آیا ایران با پهپاد می‌تواند کالا و مسافر جابجا کند؟

خبرگزاری تسنیم: پهپاد در دنیای امروز تنها کاربرد نظامی و دفاعی ندارد و پهپادها از کوچکترین تا بزرگترین آن در تمامی عرصه‌های زندگی قابل استفاده هستند. برخی از پهپادها کاربرد تفریحی دارند که در بازار به راحتی می‌توان آن را یافت و خرید. برخی از پهپادها هم از فناوری‌ها پیچیده‌تر و متنوع‌تری برخوردارند که کاربردهای مهم و اثرگذاری در حوزه‌های مختلفی دارند.

برای بررسی وضعیت کنونی پهپاد در جهان و ظرفیت‌های این پرنده هدایت پذیر از راه دور به سراغ دکتر مهران نصرت اللهی عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر رفتیم. او از اساتید دانشگاه است که سال‌ها در خصوص این پرنده‌ها مطالعه کرده و به خوبی با قابلیت‌ها و کارکردهای پهپادها آشناست. دکتر نصرت اللهی همچنین تصویری تقریباً روشن از آینده پهپادها دارد که در گفتگو با او به آینده پهپاد در ایران و جهان هم پرداخته‌ایم.

برخی از شاگردان او اکنون در تکاپو برای راه‌اندازی شرکت‌های دانش بنیان در حوزه پهپاد هستند که تلاش‌ها و راهنمایی‌های وی موجب شده است تا آشنایی با بازار تجاری و اقتصادی پهپاد در جهان هم داشته باشد و همین موضوع باعث شد تا به موضوع اقتصاد پهپاد، بازار تجاری آن در کشورهای مختلف و ظرفیت‌های ایران برای ورود به این حوزه نیز بپردازیم.

آنچه در ادامه می‌خوانید متن کامل گفتگوی ما با دکتر نصرت اللهی عضو هیات علمی دانشگاه مالک اشتر در خصوص آینده پهپاد است که می‌خوانید:

تسنیم: آن چیزی که به ذهن هر انسانی خطور می‌کند، این است که پهپاد چه کاربردهایی دارد و آیا کاربرد پهپاد تنها معطوف به کوادکوپترها و پهپادهای نظامی است، یا کاربردهای دیگری هم دارد؟

نصرت‌اللهی: پیش‌بینی شده است که تا سال 2020 حدود 7 میلیون پهپاد در جهان وجود خواهد داشت که بیشتر پهپادها تجاری هستند و در حوزه‌های نظارت، نقشه‌برداری، حمل و نقل بار و مسافر و... می‌توانند کاربرد و در آینده نقش برجسته‌ای داشته باشند.

همچنین یکی از شرکت‌های اروپایی برآورد کرده است که تا سال 2035، 74 میلیارد دلار در حوزه پهپاد گردش مالی خواهد بود که از این رقم، 34 میلیارد دلار مربوط به حمل و نقل مسافر است. همچنین پیش‌بینی شده حدود دو سوم پهپادهای مسافربر به انتقال درون شهری مسافر خواهند پرداخت و یک سوم فعالیت برون شهری خواهند داشت. باتوجه به افزایش حجم ترافیک در شهرها، برخی از ترددها را می‌توان با پهپادها انجام داد.

پهپاد در دنیا حوزه‌ای تکنولوژیک و به خوبی در دنیا رشد کرده است، اما چون بیشتر در حوزه نظامی شناخته شده است، دستورالعمل‌های لازم برای استفاده از این پرنده‌ها در حوزه‌های غیرنظامی ایجاد نشده است. البته در چند ماه اخیر دستورالعملی در خصوص چگونگی استفاده از پهپاد تدوین شده است که تکمیل‌شدن این دستورالعمل‌ کمک می‌کند تا فعالیت‌های تجاری شرکت‌های دانش‌بنیان در این حوزه توسعه یابد.

در خصوص حمل و نقل بار به وسیله پهپاد نیز اکنون شرکت‌هایی در دنیا به این کار می‌پردازند که ارسال و تحویل اولین بار پیتزا بود. شرکت آمازون نیز در این زمینه اقداماتی انجام داده است. برآورد این است که تا 20 سال آینده، پهپادهای تحویل دهنده افزایش خواهند یافت و قابل توجه این است که این پهپادها یکی از صد نوع پهپادها با کاربری‌های مختلف خواهند بود.

یکی دیگر از کاربردهای پهپاد، نقشه‌برداری است که در داخل کشور نیز برخی شرکت‌های داخلی در این رابطه فعالیت‌هایی انجام داده‌اند و می‌توانند نقشه‌برداری سه‌بعدی انجام بدهند که این نقشه‌برداری می‌تواند برای شهرها هم انجام شود.

در حوزه نظارت هم می‌توان از پهپاد استفاده کرد و اکنون در برخی کشورها رصد ساخت و سازهای غیرمجاز توسط پهپاد انجام می‌گیرد. همچنین یکی از کاربردهای غیرنظامی پهپاد در هنگام حوادث غیرمترقبه است. به طور مثال پس از وقوع زلزله، پهپادها می‌توانند از ایستگاه‌های پهپادی کنار شهرها به پرواز درآیند و با ارسال اطلاعات آنلاین به مراکز هدایت، اطلاعات مناطق را مخابره کنند، تا برای عملیات‌های خروج، بازگشایی معابر و تجسس مورد استفاده قرار گیرد.

اکنون پهپادهایی طراحی و ساخته شده است که در حوادث آتش‌سوی مانند حادثه پلاسکو کاربرد دارند. این پهپادها می‌توانند به ارتفاع بروند و در آن ارتفاعی که نمی‌توان با نیروی انسانی اقدام به آب‌پاشی کرد، با پهپاد این کار را انجام داد و یا به نجات و رهایی انسان پرداخت. شاید این پهپادها هنوز به صورت صد درصد عملیاتی نشده‌اند، اما شرکت‌های دانش‌بنیانی در جهان روی این نوع پهپادها کار می‌کنند.

آنچه ذکر شد بخشی از کاربردهای پهپاد در حوزه غیرنظامی است که روز به روز در حال افزایش است. باتوجه به گسترش مباحثی همچون هوش مصنوعی، در آینده بازار پهپادها رونق بیشتری خواهد گرفت و تنها معطوف به کوادکوپترهایی که برای تصویربرداری است، نخواهد بود.

تسنیم: شما اشاره‌ای به حوزه اقتصادی پهپاد کردید، در این رابطه شرکت‌های نمونه‌ای داریم که ورود پیدا کرده باشند و موفقیت‌های اقتصادی هم داشته باشند؟

نصرت‌اللهی: بله شرکت‌هایی هستند که به این حوزه ورود پیدا کرده‌ و درآمدهایی هم کسب کرده‌اند. زمینه کار در این حوزه فوق العاده مهیاست و باتوجه به حمایت‌های معاونت علمی ریاست جمهوری، شرکت‌هایی در این حوزه هستند که کار می‌کنند و به دنبال توسعه اقدامات خود هستند. حوزه پهپاد در آینده موقعیت‌های اقتصادی بسیاری خواهد داشت و با توجه به آورده‌های اقتصادی جا دارد سرمایه‌گذاری‌های زیادی در این حوزه انجام بگیرد. با برنامه‌ریزی صحیح می‌توان به ارزآوری در حوزه پهپاد رسید و ورود به این حوزه بسیاری از نگرانی‌های شغلی فارغ‌التحصیلان هوافضا را رفع می‌کند.

همچنین در برخی حوزه تکنولوژیک که با مشکل خرید محصولات مواجه هستیم، پهپاد می‌تواند میان‌بری باشد تا نیازهایمان را برطرف کنیم، چرا که پهپاد متشکل از چند فناوری است و دیگر فناوی‌ها را هم می‌تواند به راه بیاندازد. به طور مثال پهپادهای الکتریکی مرتبط با موتورهای الکتریکی و باتری‌هاست که می‌توانیم به موتورها و باتری‌های جدید و مدرن دست یابیم و حتی از این مسیر هم می‌توانیم به اتومبیل‌های الکتریکی که آینده اتومبیل‌ها هستند، ورود کنیم.

فناوری‌های حوزه پهپاد به شدت مولد و قابل تسری به دیگر حوزه‌های تکنولوژیک و فناورانه همچون فضایی هم است. همانطور که در حوزه نانو حرفی برای گفتن در جهان داریم، در پهپاد نیز می‌توانیم حرفی برای گفتن داشته باشیم و حتی پا را فراتر بگذاریم و محصولات خود را در بازارهای جهانی ارائه کنیم. در این زمینه قطعاً می‌توان کار کرد.

** آمادگی تکنولوژیکی ایران برای ورود پهپاد به زندگی انسان‌ها

تسنیم: یکی از موضوعاتی که در آینده با آن روبرو خواهیم بود جنگ ترکیبی (هیبریدی) است که تمامی شئون زندگی‌ انسان‌ها را دربرمی‌گیرد. با توجه به اینکه پهپاد کاربرد دوگانه نظامی و غیرنظامی دارد، نقش این پرنده‌ها در جنگ‌های آینده چه خواهد بود؟

نصرت‌اللهی: برای پاسخ به این سوال باید ابتدا به موضوعاتی اشاره کرد. یکی از دلایلی که اکنون پهپاد به صورت گسترده در جامعه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، سقوط ارزش ریال در برابر دلار است و اگر قیمت دلار همچون سابق بود، اکنون شاهد تعداد زیادی پهپاد در کشور بودیم. یکی از فشارهایی که از سوی جامعه به حکومت‌ها وارد می‌شود، فشار برای تدوین دستورالعمل بکارگیری عمومی پهپادهای غیرنظامی است.

پیش‌بینی کسب درآمد 20 میلیارد دلاری از حمل و نقل مسافر با پهپاد تا سال 2035، نشان‌دهنده عمق نفوذ پهپاد در جامعه جهانی است. در یکی از کشورها برآورد شده است که 42 درصد حمل و نقل باری جاده‌ای را می‌توان به پهپاد محول کرد که این اقدام موجب تحولی در حمل و نقل خواهد شد. اکنون روزانه چند هزار پرواز به منظور حمل و نقل بار در جهان انجام می‌گیرد که بیشتر آن‌ها قابل واگذاری به پهپاد است.

اگر مشکلات دستورالعملی رفع و قوانینی تدوین شود، اکنون آمادگی تکنولوژیکی در کشور وجود دارد که پهپاد در تمامی بخش‌های زندگی مردم نقش داشته باشد که به مواردی زیادی از کاربردهای پهپاد هم اشاره شد.

مزیت پهپاد این است که می‌تواند به مناطقی برود که امکان حضور انسان در آن مکان نیست. به طور مثال پهپاد می‌تواند در مناطقی که اشعه‌ها و یا گازهای سمی گسترش یافته است، حضور یابد و به ارسال اطلاعات بپردازد. پهپاد در آینده به قدری بر زندگی مردم اثر می‌گذارد که مختل شدن آن موجب مختل شدن زندگی مردم خواهد شد. لذا اینجا نقطه فرصت و تهدید است که در جنگ‌های ترکیبی که شما بدان اشاره کردید، احتمال بروز آن است.

در حوزه نظامی هم باید گفت که پهپاد یک وسیله ارزان قیمت است و به لحاظ قیمت، موقعیت خوبی را ایجاد می‌کند. ما در حوزه هوایی مبحثی به نام شتاب g داریم که ممکن است برخی از ما آن را احساس هم کرده باشیم. به طور مثال وقتی در هواپیمای مسافربری خلبان با سرعت، ارتفاع را کم می‌کند، این شتاب که g منفی است را احساس می‌کنیم که احساس بدی هم است. میزان شتابی که خلبان در حالت‌های مختلف می‌تواند تحمل کند بین 5 تا 10 g است، اما اکنون پهپادهایی داریم که 10 هزار g را می‌توانند تحمل کنند.

در دیگر شاخص‌ها هم اگر بخواهیم به مقایسه پهپادها با هواپیماهای نظامی بپردازیم، باید بگوییم تجهیزاتی که می‌توان بر روی یک پهپاد نصب کرد با میزان دید یک خلبان چقدر تفاوت دارد؟ یا اگر نیاز داشته باشیم که سیگنال‌های شنوایی در سطحی شناسایی شوند، آیا این کار توسط خلبان انجام‌پذیر است یا نیازمند پهپاد است؟ از این رو نواقص و خطاهای مربوط به خلبان را می‌توان با پهپاد جبران کرد.

مزیت دیگر پهپاد این است که جان انسان‌ها از خطرها در امان می‌‌ماند و پهپاد را می‌توان به دل هر خطری فرستاد. در عملیات‌های نظامی کاربری پهپاد افزایش یافته است و بدون شک کاربردهای پهپاد در ادامه و در جنگ‌های آینده نیز افزایش خواهد یافت.

مزیت دیگر پهپاد هزینه‌های زمانی و مالی آن نسبت به هواپیماهای باسرنشین است. ساخت یک جنگنده از مرحله نخست تا عملیاتی شدن، 10 تا 20 سال به طول خواهد انجامید. در حالی که ساخت پهپاد، 2 تا 4 سال زمان می‌برد. ضمن اینکه نتایج بدست آمده در ساخت پهپاد را می‌توان در دیگر پروژه‌ها هم به کار برد، در حالی که این کار در ساخت دیگر جنگنده‌ها انجام نمی‌شود. جنگنده‌ها چون از تکنولوژی‌های بالایی استفاده می‌کنند، بسیار هزینه‌برتر نسبت به پهپادها هستند.

تسنیم: تهدیدات و خطرهایی که متوجه پهپاد است، چه تهدیداتی است؟

نصرت‌اللهی: هر محصول تکنولوژیک و مبتنی بر فناوری با تهدیدات و خطرهایی مواجه است و ممکن است ایرادی به وجود آید که نتوان بر آن غلبه کرد. به طور مثال هواپیماهای مسافربری با خطرها و خطاهایی مواجه هستند که یک سطح از خطاها توسط هواپیما کنترل و سطح بالاتر از آن توسط خلبان مدیریت می‌شود.

هوش مصنوعی و... کمک می‌کنند تا پهپادها سریعتر رشد یابند و کمک می‌کنند تا بتوانیم خطاهای به وجود آمده را مدیریت کنیم. همچنین برخی از پهپادها دارای خلبان‌هایی هستند که برخی به صورت چشمی و برخی با سیستم‌ پهپاد را هدایت و کنترل می‌کنند. البته برخی از پهپادها هم خودکار هستند.

در حوزه نظامی هم اگرچه پیشرفته‌ترین پهپادها را داریم، اما قابلیت‌هایی در حال به وجود آمدن است تا احتمال اختلال در سیستم هدایت پروازی و سقوط پهپاد به حداقل برسد. آن‌هایی که در حوزه ساخت پهپاد فعالیت می‌کنند، در حوزه مقابله با اختلال‌ها و خطرها هم فعالیت می‌کنند.

** پهپادهایی سبک‌تر از هوا

تسنیم: در آینده ویژگی‌ها و اجزای پهپادها چه تغییراتی خواهد یافت و اینکه پهپادها چه استاندارهایی را باید داشته باشند؟

نصرت اللهی: پهپادها مبتنی بر ماموریت هستند و نمی‌توان برای آن‌ها استاندارد خاصی مشخص کرد، بلکه استاندارد یک پهپاد این است که آن پهپاد بتواند ماموریت محوله را به خوبی انجام بدهد. به طور مثال مهار آتش‌سوزی در یک پالایشگاه نیازمند پهپاد با ارتفاع پروازی زیاد نیست، بلکه یک پهپاد با قابلیت انجام این ماموریت، یک پهپاد استاندارد محسوب می‌شود. به عبارت دیگر استانداردهای یک پهپاد برمبنای نیازها تعریف می‌شود که مدل‌های متفاوتی دارند.

ارتقای ویژگی‌ها و اجزای پهپاد مانند بدنه، موتور، مداومت و ارتفاع پروازی و... نیز وابسته به ماموریت‌هاست. جالب است بدانید یک نوع از پهپادها، پهپادهای سبک‌تر از هوا هستند و برای ساخت آن از گاز هلیوم استفاده می‌شود.

تسنیم: ماموریت این پهپادها چیست؟

نصرت اللهی: یکی از ماموریت‌های این پهپادها حضور در ارتفاع پروازی بالا (حدود 50 تا 70 کیلومتری) به مدت چند ماه برای کنترل سیستم مخابراتی یک منطقه است.

پهپادهایی که برای جو غلیظ استفاده می‌شوند و شبیه هواپیما هستند، برای ارتفاعات پایین‌تر کاربرد دارند. پهپادهای شناسایی در ارتفاعات بالاتری پرواز می‌کنند و مداومت پروازی بیشتری نسبت به پهپادهای قبلی دارند. این پهپادها به دلیل ماموریت متفاوت، شکل متفاوت و خاصی دارند که طول بالشان زیاد است، چرا که نیروی نگه‌دارنده بیشتری تولید می‌کنند و موتورهایشان هم متفاوت و قوی‌تر است.

برای ماموریتی نیاز است که پهپاد از سرعت بیشتری برخوردار باشد که این موضوع بر شکل و فناوری هم اثر می‌گذارد. بنابراین در حوزه‌های مختلف، نیازهای متفاوتی ارائه می‌شود که پهپادها متناسب با این ماموریت‌ها طراحی می‌شوند.

تسنیم: پیشرفت فناوری‌ها در حوزه بدنه و موتور پهپاد چگونه خواهد بود؟

نصرت اللهی: استفاده از پهپاد مبتنی بر چند شاخص است که یکی از آن‌ها، صرفه اقتصادی است و باید نسبت به هواپیماهای سرنشین‌دار ارزان‌تر و سریع‌تر آماده شود تا ارزش عملیاتی بیشتری به وجود آورد. از این رو در حوزه پهپاد، اقدام به سبک‌سازی می‌کنیم و از بدنه‌های مصنوعی همچون الیافی، کامپوزیتی و کربنی استفاده می‌کنیم که پیشرفت‌های زیادی هم در این رابطه صورت گرفته است. اصولاً یک سری از تکنولوژی‌های معمول، سرریز تکنولوژی‌های فضایی و هوایی است که به طور مثال مشاهده می‌کنیم که از بدنه‌های مصنوعی در اتومبیل‌های مسابقه‌ای استفاده می‌شود. کارهایی هم در رابطه با کامپوزیت‌های خود ترمیم‌کننده در حال انجام است که اگر ترکی به وجود آمد، بدنه بتواند خود آن را ترمیم کند.

گرچه لبه تکنولوژی همواره گران است، اما در ساخت پهپاد بنا بر ماموریت از موادهایی استفاده می‌شود که مقرون به صرفه باشد. به طور مثال اگر قرار باشد، پهپاد یک بار مصرف ساخته شود از مواد بسیار ارزان استفاده می‌شود. اما قضیه برای پهپادی که قرار است 10 هزار ساعت پرواز داشته باشد، متفاوت است و از تکنولوژی‌ها و محموله‌های گران قیمتی استفاده می‌شود.

در رابطه با بدنه موضوعی که مطرح است، بازتاب‌های راداری است. از این رو از الیافی استفاده می‌شود که بازتاب‌های راداری به حدالامکان برسد و پهپاد دیرتر شناسایی شود.

در زمینه تکنولوژی موتور هم ابتدا باید گفت که برخی از تکنولوژی‌های حوزه پهپاد تکنولوژی‌هایی است که پیش از آن در حوزه هوایی به کار گرفته شده است و چون می‌خواهیم به پهپاد ارزان قیمت دست یابیم از تکنولوژی‌های قبلی استفاده می‌کنیم و به این دلیل که روی پهپاد جواب می‌دهد، استفاده می‌کنیم. از یک دیدگاه این موضوع، فرصتی است که می‌توانیم به این حوزه ورود پیدا کنیم که البته این کار را کرده‌ایم و وسعت داده‌ایم.

تسنیم: چه طراحی‌هایی صورت می‌گیرد که پهپاد بتواند در شرایط مختلف جوی و حتی ناپایدار به پرواز خود ادامه بدهد.

نصرت اللهی: شرایط جوی، محدودیت‌هایی را به همراه دارد و در هواپیماهای مسافربری می‌بینیم که فراتر از حدی، پروازها لغو می‌شود. برای حدی از شرایط تمیهدات لازم دیده شده است تا با خطرات مقابله شود. به طور مثال هواپیما در برابر رعد و برق، ایمنی یافته تا با رعد و برق مقابله و به محیط اطراف منتقل شود.

در مورد پهپادها نیز همین موضوع جریان دارد و وابسته به شرایط جوی است و باید برای شرایط مختلف تمهیداتی اندیشید. اگر یک پهپاد شناسایی با ابرهای ضخیم روبرو شد، به گونه‌ای هدایت می‌شود که در ارتفاع دیگری پرواز کند تا اطلاعات و تصاویر را با دوربین و یا با رادار برداشت و ارسال کند. در مورد اغتشاشات باد هم طراحی‌هایی انجام می‌گیرد که تا چه محدوده‌ای بتوان با آن اغتشاشات مقابله کرد.

** امکان جابجایی انسان و کالا با پهپاد در ایران

تسنیم: یک پهپاد تا چه میزان و چه نوع محموله‌هایی را می‌تواند جابجا کند؟

نصرت اللهی: اکنون در انگلستان برخی شرکت‌های دانش‌بنیان در حال دریافت مجوز هستند تا بام تعدادی از ساختمان‌ها را به محل نشست و برخاست پهپادهای عمودپرواز تبدیل کنند.

پهپادها در حوزه غیرنظامی بیشتر محموله‌هایشان تجاری و باری است. در کشور خودمان بسیاری از اقلام که با پیک جابجا می‌شود را می‌توان با هزینه کمتری با پهپاد جابجا کرد که سرعت بیشتری هم دارد. یکی دیگر از محموله‌ها هم مسافران است که اشاره شد.

در حوزه‌های تخصصی‌تر نیز برخی محموله‌ها اسکنرهای لیزری برای تهیه نقشه‌های دیجیتال و سه بعدی و توپولوژی منطقه‌ای هستند. دوربین‌های مادون قرمز نیز دیگر محموله‌ای هستند که برای مدیریت حوادث غیرمترقبه و نظارت بر برخی خطوط برق، لوله و ریلی کاربرد دارند. این محموله‌ها در حوزه نظامی هم کاربرد دارند.

در بحث‌های نظامی نیز علاوه بر محموله‌های معمول مانند دوربین‌های مادون قرمز و طیف مرئی، محموله‌های راداری و مهماتی مانند موشک و بمب بر روی پهپاد نصب می‌شود.

تسنیم: میکروپهپادها و مینی‌پهپادها چیست و چه کاربردها و ویژگی‌هایی دارند.

نصرت اللهی: میکروپهپادها اندازه‌شان کمتر از کف دست است و در برخی اسباب‌بازی فروشی‌ها هم می‌توان آن‌ها را پیدا کرد. مینی پهپادها هم کمی بزرگتر هستند. هر دو این نوع‌ پهپادها کاربردهای متفاوتی دارند.

برخی از مینی‌پهپادها کاربرد نظارتی دارند و با اسکنرهای لیرزی که دارند، می‌توان برای نقشه برداری از آن‌ها استفاده کرد. برخی از مینی‌پهپادها هم می‌توانند توسط یک سرباز در خط مقدم مورد استفاده قرار بگیرند و تصاویر آنلاین را از خطوط دشمن بر روی یک مانیتور ارسال کنند.

برخی از پهپادها هم که در فیلم‌ها حتماً دیده‌اید به داخل ساختمانی نفوذ می‌کنند و تصاویری را ارسال می‌کنند. این مینی‌پهپادها برای جنگ شهرها و جاسوسی کاربرد خوبی دارند.

برخی از این مینی پهپادها برای کشاورزی هم قابل استفاده هستند. به طور مثال سم‌پاشی زمین را به جای هواپیما می‌توان با پهپاد انجام داد که هزینه‌اش کمتر و دقتش بیشتر است. مزیت این پهپادها این است که خود کشاورز هم با چند ساعت آموزش می‌تواند از آن‌ها استفاده کند.

میکروپهپادها خیلی خاصند و حتی در اندازه حشره هم هستند که برخی کشورها در این حوزه کار کرده‌اند. برای طراحی و ساخت میکروپهپادها باید از انرژی‌های طبیعت الهام گرفت، چرا که دیگر از فناوری‌های پهپادهای مینی و بزرگ نمی‌توان استفاده کرد. میکروپهپادها باید همچون پرنده‌ها باید دائم بال بزنند تا نیروی دائم برای مداومت پروازی داشته باشند. این پهپادها مصارف جاسوسی هم دارند که می‌توانند صدا و تصاویر محیط را ارسال کنند. کاربرد دیگر میکروپهپادها حضور در مناطقی است که ما شناختی از آن‌ها نداریم. سنجشگر و حسگر و سیستم بدنه و پرواز میکروپهپادها نسبت به دیگر پهپادها متفاوت است و مرکزی در خارج است که به طور خاص روی این موضوع کار می‌کند.

پهپادهای کوچکی هستند که می‌توانند در حادثه‌ای مشابه به پلاسکو به داخل ساختمان بروند و محل حریق را شناسایی کنند. این پهپادها هرچقدر هم که به در و دیوار برخورد کنند، مهم نیست، چرا که تنها یک پهپاد و نه انسان را از دست داده‌ایم.

** فناوری ضدپهپاد در حال توسعه است

تسنیم: فناوری ضدپهپاد چیست، چه کاربردهایی دارد و به چه میزان می‌تواند برای ما تهدیدآفرین باشد؟

نصرت‌اللهی: زمانی که هواپیما و جنگنده آمد، بلافاصله بعدش سیستم پدافند هوایی به راه افتاد. بعد هواپیماها به ارتفاعات بالاتر انتقال یافت، در مقابل هم سیستم پدافند هوایی قوی‌تر شد. سیستم پدافند هوایی ابتدا مبتنی بر گلوله‌های بالستیک بود که بعد سیستم موشکی جایگزین شد که سرعت و دقت بالاتری داشت که تا مسیری توسط رادار هدایت می‌شد و در ادامه رادار خود موشک فعال می‌شد و تا لحظه برخورد خودش هدف را هدایت می‌کرد.

همیشه اینگونه است که هرچه سیستم آفندی تقویت شود، در مقابل سیستم پدافندی نیز تقویت می‌شود. حوزه پهپاد هم اینگونه است و از این رو سیستم ضدپهپاد به راه افتاد. ساده‌ترین راه مقابله این بود که با جمر (اخلالگری) در سیستم پهپاد اختلال ایجاد کرد که شبیه اسلحه است و قنداق دارد و به سمت پهپاد نشانه‌گیری می‌شود و ارتباط خلبان با پهپاد قطع و پهپاد را ساقط کرد و یا اینکه در مدل‌های پیشرفته‌تر به کنترل خود درآورد.

اخلالگرها دو دسته‌اند، عده‌ای که نقش مخرب دارند و ساده‌ترین آن شلیک گلوله‌ای به سمت پهپاد است و پیشرفته‌تر آن اخلالگر لیزری است. نمونه‌های غیرمخرب سیستم‌های جمری هستند که ساده آن برای مقابله با کوادکوپترهاست و پیشرفته‌تر آن دارای راداری است که پهپاد تا فاصله تقریبا 30 کیلومتری و با سطح مقطع راداری 0.02 مترمربع را می‌تواند شناسایی کنند و در حدود سه کیلومتری سیستم پهپاد را جمع و موجب سقوط و یا با سیستم لیزری پهپاد را هدف بگیرند و بزنند.

ضدپهپادهایی مانند تور و پهپاد انتحاری هم وجود دارد که تور برای مقابله با پهپادهای ساده و کوادکوپترها به کار می‌رود.

مدل‌های مختلف در حوزه ضدپهپاد در حال طراحی و ساخت است که یک کشور استرالیایی نمونه‌هایی از این ضدپهپادها را به کشورهای منطقه فروخته است. باتوجه به رشدی که حوزه پهپاد دارد، قطعاً این حوزه نیز بازارهای خوبی را خواهد داشت.

پهپاد به نسبت یک هواپیمای معمولی سطح مقطع کمتری به دلیل اندازه و مواد بدنه‌ای دارد. از این رو نیاز به رادارهایی است که سطح مقطع‌های راداری هرچند کم را کشف کند. همان‌قدر که پهپاد می‌تواند وسیله‌ای باشد تا نقاط خلا در حوزه‌های دفاعی و غیردفاعی را پر بکند، می‌تواند تهدید محسوب شود و برای مقابله با پهپاد باید اقدامات مهمی صورت بگیرد.

تسنیم: نفوذ به سیستم کنترل و هدایت پهپاد هم ضدپهپاد محسوب می‌شود؟

نصرت اللهی: قاعدتاً می‌تواند باشد. این را من نمی‌دانم که چقدر می‌شود در این حوزه جلو رفت، اما مسیر بسته نیست و بستگی به توانمندی‌هایمان دارد. بالاخره پروتکل‌های مختلفی برنامه‌نویسی می‌شود تا مانع از نفوذ دیگران به سیستم شود. قطعاً راهی برای نفوذ وجود دارد، اما راه مشکلی است.

تسنیم: فناوری ضد ضد پهپاد که در دورن پهپاد و یا بیرون از آن باشد هم داریم؟

نصرت اللهی: بالاخره هر فناوری که ایجاد می‌شود در مقابل آن هم پاتکی ایجاد می‌شود. در مقابله با جمر می‌توان اثر آنان را کمتر کرد. به لحاظ فناوری این مسیرها بسته نیست و می‌توان روی آن کار کرد.

در مورد رادارگریزی، می‌توان پهپاد را به گونه‌ای طراحی کرد که کمترین سطح مقطع راداری را داشته باشد تا قابلیت کشف آن به حداقل برسد. جنس بدنه هم می‌تواند به گونه‌ای باشد که حداقل بازتاب داشته باشد.

همچنین در مقابله با جمرها می‌توان کاری کرد که در مدت زمان محدودی کارآیی داشته باشند. یا اینکه محموله‌ها در مقابل سینگال‌های ارسالی مصونیت داشته باشند. در بحث‌های هوشمندی هم به گونه‌ای طراحی کرد که پهپادها بتوانند سینگال‌های ناامن و مبدا ارسالی آنان را شناسایی و مقابله کنند.

به هرحال جنگ بین پهپاد و ضد پهپاد و ضد ضد پهپاد همواره ادامه خواهد داشت. این کنش و واکنش‌ها هم منجر به توسعه فناوری‌ها خواهد شد.

تسنیم: از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید، بسیار ممنونیم.