فضايي بيشتر بوده و ماهواره هم داراي سرعت بالغ بر 8 هزار متر در ثانيه است از اين رو سايش‌ها، ماهواره را از بين برده و در نهايت زير سيستم‌ها ‌آسيب مي‌بينند. مظفري‌نيا با بيان اينكه «بوم گراديان جاذبه» يكي از زير سامانه‌هاي ماهواره «رصد يك» است، خاطرنشان كرد: اين زير سامانه، ماهواره را به شكل پاندول كه يك وزنه به آن وصل است، به سمت‌هاي مورد نظر متمايل مي‌كند. اين بوم مي‌تواند ماهواره را در يك موقعيت خاص قرار دهد كه داراي حركت بالا و پاييني و چرخشي است كه در عين حال از غلتيدن ماهواره جلوگيري مي‌كند. همچنين زيرسامانه كنترل وضعيت، ماهواره را هنگام تصويربرداري در يك زاويه خاص نگه مي‌دارد. به طور كلي اطلاعات تله متري از ماهواره، تمام زير سامانه را فعال گزارش مي كند. به گفته وي ساير زيرسامانه‌هاي ماهواره‌ مربوط به مخابرات و ارتباطات از راه دوراست. رييس دانشگاه صنعتي مالك اشتر خاطرنشان كرد: به طوركلي ماهواره «رصد يك» داراي سه ويژگي منحصر به فرد شامل تصويربرداري، فرمان‌بري و ارسال اطلاعات زير سامانه‌هاي ماهواره است و به طور دائم اطلاعات زير سامانه هاي ماهواره به ايستگاه‌هاي زميني مخابره مي‌ شود. به گفته وي، دماي ماهواره 50 درجه زير صفر است كه بيشتر از پيش‌بيني اوليه بوده است. مظفري‌نيا با اشاره به اين كه ماهواره «رصد يك» با ماهواره بر «سفير» به مدار منتقل شده است افزود: سوخت ماهواره بر سفير، تركيبي، مايع و از نوع هيدرازين است كه داراي دو مرحله جدايش است. در جدايش اول كه در ارتفاع حدود 120 تا 150 كيلومتري اتفاق افتاد نزديك به 85 درصد وزن ماهواره‌بر جدا شد و كار انتقال ماهواره به مدار را قسمت باقيمانده انجام داد. از آنجا كه هر چه وزن ماهواره سبك‌تر باشد امكان قرارگيري آن توسط ماهواره بر سفير در مدار بالاتر بيشتر است، با توجه به اينكه ماهواره «رصد يك» نسبت به ماهواره ملي «اميد» سبك‌تر بود، حدود 10 كيلومتر بالاتر از مدار ماهواره‌اي اميد قرار گرفت. به گفته وي تاكنون 90 درصد پيش بيني‌ها در ماهواره «رصد يك» محقق شده است كه در روزهاي آينده اهداف ديگر تخصصي محقق خواهد شد. مظفري نيا ادامه داد: براي حدود سه ماه به ماهواره «رصد يك» برنامه داده شده است كه چنانچه فرمان نگرفت به كار خود ادامه دهد و اطلاعات را به زمين مخابره كند. تصويربرداري ماهواره رصد از فضاي ايران وي با بيان اينكه در اولين فرمان، عكس خود ماهواره كه قبلا در حافظه ماهواره قرار داده شده بود به زمين ارسال شد، افزود: در دومين فرمان، دوربين تعبيه شده در ماهواره از سطح زمين عكسبرداري كرد كه هنگام شب بوده است كه احتمال مي‌دهيم از روي دريا باشد و در حال حاضر در حال پردازش است؛ اما يكشنبه فرمان عكسبرداري مجدد به ماهواره داده شد كه در دور بعدي كه از آسمان ايران مي‌گذرد به زمين مخابره خواهد شد. مظفري‌نيا با بيان اينكه ماهواره «رصد يك» داراي چهار ايستگاه رهگيري در داخل كشور است، خاطرنشان كرد: چنانچه مي‌توانستيم در ساير كشورها مانند مالزي، اندونزي و هند ايستگاه رهگيري داشته باشيم دسترسي‌مان افزايش مي يافت اين در حالي است كه در حال حاضر در هر شبانه روز بيشتر از يك و نيم ساعت دسترسي به ماهواره وجود ندارد كه نيمي در شب و نيمي از آن در روز است. وي با تاكيد بر اينكه كشورهاي پيشرفته به دنبال شبكه كردن ريز ماهواره‌ها هستند، گفت: اين شبكه كردن به اين شكل است كه بتوانند حدود پنج ماهواره را به مدارهاي پايين ارسال كنند تا كار يك ماهواره بزرگ را انجام دهد چرا كه هزينه‌هاي بسيار كمي دارد. به گفته مظفري‌نيا، ماهواره «رصد يك» مانند ماهواره‌هاي دانشجويي ديگر از جمله نويد علم و صنعت و اميركبير تقريبا بين 3 تا 9 ميليارد تومان هزينه داشته است. ساخت سه ماهواره «رصد» ديگر وي با تاكيد بر اينكه ماهواره «رصد دو» از نوع ريز ماهواره بوده و در مدار لئو قرار خواهد گرفت، ادامه داد: مهمترين ويژگي‌ ماهواره «رصد دو» داشتن يك تراستر است كه مي‌تواند ماهواره را از مداري به مدار ديگر انتقال دهد كه درصدديم كه وزن ماهواره را افزايش ندهد كه مجبور به تغيير ماهواره‌بر شويم. به طور كلي در پروژه ماهواره‌اي رصد تا چهار شماره ساخته خواهد شد كه اميدواريم ساخت ماهواره‌ «رصد دو» را به يك سوم زمان ساخت «رصد يك» كاهش دهيم. رييس دانشگاه صنعتي مالك اشتر تصريح كرد: اميدواريم در روزهاي آينده با كنترل بهتر وضعيت ماهواره، تصاويري با وضوح و دقت بيشتر برداريم. وي افزود: همچنين با دوربين‌هايي كه به روي ماهواره‌بر قرار داشت فيلم لحظه جدايش ماهواره از ماهواره‌بر ضبط شده كه به زودي توسط صدا وسيما پخش مي‌شود. مظفري‌نيا در پايان افزود: با توجه به فراهم شدن زير ساخت‌هاي آزمايشگاهي مناسب در پرتاب ماهواره «رصد يك» و تربيت نيروهاي متخصص و وجود دانش فني، دانشگاه صنعتي مالك اشتر آماده انجام پروژه‌هاي بزرگ‌تر است؛ بنابراين انتظار داريم كه متوليان امر فضايي كشور، اين زير ساخت‌هاي بالقوه را فعال كنند. وي در گفت‌وگو با ايسنا با بيان اين كه ورود دانشگاه صنعتي مالك اشتر به عرصه فضايي همزمان با تشكيل شوراي عالي فضايي در حدود هفت سال پيش بود، اظهار كرد: دانشگاه صنعتي مالك اشتر جزو نخستين دانشگاه‌هاي كشور است كه در برنامه‌هاي فضايي كشور در ابعاد توليدات علمي و تكنولوژيكي و تربيت نيروي انساني متخصص قرار گرفتيم. ضرورت بهره‌گيري از توانمندي‌هاي بالاي دانشگاه صنعتي مالك اشتر مظفري نيا با بيان اينكه دانشكده هوا فضا، جزو نخستين دانشكده‌هاي دانشگاه صنعتي مالك اشتر محسوب مي شود، خاطرنشان كرد: دانشگاه صنعتي مالك اشتر جزو اولين دانشگاه‌هايي است كه رشته هوا فضا را تاسيس و از حدود 15 سال پيش همزمان با دانشگاه صنعتي شريف در مقطع ليسانس دانشجو پذيرش كرد كه هر سال بيش از 30 نفر فارغ التحصيل شده‌اند.در حال حاضر مجموعه هوافضاي دانشگاه يكي از مجموعه‌هاي بسيار قوي و كارآمد در كشور است. وي با بيان اينكه دانشگاه در مقطع كارشناسي ارشد در پنج رشته حوزه فضايي دانشجو پذيرش مي‌كند، تصريح كرد: تاكنون مقطع دكتري هوا فضاي اين دانشگاه به طور مشترك با دانشگاه‌هاي صنعتي خواجه نصرالدين طوسي و صنعتي شريف برگزار مي‌شد كه در سال جاري 10 تا 15 دانشجوي دكتري پژوهش محور مستقل جذب خواهيم كرد. همچنين با توجه به قدمت و سابقه درخشان دانشگاه و محول شدن پروژه‌هاي فضايي از سوي نهادهاي متولي از جمله سازمان فضايي، دانشگاه صنعتي مالك اشتر را يكي از قطب‌هاي فضايي كشور دانسته و با اطمينان كامل پروژه‌ها را به ما واگذار مي‌كنند. مظفري نيا در پايان با بيان اينكه دانش آموختگان اين دانشگاه خيلي زود جذب نهادهاي هوا فضايي كشور مي‌شوند از رييس جمهور و ساير مسوولان ذي ربط درخواست كرد با توجه به توانمندي ها و ظرفيتهاي مناسب اين دانشگاه با حمايت بيش از پيش خود زمينه بهره‌گيري هر چه بيشتر از قابليتهاي اين دانشگاه را در حوزه‌هاي مختلف علمي فناوري در كشور فراهم كنند. به گزارش خبرنگار فناوري ايسنا، دكتر محمد رضايي ـ كارشناس فضايي و عضو هيأت علمي دانشگاه ـ هم در خصوص ماهواره برهاي خانواده سفير گفت: ماهواره‌بر سفير يك A مي‌تواند ماهواره‌هايي تا وزن 27 كيلو‌گرم را در مدار 250 تا 300 كيلومتري قرار دهد كه تاكنون دو پرتاب با اين ماهواره بر با موفقيت انجام شده است. وي افزود: در پرتاب اول در تاريخ 14 بهمن سال 87، ماهواره ملي اميد در مدار قرار گرفت و در پرتاب دوم نيز در تاريخ 25 خرداد سال 90 ماهواره «رصد يك» توسط ماهواره‌بر سفير رصد به فضا پرتاب شد؛ بنابراين با پرتاب ماهواره رصد و قرار گرفتن در مدار مورد نظر، اين كلاس از خانواده ماهواره‌برهاي كشور كه توسط سازمان هوافضا ساخته شده است، تثبيت و تست تكرار پذيري شد. ماهواره بر «سفير يك B» توانايي پرتاب ماهواره به وزن 50 كيلوگرم را دارد ايران ماهواره 700 كيلو‌گرمي در مدار هزار كيلومتري قرار مي دهد رضايي ادامه داد: در حال حاضر ساخت خانواده‌هاي ديگر ماهواره‌برها در دستور كار است كه از جمله آن‌ها مي‌توان به آماده بودن ماهواره بر سفير يك B اشاره كرد كه مي‌تواند ماهواره‌اي به وزن 50 كيلو‌گرم را در مدار لئو قرار دهد. همچنين ماهواره‌بر سيمرغ كه موتور آن در روز فناوري فضايي سال گذشته رونمايي شد، مي‌تواند ماهواره‌هايي به وزن 100 كيلو‌گرم را در مدار قرار دهد. به گفته وي، برنامه‌هاي نهايي جمهوري اسلامي ايران در مدار لئو، قرار دادن ماهواره 700 كيلو‌گرم در مدار هزار كيلومتري است. اين كارشناس فضايي در خصوص برنامه‌هاي ايران در مدار‌هاي جئو (36هزار كيلومتري) خاطر نشان كرد: برنامه‌ ساخت ماهواره‌بر با قدرت قرار دادن ماهواره در اين مدار در دست اقدام است كه گام هاي اوليه آن در حد مطالعات برداشته شده است. ايران داراي سه نقطه مداري در مدار 36 هزار كيلومتري است رضايي با بيان اينكه در مدار لئو مالكيت آزاد است، گفت: در مدار جئو هر كشور سهميه خاص خود را دارد كه ايران هم داراي سه نقطه مداري در مدار 36 هزار كيلومتري است كه مي‌تواند ماهواره‌هاي خود در آن‌ها مستقر كند. در حال حاضر ماهواره «رصد يك» در حالت پايداري است وي در گفت‌وگو با خبر شبكه چهار در پاسخ به سوالي در خصوص دريافت اولين عكس گرفته شده توسط ماهواره‌ «رصد يك» گفت: ماهواره «رصد يك» پس از فرآيند پرتاب و قرار گرفتن در مدار، حالت نوساني داشت كه با چند دور چرخيدن به دور زمين از حالت نوساني خارج شد. با توجه به اينكه ماهواره‌«رصد يك» داراي سيستم كنترل وضعيت تركيبي است، بوم گراديان جاذبه آن باز و منجر به پايداري ماهواره شد. در نهايت سيستم كنترل وضعيت فعال ماهواره كه متشكل از سنجنده ها، گشتاوردهنده‌هاي مغناطيسي و سنجنده هاي خورشيدي است وارد عمل شده و ماهواره را به مرز پايدار رساندند. وي با بيان اينكه ماهواره تا رسيدن به مرحله پايداري با برنامه‌ آنبورد خود به دور زمين مي‌چرخيد، خاطر نشان كرد: پس از اين مرحله از ايستگاه‌هاي زميني فرمان‌هايي ارسال شد كه ماهواره نيز از دريافت دستورات خبر داده است. همچنين در حال حاضر اطلاعات تله متري و وضعيت ماهواره به نحو مطلوب فعاليت مي‌كنند. قدرت تفكيك پذيري دوربين ماهواره «رصديك» 150 متر است به گزارش ايسنا، رضايي با بيان اين‌كه قدرت تفكيك پذيري دوربين نصب‌ شده بر روي ماهواره «رصديك» 150 متر است، افزود: تصاوير گرفته شده توسط ماهواره به ابعاد 70 كيلومتر در 70 كيلومتر است و در حال حاضر وضعيت پايداري ماهواره‌ مناسب است كه در گذرهايي كه در روز از آسمان ايران دارد، فرمان تصوير برداري داده مي شود تا در گذرهاي شب و نيمه شب از آسمان ايران تصاوير را دريافت كند تا در اختيار مردم قرار گيرد. محدويت طول عمر «رصد»، محدوديت مداري است ماهواره «رصد يك» 40 روز در فضا مي‌چرخد رضايي با بيان اين كه دو محدوديت عمده در طول عمر اين ماهواره‌ وجود دارد، تصريح كرد: اولين محدوديت طول عمر مداري بوده و ديگري طول عمر تجهيزات است كه به سيستم‌هاي تأمين توان برمي‌گردد. در ماهواره ملي اميد از باتري استفاده شده اما در ماهواره «رصد يك» علاوه بر باتري، تامين انرژي توسط سلول‌هاي خورشيدي انجام مي‌شود از اين رو، طول عمر اين ماهواره را تجهيزات تعيين نمي‌كند و اين موضوع بستگي به طول عمر مداري است كه ماهواره «رصد يك» براي 40 روز طراحي شده است. وي خاطرنشان كرد: ان شاءالله ماهواره فجر كه در برنامه بعدي پرتاب ماهواره در سال جاري محسوب مي شود، داراي تراستر است كه مي‌تواند مدار خود را تغيير دهد كه در اين صورت طول عمر آن حدود يك و نيم سال خواهد بود. به گزارش ايسنا، رضايي تصريح كرد: ماهواره‌ فجر داراي وزن 50 كيلوگرمي است كه مأموريت اصلي آن مانور مداري و تصوير برداري است. در حال حاضر فرآيندهاي تست آن در حال انجام است كه پس از نهايي شدن به سايت پرتاب منتقل مي‌شود. به گفته وي در سال جاري ماهواره نويد علم و صنعت هم در دستور پرتاب قرار دارد كه داراي وزن 50 كيلوگرم بوده و ماهواره‌اي سنجش از دور محسوب مي شود. رضايي در پايان خاطر نشان كرد: در حال حاضر ماهواره‌هاي سنجش از دور با قدرت تفكيك بالاتر از 150 متر و نزديك به متر و ماهواره‌هاي مخابراتي در دست اقدام دانشمندان فضايي كشور است.