آیا دخالت نظامی علیه دوحه جدی است؟

خبرگزاری تسنیم: حسن رستمی، کارشناس مسائل منطقه در یادداشتی به بررسی سناریوهای احتمالی عربستان در برابر قطر پرداخته است. در این یادداشت آمده است: پس از انتشار سخنان امیر قطر که در آن عربستان را به حمایت از تروریسم متهم کرد و سخنانی در دفاع از جنبش حماس و مقاومت لبنان و ایران به زبان راند، بحران در مناسبات این کشور با کشورهای عربی بالا گرفت، البته قطر پس از انتشار این سخنان اعلام کرد که خبرگزاری این کشور هک شده بوده و طرح چنین سخنانی از سوی امیر این کشور صحت ندارد ولی این موضع گیری عربستان و امارات را راضی نکرد و این دو کشور بر شدت حملات رسانه های خود علیه قطر افزودند. جنگ رسانه‌ای علیه قطر عربستان و امارات ابتدا سناریوی حملات رسانه‌ای را علیه قطر در پیش گرفتند اما پس از گذشت چندین روز تغییری در مواضع قطر مشاهده نکردند گرچه قطر تلاش کرد در این مدت با آرام کردن فضا بر شدت تنش موجود بکاهد ولی در مقابل این رسانه‌های سعودی و اماراتی بودند که شدیدترین حملات خود را علیه قطر روانه کردند و در مقابل رسانه‌های قطر نیز سعی کردند در واکنش به برخی از این اتهامات به دفاع از خود برآیند. قطع روابط دیپلماتیک پس از بی نتیجه‌ماندن جنگ رسانه‌ای و حملات تبلیغات شدید رسانه‌ای که تغییری در مواضع قطر ایجاد نشد این کشورها مجبور شدند که وارد فاز دیگری از فشارها علیه قطر شوند تا شاید این کشور را مجبور به عقب‌نشینی از خواسته‌های خود کنند در این سطح این کشورها سناریوی قطع روابط دیپلماتیک با قطر را کلید زدند و با انتشار بیانیه‌ای ضمن قطع روابط سیاسی با دوحه تمامی پروازهای هوایی با این کشور را قطع و مرزهای زمینی با قطر را بستند. تشدید فشارهای سیاسی و اقتصادی در صورت ناکامی تلاش‌های میانجی‌گرانه کویت برای پایان دادن به این اختلافات که هنوز این تلاش‌ها ادامه دارد، و نیز در صورت عدم ورود کشورهای تاثیرگذار در خط میانجی‌گیری‌، باید شاهد تشدید بحران فراتر از این سطحی که هست باشیم چرا که این کشورها راضی نخواهند بود بدون گرفتن امتیاز و چشم‌پوشی قطر از بلند‌پروازی‌های منطقه‌ای، این کشور کوچک را به حال خود رها کنند. اگر نگاهی به مطبوعات و رسانه‌های عربستان و اماراتی و حتی مصری در این چند روز بیاندازیم این مطلب به وضوح روشن است. روزنامه سعودی الریاض حتی پا را فراتر نهاده و از کودتای قریب الوقوع در این کشور سخن به میان می‌آورد و رسانه‌های مصری هم از برگزاری نشست گروه‌های اپوزسیون در قطر برای تشکیل دولت انتقالی حرف می‌زنند. بنابراین به نظر نمی‌رسد که تنش موجود در سطح فعلی باقی بماند، آن طور که از لحن رسانه‌های این کشورها پیداست. و همان طور که انور عشقی گفت: قطر دو راه بیشتر ندارد و راهی سومی متصور نیست. یا اینکه برای میانجی‌گری به آمریکا روی آورد یا روسیه. شکست راهکار دیپلماتیک و احتمال اخراج قطر از شورای همکاری خلیج فارس برخی از ناظران سیاسی پیش‌بینی می‌کنند در صورت شکست تلاش‌های دیپلماتیک کشور ثالث اقدام بعدی این کشورها بعد از فشارهای سیاسی و اقتصادی، تلاش برای انزوای سیاسی قطر و اخراج دوحه از عضویت شورای همکاری خلیج فارس باشد، چون قطر یک از اعضای شش‌گانه این شوراست و عربستان و کشورهای دنباله‌روی آن بر این باورند که دوحه با طرح سخنان تفرقه‌آمیز، دیگر جایی برای حضور این کشور در شورای باقی نمانده است، همانند اقدامی که این کشورها علیه سوریه در اتحادیه عرب کردند و عضویت دمشق را در این اتحادیه به حال تعلیق در آورند. ولی این بحران به طور کلی با تنش‌های گذشته قطر با عربستان و متحدینش بسیار متفاوت است چراکه این تنش‌ها تا سطح قطع روابط دیپلماتیک کشیده شده که در گذشته شاهد چنین امری نبودیم، ولی وجه مشترک این تنش‌ها این است که کویت و عمان به طور نسبی شیوه بی‌طرفی و میانجی‌گیری را در هر دو بحران در پیش گرفتند تا راهی برای برون رفت از بحران جاری در این کشور بیابند. این دو کشور روابط خوبی با قطر و دیگر کشورهای عربی دارند و سعی کردند که در قبال تحولات منطقه مشی میانه‌روی را در پیش بگیرند و در بحران قبلی نیز سفرای خود را از قطر فرا نخواندند و در مرحله فعلی بحران نیز در صدد قطع روابط دیپلماتیک با دوحه بر نیامند و در تلاشند از شدت دامنه این بحران جلوگیری کنند و از راه سیاسی به بحران موجود در سطح شورای همکاری خلیج فارس پایان دهند. البته عربستان سعی می‌کند این نقش را بیشتر به کویت محول کند تا عمان چرا که عربستان از سیاست‌های این کشور که همیشه سعی کرده سیاست مستقلی را نسبت به دیگر اعضای شورای همکاری در پیش بگیرد ناراضی است، به خصوص نقش این کشور در مذاکرات هسته‌ای غرب با ایران که منجر به توافق هسته‌ای شد. مطالبات عربستان و متحدانش از قطر این کشورها خواستار تغییر سیاست‌های منطقه ای قطر از جمله در حمایت از اخوان المسلمین، جنبش حماس و روابطش با ایران هستند. عربستان و متحدین وی در این اندیشه هستند تا فشارهای بیشتری به قطر وارد کنند تا از نظر سیاسی و اقتصادی تحت فشار و در تنگنای بیشتری قرار گیرد که به باور آنها اخراج این کشور از شورای همکاری خلیج فارس می‌تواند یکی از اقدامات موثر در این زمینه باشد. به نظر می‌رسد در صورت تلاش‌های کویت در این مسیر و به نتیجه رسیدن آن، بحران در مناسبات این کشور با کشورهای عربی همچون بحران گذشته حل و فصل شود. و همان طور که وزیر خارجه قطر اعلام کرده سخنان امیر قطر درباره تحولات جاری به تعویق افتاده تا مجال لازم برای دیپلماسی و حل این بحران از راه گفت‌وگو فراهم شود. قرار است امیر کویت امروز راهی عربستان شود تا با مقامات این کشور درباره بحران جاری این کشور با قطر به گفت‌وگو بنشیند. باید دید که خروجی این نشست چه خواهد بود و چه تصمیماتی در این نشست اتخاذ خواهد شد. ولی به هر حال در صورتی که میانجی‌گری‌ها به نتیجه مطلوب نرسد باید شاهد تشدید دامنه آن بر منطقه باشیم که در آن صورت منطقه را درگیر بحران فراگیری خواهد کرد. احتمال رویاروی نظامی و تغییر حاکمیت در قطر یکی دیگر از سناریوهایی که ناظران سیاسی پیش بینی می‌کنند احتمال تغییر نظام یا وقوع کودتای نظامی برای جابه‌جایی قدرت در قطر باشد. با توجه به حضور آمریکایی‌ها در قطر و پایگاه نظامی این کشور به نظر می‌رسد که احتمال دخالت نظامی در این کشور بعید به نظر می‌رسد، مگر اینکه اتفاق پشت پرده‌ای رخ داده باشد و با توجه به موضع‌گیری یک مقام پنتاگون که اعلام کرده این کشور قصد ندارد نیروهایش را از پایگاه این کشور به کشوری دیگری منتقل کند و موضع‌گیری وزارت خارجه آمریکا که طرفین درگیری را به خویشتن‌داری و پرهیز از اقدامات تنش زا و گفت‌وگو فرا خوانده، مؤید این مطلب است. با وجود این، تمامی شاخص‌ها بیانگر این است که عربستان و متحدینش این بار عزم خود را جزم کرده‌اند تا جلوی بلندپروازی قطر را در منطقه بگیرند زیرا این کشورها بر این باورند که این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس بیشتر از حجم و اندازه خود گام بر می‌دارد و باید در شرایط کنونی مانع از این شد که دوحه بتواند طرح‌های منطقه‌ای خود را پیاده کند و سدی در مقابل سیاست‌های قیم‌مأبانه عربستان در منطقه باشد که ادعای رهبری این کشورها را بر عهده دارد.