دعوای عربستان و امارات در عدن بر سر چیست؟

خبرگزاری تسنیم: عدن بندری در جنوب یمن است که به طور موقت پایتخت نیروهای وابسته به دولت مستعفی عبدربه منصور هادی شده بود، این در حالی است که شخص منصور هادی همچنان در ریاض پایتخت عربستان اقامت دارد.

بندر عدن در جنوب یمن از چهارشنبه شانزدهم مرداد شاهد درگیری و جنگ نیابتی ریاض و امارات بود. درگیری‌های مسلحانه در شهر عدن، از چهار روز پیش میان نیروهای موسوم به الحزام الامنی(کمربند امنیتی) تحت حمایت امارات و نیروهای گارد ریاست جمهوری وابسته به دولت مستعفی عبدربه منصور هادی مورد حمایت عربستان در عدن و در پی آن آغاز شد که «هانی بن بریک» نایب رئیس «شورای انتقالی جنوب» از نیروهای تحت امر خود خواست به سمت کاخ المعاشیق (که بعد از سیطره بر آن به «الیمامه» تغییر نام یافت) حرکت کرده و آن را تصرف کنند.

شورای انتقالی جنوب که خواهان جدایی جنوب از شمال یمن است، سیطره نیروهایش بر پادگان های وابسته به نیروهای عبدربه منصور هادی در عدن را اعلام کرد.

فعالان طرفدار شورای انتقالی در شبکه های ارتباط اجتماعی، خبرهایی درباره سیطره نیروهای این شورا بر پادگان تیپ سوم گارد ریاست جمهوری(وابسته به منصور هادی) در جبل حدید در نزدیکی کاخ ریاست جمهوری معاشیق اعلام کردند.

یکی از مسئولان جدایی‌طلبان جنوب به خبرگزاری فرانسه گفته بود که آنها کاخ ریاست جمهوری معاشیق را تقریبا بدون هیچ گونه مقاومتی به کنترل خود در آورده‌اند. این فرمانده جدایی طلبانه اذعان کرده است که حدود 200 سرباز گارد ریاست جمهوری (وابسته به منصور هادی)، بدون درگیری اجازه پیدا کردند تا این مکان را ترک کنند.

موضع سازمان ملل

روز شنبه 10 آگوست(19 مرداد)،‌آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل از دو طرف خواسته بود به درگیری‌ها در عدن پایان دهند.

چرا درگیری‌ها آغاز و تشدید شد؟

برخی منابع گفته بودند که درگیری‌های خونین در داخل ائتلاف سعودی اماراتی پس از آن رخ داد که شورای انتقالی یا همان جدایی طلبان جنوب، حزب الاصلاح الیمنی الاسلامی مورد حمایت عربستان را به همدستی در حمله موشکی اخیر ارتش و کمیته‌های مردمی یمن به مراسم رژه نظامی نیروها در عدن متهم کرده بود، حمله‌ای که به کشته شدن ده‌ها نفر از جمله سرتیپ منیر الیافعی یکی از مهمترین فرماندهان نیروهای موسوم به کمربند امنیتی(مورد حمایت امارات) منجر شد.

موضع انصارالله درباره تحولات عدن

سید عبدالملک الحوثی رهبر جنبش انصارالله، تشدید ناامنی‌‌ها در جنوب یمن را در راستای سناریوی چنددستگی در عدن تحت عناوین قومیتی و نژادی دانسته و آن را محکوم کرده است.

مهدی المشاط رئیس شورای سیاسی عالی یمن درباره تحولات اخیر در عدن چنین گفته است آنچه در استان‌های اشغالی یمن(مناطق جنوبی که شاهد درگیری میان گروه های وابسته به امارات و گروه های وابسته به عربستان است) جریان دارد، دلیل محکمی بر نیاز ما یمنی‌ها به انجام آشتی ملی است که امنیت اجتماعی را تحکیم بخشد و زمینه گفت‌وگوی سیاسی جدی یمنی را به دور از هر گونه قیمومیت خارجی فراهم کند.

رئیس شورای سیاسی عالی یمن تصریح کرد تحولات رخ داده بر این مسئله تاکید می کند که ما از همان لحظه نخست، گزینه درستی را برای مقابله با متجاوزان و اشغالگران اتخاذ کرده ایم.

المشاط افزود دشمن برای تجزیه و فروپاشی این کشور و شعله ور کردن آتش هرج و مرج و درگیری ها و اختلافات میان مردم در تمام جغرافیای یمن تلاش می‌کند.

جنبش انصارالله یمن تاکید کرده است نیروهای موسوم به کمربند امنیتی وابسته به امارات در راستای تصرف کامل بر عدن، شمالی‎های مقیم جنوب یمن را شناسایی و سپس آنها را از این مناطق بیرون می‌کنند.

موضع رسمی عربستان درباره تحولات عدن

ائتلاف متجاوز سعودی شامگاه شنبه 19 مرداد در پی افزایش درگیری‌ها بین عناصر وابسته به امارات و سعودی، توقف فوری درگیری‌ها در عدن را خواستار شده و تهدید کرده است علیه کسانی که آتش‌بس را نقض کنند از زور و گزینه نظامی استفاده خواهد کرد. این آتش‌بس از ساعت 1 نیمه‌شب یکشنبه آغاز شده است.

ترکی المالکی سخنگوی رسمی ائتلاف سعودی با بیان اینکه« فرماندهی مشترک ائتلاف خواستار آتش بس فوری در پایتخت موقت یمن(عدن) از ساعت یک بامداد است»،تهدید کرد ائتلاف قاطعانه این تحولات خطرناک را رد می‌کند و در رویارویی با هر کس که با این موضع مخالفت کند و برای ادامه جنگ و فتنه و زیان رساندن به امنیت و ثبات یا تعدی به نهادهای دولت در پایتخت موقت یمن(عدن) تلاش کند، تردید نخواهد کرد .

این تهدید نظامی سعودی علیه هواداران امارات در عدن در حالی انجام شد که ائتلاف سعودی، صبح امروز در اولین عملیات نظامی خود یکی از مناطقی را که «تهدیدی از جانب جدایی‌طلبان علیه دولت مستعفی یمن در پایتخت موقت آن یعنی در عدن» خواند، بمباران کرد.‎‎

در همین حال شورای انتقال جنوبی، امروز ــ یکشنبه ــ پایبندی کامل خود را به آتش‌بس در عدن اعلام کرد.شبکه «العربیه» سعودی به نقل از یک مقام مسئول در ائتلاف، ادعا کرد که نیروهای شورای انتقالی عقب‌نشینی از مواضعی در عدن که روز گذشته بر آنجا مسلط شده‌اند از جمله از مناطق حومه کاخ المعاشیق را آغاز کرده‌اند. این منبع گفت: «ما از گام‌های اولیه شورای انتقالی استقبال و عقب‌نشینی کامل نیروهای آن را رصد می‌کنیم.»

از سوی دیگر، خبرگزاری رسمی عربستان سعودی (واس) نیز به نقل از یک منبع در وزارت خارجه این کشور اعلام کرد، ریاض با نگرانی زیاد تحولات اوضاع در عدن را رصد می‌کند و دولت (مستعفی و فراری) یمن و تمامی طرف‌های درگیر در این شهر را برای برگزاری نشستی فوری در عربستان دعوت می‌کند.

این منبع مدعی شد؛ هدف از برگزاری این نشست بررسی اختلافات و مقدم کردن تعقل و گفت‌وگو و نیز کنار گذاشتن اختلافات و ایجاد اتحاد به‌منظور مقابله با نیروهای انصارالله و دیگر گروه‌های تروریستی برگزار می‌شود.

موضع امارات درباره تحولات عدن

خبرگزاری رسمی امارات هم گزارش داده بود که شیخ عبدالله بن زاید آل‌نهیان، وزیر خارجه امارات خواستار پایان یافتن درگیری‌های نظامی در بندر عدن شده است.

وزیر خارجه امارات ضمن تأکید بر متمرکز کردن تلاش‌ها به مقابله با آنچه آنها را شبه‌نظامیان کودتا (انصارالله) و دیگر گروه‌های تروریستی خواند، خواستار گفت‌وگوی مسئولانه و جدی به‌منظور پایان دادن به اختلافات و تلاش برای متحد کردن صف در این مرحله حساس شده است.

واکنش جدایی طلبان به تهدید عربستان

جدایی طلبان جنوب یا همان شورای موسوم به انتقالی موافقت خود را با درخواست ائتلاف سعودی برای آتش بس فوری در عدن اعلام کرده است. سخنگوی شورای انتقالی گفته است این شورا به بیانیه فرماندهی ائتلاف حمایت از مشروعیت(ائتلاف سعودی اماراتی) برای آتش‌بس کاملا پایبند است.

واکنش دولت مستعفی یمن

وزارت خارجه دولت مستعفی یمن پس از سقوط کاخ معاشیق به‌دست نیروهای طرفدار امارات، در بیانیه‌ای اعلام کرد که امارات و شورای انتقالی جنوب مسئول تبعات کودتا علیه دولت در عدن هستند.

این وزارتخانه از امارات خواست حمایت مادی و پشتیبانی نظامی خود از شورای انتقالی جنوب را فوراً و کاملاً متوقف کند.

«محمد الحمیری» وزیر مشاور در امور پارلمان دولت مستعفی یمن نیز در صفحه فیس‌بوک خود به‌طور علنی به امارات متحده عربی حمله کرد و نوشت: «تمام مسئولان در عدن از وزیر کشور گرفته تا مقامات رده‌پایین به من گفته‌اند که دولت با امکانات و سلاح‌های کشور امارات متحده عربی مواجه است. سلاحی که شبه‌نظامیان با آن می‌جنگند سلاح امارات است. پول‌ها، مستشاران نظامی و جنگنده‌ها همه از سوی امارات است. متأسفانه هر خونی که از سوی دو طرف در یمن ریخته می‌شود با حمایت مالی امارات رقم می‌خورد».

عبدالعزیز جباری معاون رئیس مجلس یمن(متحد دولت مستعفی و فراری منصور هادی) نیز در پی سیطره نیروهای مورد حمایت مارات بر شهر عدن، به شدت به ائتلاف نظامی سعودی اماراتی حمله کرد.

جباری نیمه شب یکشنبه 19 مرداد در صفحه شخصی خود در توئیتر خطاب به ائتلاف سعودی و اماراتی نوشت سخنان شما مبنی بر حمایت از دولت مشروع و قانونی یمن(دولت مستعفی و فراری منصور هادی)، تمسخر‌آمیز است و در عین حال باعث خنده و گریه است.

وی افزود شما از کدام مشروعیت و دولت قانونی حرف می زنید در حالی که آن را کاملا ذبح کردید .وی تاکید کرد آنچه ائتلاف سعودی اماراتی علیه دولت مشروع و قانونی(دولت مستعفی و فراری منصور هادی) انجام داد، حوثی‌ها(انصارالله) چنین کاری نکردند.

واکنش فعالان یمنی به تحولات عدن

این در حالی است که فعالان یمنی آنچه را در عدن جریان دارد، کودتایی با هماهنگی امارات و عربستان سعودی توصیف کرده اند.

توکل کرمان برنده جایزه صلح نوبل در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشته است علت نکبت و بدبختی این کشور، کسانی هستند که بر عربستان سعودی حساب باز کرده و تکیه کرده‌اند.

دولت امارات حمایت خود را از جدایی جنوب و تشکیل دولتی تحت کنترل آن را ابراز می‌کند. چند مقام اماراتی این راهبرد را مطرح کرده‌اند که از جمله آنها «عبدالخالق عبدالله»، سخنگوی نیمه رسمی «محمد بن زاید» ولی‌عهد ابوظبی است که گفت: یمن دیگر هرگز مثل قبل یکپارچه متحد نمی‌شود. «ضاحی خلفان» نائب رئیس سابق پلیس دبی هم در یکی از توئیت‌های خود آشکارا خواهان جدایی جنوب شده و ضمن انتقاد از منصور هادی گفت رئیس جمهوری که در هتل اقامت دارد پیروز نمی‌شود.

حمله نیروهای تحت حمایت امارات به کاخ ریاست جمهوری معاشیق در حالی رخ داد که امارات اخیرا اعلام کرده که قصد خروج نیروهایش از جنوب یمن را دارد و حتی گام‎هایی در این زمینه برداشته است، اما برخی گزارش‌های خبری حاکی است که امارات در حال جایگزینی شبه‌نظامیان آموزش دیده با نیروهای اماراتی است.

این در حالی است که شبکه الجزیره قطر تاکید کرده است که اعلام عقب‎نشینی نیروهای اماراتی از جنوب یمن، در حقیقت نقشه ابوظبی برای تسلط کامل بر استان عدن است.

سخنگوی کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل سه شنبه پانزدهم مرداد به مسئله مهاجرت اجباری شمالی‌های مقیم جنوب یمن واکنش نشان داد و تصریح کرد که نیروهای کمربند امنیتی وابسته به امارات در این موضوع دست دارند.

راویندا شامداسانی اقدام نیروهای کمربند امنیتی در کوچ دادن اجباری شمالی‌های مقیم جنوب یمن را با انگیزه های نژادپرستانه و مهاجرت صدها یمنی اعلام کرده است.

از زمان آغاز حمله ائتلاف سعودی به یمن در ماه مارس سال 2015 میلادی، امارات بازیگری اساسی بوده است. در حالی که هدف ریاض بازگرداندن عبدربه منصور هادی رئیس جمهور مستعفی یمن به قدرت و مقابله با جنبش انصار الله این کشور بوده است؛ تمرکز ابوظبی اکثرا روی جنوب یمن و آموزش نیروهای امنیتی برای تامین انتظارات ژئوسیاسی ویژه خود بوده است.

اهداف بلند مدت امارات به طور روز افزون آشکار می شود که شامل تقسیم یمن و ایجاد یک کشور دوست در جنوب این کشور است که این امر می تواند امنیت تجارت از طریق بندر عدن را با سایر مناطق جهان و بهره برداری از منابع طبیعی یمن و اعمال سلطه منطقه ای را تامین کند.

یاسین التمیمی تحلیلگر سیاسی یمنی درباره عقب نشینی نیروهای سعودی از کاخ معاشیق گفته است این رفتار سعودی قابل انتظار بود و پوشش قوی به طرح امارات داده که اکنون عیان شده و هدف آن تجزیه یمن و تضعیف آن است.

وی افزود حوادث یمن فاش کرد که شراکت قوی و مستحکمی در منافع میان ابوظبی و ریاض در یمن وجود دارد که بر اهداف غیراخلاقی متمرکز است چرا که تجزیه و تضعیف یمن و سیطره بر بخش‌های استراتژیک از خاک این کشور را هدف قرار داده است.

التمیمی ابراز عقیده کرد عربستان سعودی تصمیم گرفته است به همراه امارات، از تجزیه یمن حمایت کند تا پیشبرد معامله‌ مشترک خود مبنی بر سیطره عربستان بر استان المهره در جنوب شرقی یمن و سیطره امارات بر جزیره سقطری در اقیانوس هند تسهیل شود.

وی افزود ما در برابر دوره جدید سعودی قرار داریم که برای ایجاد هرج و مرج نامحدود در منطقه ما تاسیس شده است.

عبدالباقی شمسان تحلیلگر سیاسی یمنی گفته است کودتا در یمن، کودتای شورای انتقالی(جدایی طلبان) نیست، بلکه کودتای اماراتی علیه دولت قانونی(دولت مستعفی و فراری منصور هادی) است. وی افزود تجزیه یمن به دو بخش به طرح سعودی خدمت می‌‌کند که منافع استراتژیک در المهره و حضرموت و مناطق شرقی دارد.

وی بعید ندانست که عربستان سعودی بر منصور هادی فشار وارد کند که قدرت را به دولت وحدت ملی به عنوان اولین مرحله از مراحل جدایی میان شمال و جنوب یمن واگذار کند.

این تحلیلگر تاکید کرد هیچ اختلافی میان عربستان و امارات درباره دیدگاه تجزیه یمن وجود ندارد وعلت آن، منافع دو طرف در یمن است.وی در عین از ظهور گروه هایی که خواستار جدایی طلبی در جنوب یمن شوند با توجه به وجود تقریبا 150 میلیون قبضه سلاح در این کشور هشدار داد.

تحولات جنوب یمن از چند منظر قابل ارزیابی است :

به اعتقاد تحلیلگران، تصمیم شورای انتقالی جنوب یمن( مورد حمایت ابوظبی) برای بیرون راندن شبه‌نظامیان طرفدار دولت مستعفی و ریاض از این شهر ثابت می‌کند که روابط سعودی و امارات به شکل شتابنده‌ای از وضعیت همپیمان به متخاصم و جنگ نیابتی منتقل شده است.

تحولات پرشتاب اخیر در جنوب یمن بیانگر شکاف عمیق میان گروه‌ها و شبه نظامیان وابسته به امارات و عربستان است که هر دو با ارتش و کمیته‌های مردمی یمن می‌جنگیدند، اما اکنون عملا میان آنها شکاف و جدایی رخ داده است.

کسانی که توانسته‌اند کنترل پایگاه‌های نظامی و کاخ ریاست جمهوری معاشیق در عدن را به دست بگیرند و نیروهای وابسته به دولت مستعفی عبدربه منصور هادی را که مورد حمایت عربستان و سازمان ملل هستند، از این شهر بیرون برانند، خواستار جدایی جنوب از شمال یمن هستند. دولت مستعفی منصور هادی این اقدام را کودتا توصیف کرده است. نیروهایی که عدن را به کنترل کامل خود در آورده‌اند و از حمایت امارات متحده عربی بهره می‌برند، به دنبال تشکیل کشوری مستقل تحت عنوان یمن جنوبی هستند.

سیطره نیروهای تحت حمایت امارات بر عدن در حالی صورت گرفت که ابوظبی اخیرا اعلام کرده که قصد خروج نیروهایش از جنوب یمن را دارد و حتی گام‎هایی در این زمینه برداشته است، اما برخی گزارش‌های خبری حاکی است که امارات در حال جایگزینی شبه‌نظامیان آموزش دیده با نیروهای اماراتی است.

امارات 90 هزار نیروی محلی یمن را آموزش داده تا برای اجرای طرح جدایی جنوب یمن بجنگند. این بدان معناست که امارات حتی در صورت عقب نشینی کامل از یمن، این جنگ را از ابوظبی و «با کنترل از راه دور» و تحت عنوان مشخص یعنی «جدایی جنوب» ادامه خواهد داد.

هر چند بیشتر انتقادها در پرونده یمن متوجه عربستان سعودی شده، ولی امارات نگاه ها را به طور روز افزون به خاطر اقدامات خود در یمن که معادل با جنایت جنگی است، به خود معطوف کرده است.

از زمان آغاز حمله ائتلاف سعودی به یمن در ماه مارس سال 2015 میلادی، امارات بازیگری اساسی بوده است. در حالی که هدف ریاض بازگرداندن عبدربه منصور هادی رئیس جمهور مستعفی یمن به قدرت و مقابله با جنبش انصار الله این کشور بوده است؛ تمرکز ابوظبی اکثرا روی جنوب یمن و آموزش نیروهای امنیتی برای تامین انتظارات ژئوسیاسی ویژه خود بوده است.

پایگاه میدل ایست آی نوشته بود که یکی از اهداف بلندمدت امارات، تقسیم یمن و ایجاد یک کشور دوست در جنوب این کشور است که این امر می تواند امنیت تجارت از طریق بندر عدن را با سایر مناطق جهان و بهره برداری از منابع طبیعی یمن و اعمال سلطه منطقه ای را تامین کند.

سیاست‌های امارات و عربستان به میزان زیادی سبب افزایش شکاف داخلی در یمن شده است. ابوظبی به جدایی طلبان جنوبی و دیگر وکلای نظامی خود به منظور تنش آفرینی در کشوری که عملا دچار گسست شده، کمک کرده است. در ژانویه 2018 نیز، شبه نظامیان جنوبی مورد حمایت ابوظبی با شبه نظامیان عبدربه منصور هادی در عدن درگیر شدند.

هلن لاکنر در کتاب خود با عنوان «یمن در بحران» نوشته است که اختلاف موجود بین امارات و عربستان نیز مشکلی به شمار می رود، زیرا ریاض از حزب الاصلاح - شاخه اخوان المسلمین یمن - به عنوان یک هم پیمان ثابت در میدان حمایت می کند، اما امارات با گروه اخوان المسلمین مخالف است و به جای آن از عناصر مسلحی حمایت می کند که روابط غیرخصمانه با القاعده را در شبه جزیره عربی حفظ می کنند. هدف امارات از حمایت از این عناصر مسلح، مقابله با حزب الاصلاح است. به این صورت، امارات در جنگی نیابتی با عربستان در یمن است.

گزینه‌های حکومت سعودی در شرایط کنونی محدود به نظر می‌رسد؛ ادامه دادن این جنگ نیز هزینه‌بر و دشوار به نظر می‌رسد. از سوی دیگر، باز کردن کانال‌های گفت‌وگو با انصارالله آمادگی برای دادن امتیازان بزرگ، چه بسا امتیازاتی با ماهیت جغرافیایی و راهبردی و نیز پرداخت غرامت‌های مالی را می‌طلبد که اینها در میز مذاکرات با شدت مطرح خواهد شد. با این حال، گرایش به صلح و نشستن پای میز مذاکره و پاسخ دادن به بیشترین خواسته‌های دشمن( از سوی سعودی) بهترین و کم‌هزینه‌ترین گزینه است که در نهایت به آن متوسل خواهد شد.

هر چقدر جنگ طولانی‌تر شود موقعیت مذاکره کننده سعودی بیشتر تضعیف می‌شود به‌ویژه بعد از آن‌که عربستان سعودی تنها طرف در این جنگ است و طرح به اصطلاح ائتلاف عربی فروپاشیده است.

تحولات عدن با توجه به موضع رسمی شورای انتقالی برای جدایی جنوب از شمال و خروج بدون درگیری نیروهای وابسته به سعودی بر روی زره‌پوش‌های سعودی از عدن از یک طرح مشترک ریاض و ابوظبی برای تجزیه یمن حکایت می‌کند که برخی تحلیلگران یمنی به آن اشاره کرده‌ اند، بر اساس این طرح و معامله مشترک، عربستان سعودی تصمیم گرفته است به همراه امارات، از تجزیه یمن حمایت کند تا پیشبرد معامله‌ مشترک خود مبنی بر سیطره عربستان بر استان المهره در جنوب شرقی یمن و سیطره امارات بر جزیره سقطری در اقیانوس هند تسهیل شود.

عقب نشینی نیروهای سعودی از کاخ معاشیق بدون درگیری با نیروهای وابسته به امارات سئوالاتی را مطرح کرده تا جایی که برخی تحلیلگران آن را نشانه هماهنگی و همدستی عربستان و امارات دانسته که این عقب‌نشینی، پوشش قوی به طرح امارات داده که اکنون عیان شده و هدف آن تجزیه یمن و تضعیف آن است.

در نهایت باید گفت چه در صورتی که اماراتی‌ها به طور کامل از یمن خارج شوند و البته اهداف خود را از طریق به کارگیری 90 هزار نیروی آموزش دیده مزدور خود با دستورکار مشخص از راه دور و از ابوظبی دنبال کنند و چه سعودی‌ها طرح مشترک خود با امارات را برای سیطره بر مراکز حساس و استراتژیک یمن به پیش ببرند، در نهایت این کشور فقیر عربی یمن است که به قربانی بزرگ کشورهای جنگ افروز تبدیل می‌شود و در نهایت با توجه به حمایت آشکار امارات از جدایی طلبان جنوب(شورای انتقالی) و موضع انفعالی عربستان در برابر سیطره این گروه‌ها بر عدن و انتقاد آشکار معاون رئیس پارلمان طرفدار عبدربه منصور هادی در عدن از ائتلاف سعودی اماراتی، یمن غرق در گرداب هرج و مرج و ناآرامی و بی‌ثباتی و در نهایت ازهم فروپاشی و ازهم گسستگی به عنوان ارمغان توطئه مشترک سعودی اماراتی خواهد شد.