مذاکرات سوریه در ژنو به کجا رسید؟

خبرگزاری فارس: مذاکرات صلح بین دولت سوریه و آنچه گروه‌های معارض خوانده می‌شود تحت نظارت سازمان ملل و به منظور پایان دادن به درگیری‌های بیش از شش سال گذشته تاکنون ادامه دارد با وجود اینکه هیچ امیدی برای دستیابی به پیشرفتی قابل توجه در آن وجود ندارد آن هم به دلیل تضاد در منافع و مداخلات خارجی که سران معارض را تحریک می‌کند بخصوص که دور جدید مذاکرات ژنو که از تمدید آن خبر رسید به گفته برخی ناظران در مقطعی مهم و حساس برگزار شده،در سایه تحرکات و ائتلاف بین المللی دیگری به رهبری روسیه که به بازیگر اصلی این مناقشه مبدل شده است.

پایگاه خبری النباء با این مقدمه آورده است: تحولات میدانی مهم در سوریه و غلبه بر گروه‌های تروریستی افراط گرا و در راس آن داعش که طی چند ماه اخیر به دست نیروهای دولتی این کشور با پشتیبانی روسیه و ایران و همچنین با کمک نیروهای تحت حمایت آمریکا موسوم به نیروهای سوریه دموکراتیک متحمل تلفات سنگینی شد، می‌تواند گروه‌های معارض مورد حمایت برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را به امتیازدهی به منظور رسیدن به دستاوردهای سیاسی وادار کند.

این منبع آورده است: هشتمین دور مذاکرات ژنو به قول منابع حول چهار مساله اصلی شامل قانون اساسی، حکومت، انتخابات و مبارزه با تروریسم است دور قبلی این مذاکرات که در نوزدهم ماه مه پایان یافت درباره راه پایان دادن به درگیری‌های سوریه که از زمان آغاز آن در سال 2011 موجب کشته بیش از 320 هزار نفر در این کشور شده است به هیچ پیشرفت قابل توجهی نرسیده بود..

استفان دی میستورا، فرستاده ویژه سازمان ملل در پایان دور پیشین این مذاکرات به وجود شکافی عمیق بین طرفین مذاکره درباره مسائل اصلی اعتراف کرد و گفت که تنگی وقت کار پیشرفت مذاکره را مختل کرد.

سرنوشت بشار اسد، رئیس جمهور سوریه نقط اختلاف اصلی است، هیات معارض بر خواسته خود مبنی بر کناره گیری اسد قبل از شروع فرآیند انتقالی اصرار دارد اما دمشق این مساله را اصولا غیر قابل بررسی می داند.

این دور مذاکرات غیرمستقیم صلح سوریه به دنبال اجرای آتش بس در سه استان جنوب سوریه برگزار می‌شود آتش‌بسی که طی توافق بین روسیه، آمریکا و اردن و بنا بر مصوبه ایجاد مناطق کاهش تنش که در گفت‌وگوهای آستانه در ماه مه گذشته تصویب شد به اجرا درآمد.

تمدید مذاکرات

در همین رابطه سازمان ملل اعلام کرد که مذاکرات کنونی ژنو را که با هدف ایجاد راه حل سیاسی برای پایان دادن به جنگ برگزار شده تمدید خواهد کرد سازمان ملل گفت که مساله ریاست جمهوری هنوز مورد بحث قرار نگرفته است.

بنا به گزارش خبرگزاری فرانسه، فرستاده ویژه سازمان ملل به سوریه پس از برگزاری 2 نشست جداگانه با هیات‌های دولت و معارضان سوریه در مقر سازمان ملل در ژنو از آنها خواست دست از پیش شرط‎های خود برداشته و بر رسیدن به پیشرفت واقعی در گفت‌وگوها متمرکز شوند.

دی میستورا در کنفرانس خبری از تمدید دور کنونی مذاکرات سوریه تا نیمه های ماه جاری خبر داد و گفت: موضوع ریاست جمهوری در گفت وگوها مطرح نشده است ما برنامه داریم که این دور مذاکرات تا پانزدهم دسامبر ادامه داشته باشد.

فرستاده سازمان ملل هشتمین دور مذاکرات ژنو را که از سال 2016 آغاز شده متفاوت با دوره های پیشین خواند و گفت: این دور مذاکرات معمول دوره های قبل نیست و گفت وگوها در فضای حرفه ای و جدی دنبال می شود.

دی میستورا درباره محتوای این گفت‌وگوها اظهار داشت: «مساله ریاست جمهوری مورد بحث نبوده است»،فرستاده سازمان ملل اشاره به سرنوشت بشار اسد داشت که معارضان خواستار کناره گیری وی با آغاز مرحله انتقال سیاسی هستند.

هیات‌های دولت و معارضان سوریه به دنبال دیدار با دی میستورا هیچ اظهار نظری در جمع خبرنگاران نداشتند .

اما دی میستورا گفت که به دنبال دیدارهای جداگانه که با هیات های دولت و معارضان در دو 2 سالن جداگانه با فاصله پنج متری از یکدیگر داشته امیدوار است که مذاکرات مستقیم بین طرفین در این دور مذاکرات برگزار شود و به طور خاص بر ساز و کار تدوین قانون اساسی و برگزاری انتخابات تحت نظارت سازمان ملل بپردازد.

فرستاده سازمان ملل در پاسخ به سوالی که برگزاری مذاکرات مستقیم را غیرممکن خوانده بود، گفت: باید شفاف باشیم ارتباط مستقیم همیشه خوب است اما مهم تر این است که قادر به تبادل دیدگاه ها باشیم و این چیزی است که اتفاق می افتد.

معارضان سوریه در 2 روز گذشته آمادگی خود را برای مذاکرات مستقیم اعلام کردند، «نصر الحریری»، رئیس هیات معارضان در جمع خبرنگاران گفت: ما می‌خواهیم حرکتی سریع برای ورود به مذاکرات مستقیم با دمشق انجام شود اما در مقابل یک منبع سوری آگاه به روند مذاکرات به خبرگزاری فرانسه گفت: که هرگز در این دور، مذاکرات مستقیمی با هیات ریاض( اشاره به هیات معارض) در کار نخواهد بود.

دی میستورا ضوابط متعددی را برای تضمین پیشرفت روند گفت وگوها مشخص کرد و گفت: اکنون زمان آن فراررسیده که بر دستیابی به پیشرفت واقعی در کار سیاسی به خاطر ملت سوریه متمرکز شویم.

فرستاده ویژه سازمان ملل هیات های دولت و معارض سوریه را به مشارکت جدی در گفت وگوها بدون تعیین پیش شرط فراخواند و گفت: طرفین باید از اظهاراتی که با هدف ضربه زدن به مشروعیت هر کدام از دیگر دعوت شدگان به ژنو مطرح می شود دست بردارند.

سقف شروط

هیات دمشق در اعتراض به اظهارات رئیس هیات معارض و شرکت کنندگان در نشست ریاض درباره درخواست برای کناره گیری رئیس جمهور سوریه یک روز با تاخیر در ژنو حاضر شد و منابع دیپلماتیک در ژنو پیش بینی کردند که معارضان از سقف شروط خود به منظور پیشبرد مذاکرات بکاهند اما 2 تن از رهبران هیات معارض هر گونه اعمال فشار به آنها در این خصوص را تکذیب کردند.

یکی از رهبران هیات معارض سوریه که خواست نامش فاش نشود از پایبندی معارضان به تحقق انتقال سیاسی بر اساس متن بیانیه ژنو و قطعنامه های بین المللی مربوطه تاکید کرد و گفت: انصراف از خواسته کناره گیری اسد به معنای پایان جریان معارض سوریه است.

خبرگزاری فرانسه نیز نوشت هیات دولتی سوریه به دنبال سلسله پیروزی‌های میدانی که با پشتیبانی مستقیم متحدان خود و بخصوص روسیه کسب کرده است در ژنو حاضر شده و همین امر موقعیت او را در مذاکره تقویت می‌کند.

معارضان سوریه مسکو را به تلاش برای دور زدن فرایند ژنو و اعمال فشار برای دستیابی به حل و فصلی که سرنوشت اسد را مستثنی کند متهم کردند یک رهبر معارض سوریه گفت: اگر نظام سوریه به تنهایی قادر به یکسره کردن و دستیابی به راه حلی سیاسی بود چرا قبول می کند که برای مذاکره با ما به ژنو بیاید .

قدرت‌های بین المللی تلاش‌های زیادی را برای مهم کردن مذاکرات ژنو بکار بسته اند بخصوص به دنبال اینکه گفت وگوهای آستانه بر آن چیره شده و توانست به توافق کاهش تنش در چهار منطقه سوریه و کاهش بسیار بزرگ درگیری ها در این کشور منجر شود.

مسکو با تهران و آنکارا درباره برگزاری کنفرانس گفت‌وگویی بین دولت و معارضان در سوچی روسیه به توافق رسید و ولادمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه از فرصت واقعی برای پایان درگیری ها سخن گفت موضوعی که تردیدهایی را درباره زمان آن و نگرانی غربی ها از اینکه این نشست ژنو را نابود کند برانگیخت از همین رو واشنگتن و پاریس تاکید کردند که فرآیند ژنو تنها راه مشروع برای حل نزاع سوریه است.

استعفاهای قبل از مذاکرات ژنو

از سوی دیگر شخصیت‌های معارض برجسته ای در آستانه کنفرانس اخیر ریاض استعفای خود را از هیات عالی مذاکرات اعلام کردند که در راس آن ریاض حجاب هماهنگ کننده کل این هیات بود که دلایل مستقیم استعفای خود را اعلام نکرد اما گفت که در برابر تلاش ها برای کاهش سقف انقلاب و طولانی شدن دوره حکومت بشار اسد بکاربست.

شخصیت‌های دیگری نیز به دنبال آن استعفا کردند که نعسان آغا سخنگوی رسمی هیات عالی مذاکرات و سالم المسلط سخنگوی رسمی هیات معارضان و همچنین سهیر الاتاسی عضو هیات مذاکره کننده معارض را شامل می شدند.

یک رهبر معارض سوری گفت: در عمل این استعفاها معنایی ندارد چون آنها پیش از تشکیل کنفرانس ریاض برای تشکیل هیات هالی مذاکرات و انتخابات هماهنگ کننده جدید آن استعفا دادند به اسثتنای حجاب که به گفته منابع معارض برای حضور در این کنفرانس دعوت شده بود بقیه اعضایی که استعفا دادند اساسا برای شرکت در آن دعوت نشدند و از سوی گوره هایی که عضو آن هستند معرفی نشدند.

در همین حال سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه با استقبال از استعفای این معارضان گفت: امیدواریم که رفتن معارضان تندرو به یکپارچه شدن اپوزیسیون در سوریه کمک کند.

یکی از رهبران هیات عالی مذاکرات که به ریاض دعوت نشده بود و خواست نامش فاش نشود، گفت: افراد بسیاری که کلا با ماندن اسد در آینده سوریه مخالفند دعوت نشدند .

وی افزود: موافقت عربستان با اخراج این افراد نشانه تسلیم شدن آن در برابر فشارهای روسیه است عربستان به رغم حمایتی که از انقلاب سوریه داشت اما امروز منافعی با روسیه و آمریکا دارد که آن را به حل سریع مساله سوریه واداشته است.

استعفای شخصیت های معارض سوریه همزمان شده بود با اقدام چندین معارض برجسته و فعال و نماینده گروه های معارض سوریه در امضای یادداشتی خطاب به شرکت کنندگان در نشست ریاض که در آن بر «اصول اساسی» معارضان سوریه و در راس آن «رفتن اسد و گروه آن» یادآوری کردند.

از جمله امضا کننده این یادداشت جورج صبره، هضو سابق هیات مذاکره کننده مخالفان سوریه بود که از حضور در کنفرانس ریاض عذر خواست او یکی از تندروها در خصوص مساله سرنوشت اسد است.

به نوشته خبرگزاری فرانسه شکل سرنوشت بشار اسد هنوز مانع اصلی است که همه دوره های مذاکرات صلح سوریه با آن درگیر بوده است آن هم با مخالفت کامل دمشق با بررسی این موضوع در حالی که مخالفان آن را مقدمه فرآیند انتقال سیاسی می دانند.

اما رهبرانی از جریان معارض سوریه تاکید کردند که پذیرش اسد مطرح نیست هشام مروه عضو ائتلاف معارضان سوریه معتقد است: ائتلاف معارضان سوریه بزرگ ترین گروه دعوت شده به ریاض است و مواضع آن درباره اسد تغییر نکرده است.

وی تاکید کرد: آنهایی که روی کنفرانس ریاض حساب کرده اند تا حضور اسد را مشروع جلوه بدهند خیال باطل دارند.

وزارت خارجه عربستان مسئولیت دعوت برای حضور در کنفرانس ریاض را برعهده داشت و گروه های شرکت کننده در آن نمایندگان خود را در هیات عالی مذاکرات انتخاب کردند و این هیات به دنبال آن هماهنگ کننده جدید و اعضای هیات مذاکره کننده اعزامی به ژنو را تعیین کرد.

کنفرانس ریاض دومین نشست در نوع خود پس از نشست مشابه آن در دسامبر 2015 بود که قریب به 140 شخصیت از گروه های معارض اصلی سوریه و همچنین نمایندگانی از تریبون های مسکو و قاهره (معارضان سوری نزدیک به روسیه و مصر) در آن حضور داشتند که از جمله آنها قدری جمیل، معاون سابق نخست وزیر سوریه بود.