علت اختلافات ریاض و تهران از نگاه تحلیگر لبنانی

این شبکه لبنانی گفت، «کشورهای خلیج (فارس) گویی نمی‌توانند با هم در چیزی متفق‌القول باشند. مثلا در شورای همکاری الان اختلاف است که با بحران (روابط) با قطر، به لرزه در آمده است. امروز بحرین و امارات در روابط با ایران از عربستان تبعیت می‌کنند چه در دوستی چه در قطع روابط. اما روابط عمان و کویت با ایران آرام و ثابت است. این روابط طبعا با قطر که مورد تحریم کشورهای خلیج فارس (امارات، بحرین و عربستان) است، خیلی بهتر است. قطر مورد اتهام است که با ایران هم‌دست شده است».

سیاست کنونی عربستان

به گفته المیادین «عربستان اکنون سیاستش این است که ایران را دشمن معرفی کند. اما ایران سیاست صبر طولانی در پیش گرفته و در همه پرونده‌های منطقه از افغانستان گرفته تا سوریه و عراق حضور دارد و موفق شد جنگ عراق را پشت سر بگذارد و اکنون روابطی قوی با بغداد برقرار کند که تا حد اتحاد می‌رسد. ایران و عربستان را امروز دو رقیب سرسخت توصیف می‌کنند هر چند که تا چند سال پیش [دوران ملک عبدالله - خاتمی و احمدی‌نژاد] روابط آرامی داشتند. از سال 2000 تا 2011 این روابط در دوران طلایی خود بود اما آیا دوباره می‌تواند به آن روزها بازگردد؟».

« امین قموریه » تحلیلگر سیاسی در بیروت به المیادین گفت، «وقتی از روابط ایران با خلیج (فارس) صحبت می‌کنیم نمی‌توانیم آن را یک خلیج (فارس) یکپارچه در نظر بگیریم. همه می‌دانند که مواضع کشورهای خلیج (فارس) با ایران با هم دیگر متفاوت است. مثلا عربستان موضع قطر را ندارد بخصوص بعد از اختلافی که میان آنها پیش آمده است. امارات موضع متفاوتی از این دو دارد. عمان هم که روابط خوبی با عربستان دارد اما وقتی در حوزه اقتصادی با ایران می‌رسیم، این کشور روابط تجاری خوب خود را با ایران دارد».

قموریه گفت، «آنچه الان من مشاهده می‌کنم، دو دیدگاه متفاوت به منطقه است که ایران و عربستان دارند. ائتلاف‌های این دو با یکدیگر فرق می‌کند و نگاه‌شان در خصوص اسرائیل با هم کاملا متفاوت است. ایران حامی مقاومت است و آنچه محور مقاومت نامیده می‌شود، اما عربستان رویکرد دیگری را تشویق می‌کند که لزوما برقراری روابط با اسرائیل هم نیست بلکه بیشتر حمایت از رویکرد مذاکره است و همین سبب اختلاف در مسائل متعدد شده است».

به گفته این کارشناس لبنانی، «ایران امروز با آمریکا مشکلات زیادی دارد و آمریکا می‌گوید مواضع ایران در منطقه را تحمل نمی‌کند و با آن قصد مقابله دارد و کشورهای خلیج (فارس) هم در این خصوص از آمریکا جانبداری می‌کنند. الان صف‌بندی‌های جدیدی در منطقه دیده می‌شود. مثلا نوعی ائتلاف نوپا میان ایران و ترکیه دیده می‌شود و عربستان که تا حدی روابطی متشنج با ترکیه دارد به این روابط با دیده تردید و نگرانی نگاه می‌کند. از طرفی دیگر ایران نوعی ائتلاف با روسیه دارد که در مسائلی مثل سوریه و عراق با هم نزدیک هستند».

قموریه افزود: عربستان و متحدانش پرونده‌های عربی را خاص خود می‌داند که ایران نباید در آن دخالت کند. اما همه حساسیت ایران درباره این کشورها مثل عراق و سوریه را می‌دانند. همه می‌دانند که از عراق بود که به ایران حمله شد. پس حل این مسائل و اختلافات ساده نیست و فکر می‌کنم که این عوامل و نگاه به منطقه سبب اختلاف دو کشور (ایران و عربستان شده است)».

قموریه در پاسخ به این پرسش که آینده روابط ایران و کشورهای خلیج فارس به کجا خواهد رسید، تصریح کرد، «درست است که ایران مسئولیت دارد در منطقه اما کشورهای عربی هم مسئولیت دارند. مثلا وقتی عراق از دیکتاتوری رنج می‌بُرد، آمریکا حمله کرد و اعراب آن را رها کردند و آن را هدفی ساده برای این کشور قرار دادند. حتی کشورهای عربی در بغداد سفارتشان تعطیل بود یا مثلا در سوریه نیز همین اتفاق افتاد. شاید نظام سوریه دچار اشتباهاتی شد که نباید مرتکب می شد اما کشورهای عربی از گروه‌هایی حمایت کردند که مرتکب فساد و هرج‌ومرج شدند. این مسیر درست نبود».

قموریه توضیح داد «ایران یا مثلا ترکیه در منطقه دغدغه‌هایی دارند. اگر مثلا من ایرانی بودم و برخی رژیم‌های عربی را می‌دیدم که با آمریکا متحد شده‌اند و از آمریکا می‌خواهند که به ایران حمله کند، خب طبعا نگران می‌شدم. هر دو طرف نگرانی‌هایی دارند. این منطقه نیازمند گفت‌وگوی عملی میان نیروهای آن است. ایران کشوری اصلی در منطقه است. به جبر جغرافیا ایران یا ترکیه کشورهایی از همین منطقه هستند و در آن خواهند بود. گفت‌وگو باید از سر گرفته شود. گویی که آمریکا برای عرب‌ها تصمیم می‌گیرد. مثلا همین روزها وقتی کشورهای عربی احساس کردند که در سوریه (بعد از خروج آمریکا) خلأی ایجاد خواهد شد تصمیم گرفتند که به دمشق بازگردند اما به محض اینکه آمریکا این را دریافت، آن را متوقف کرد. ما مصالح و منافعمان در گفت‌وگو است. ثبات خلیج (فارس) باید با اهل آن ایجاد شود. وقتی آمریکا در خلیج (فارس) هست، منافع خود را دارد. راه حل در دست کشورهای منطقه با گفت‌وگوی جدی میان عربستان و ایران است.

المیادین پرسید، «برخی کشورهای عربی می‌گوید ایران اقدامات تحریک‌آمیز دارد. آیا ایران خلیج (فارس) را تحریک می‌کند؟»، گفت، «تا اندازی شاید. مثلا می‌گویند که ایران با یمن برخی کشورهای عربی را تحریک کرده است اما باید گفت که تغییرهای بزرگی در منطقه رخ داده است. فکر می‌کنم که طرف‌های درگیری در یمن خسته شده‌اند مثلا عربستان تحت فشار است و وضعیت مثل گذشته نیست و حتی امکانات مادی‌اش دیگر مثل قبل نیست و هزینه جنگ خیلی خیلی بالاست. مسئله (قتل جمال) خاشقچی تاثیر خیلی زیادی بر ریاض و وضعیت آن گذاشته است. در آن سو، ایران تحت فشار تحریم است. امروز آمریکا هم دیگر مثل گذشته نیست و به دنبال خروج از سوریه و افغانستان است. اما روسیه نیرویی تازه‌نفس است که وارد معادلات شده است».

المیادین گفت، مشکل در این است که طرف‌های منطقه‌ای یا بین‌المللی به شکل کلاسیک نمی‌جنگند بلکه نیابتی است و قموریه توضیح داد، «بله درست است. اما این تغییرها مهم است. وقتی آمریکا دور می‌شود، تاثیراتش کمتر خواهد شد. روسیه هم روابط خوبی با ایران و عربستان و ترکیه دارد و نیرویی تازه‌نفس است. من فکر می‌کنم امروز که آمریکا دارد خارج می‌شود که سبب اصلی اختلافات در منطقه و میان ایران و عربستان است، این عناصر تغییر، شاید انگیزه‌ای شود یا فرصتی برای تنفس شود اما این فرصت محدود است. مثلا در شمال سوریه که آمریکا خارج شود، چه کسی خلأ را پر خواهد کرد. در یمن آیا مشکل، با راه حل سیاسی تغییر خواهد کرد؟ به نظرم فرصت‌های کوچکی هست که راه را برای ارتباط طرف‌ها باز کند تا حداقل کمترین حد ثبات را فراهم کند.