آیا دور جدید انفجارهای تروریستی داعش در راه است؟/ انفجارهای تروریستی بغداد و صلاح الدین از زاویه ای دیگر/ طرح داعش برای بقا در عراق چیست؟

سرویس بین الملل فردا؛ علیرضا مجیدی: جامعه عراق هنوز از شوک انفجار بزرگ الکراده بغداد بیرون نیامده بود که خبر حمله تروریستی انتحاری به مرقد مطهر فرزند امام هادی، جناب سید محمد در منطقه بلد واقع در جنوب سامرا و 70 کیلومتر بغداد منتشر شد.

با وجود این که بیش از ده سال از حضور گسترده و عملیات های متعدد تروریست های تکفیری وابسته به القاعده و داعش در عراق می گذرد، هر دو عملیات اخیر با مجموعه حملات تروریستی پیشین تفاوت بارز و معناداری داشت. همین نکته در کنار واکنش های عمومی و حتی تغییر مقامات ارشد امنیتی عراق، ایجاب می کند ابعاد این دو عملیات مورد موشکافی و تأمل همه ناظران منطقه ای و دلسوزان عراق قرار گیرد.

نمایی از حرم مطهر سید محمد فرزند جلیل القدر امام هادی، بعد از حمله تروریستی داعش

در عملیات نخست، شدت و عظمت فاجعه به حدی بود که هنوز خیلی ها از شوکش بیرون نیامده اند. ابهامات فراوان درباره نحوه و نوع انفجار هم بر پیچیدگی موضوع افزوده است. انفجاری که بیش از 300 قربانی گرفت و تعداد زیادی تا این لحظه جزو مفقودین هستند، بدون اینکه اثری از خودروی بمبگذاری شده پیدا شود.

اما مساله عجیب تر اینکه هیچ گودی ناشی از انفجار که معمولا در همه انفجارها در مکان توقف خودرو ایجاد می شود پیدا نشده است. و مساله دوم حرارت بسیار بالای ناشی از انفجار است که حتی دو روز بعد از حادثه در مکان انفجار فروکش نکرده بود.

محله الکراده، چند ساعت بعد از حمله انتحاری تروریست داعش

نتایج تحقیقات نشان می دهد که داعش براي نخستين بار در انفجار كراده از مواد نیتروژنی و فسفر ضعیف شده استفاده كرده که قدرت سوزانندگی بالایی دارد و جابجایی آن به ویژه در هوای گرم این فصل از سال بغداد جز در داخل یخچال های مخصوص امکان پذیر نیست، برای همین فرضیه خودروی انتحاری فعلا جای خود را به کانتینرهای یخچالی داده است.

در عملیات دوم، مزاری مورد حمله قرار گرفت که حتی از سوی افراطی ترین لایه های بعثی و سنی عراق هم مورد احترام ویژه قرار داشت. منطقه بلد واقع در جنوب استان صلاح الدین و در فاصله 70 کیلومتری شمال بغداد، تنها منطقه شیعه نشین در استان صلاح الدین عراق بود که هزاران شیعه در چند روستا، در مجاورت و آسایش و حسن همزیستی در کنار اهل تسنن این استان زندگی می کردند.

جناب سید محمد فرزند امام هادی، مورد احترام ویژه اهل تسنن منطقه و استان صلاح الدین قرار دارد.

علت اصلی بقا و امنیت شیعیان در منطقه بلد، حمایت های جدی بومیان سنی نشین این منطقه بود که احترام ویژه ای برای فرزند والامقام اما دهم شیعیان قائل بودند. شدت احترام اهل تسنن این منطقه به مقام سید محمد به اندازه ای بود که حتی طبق یک رسم محلی، عروس و دامادهای جوان در ابتدای زندگی مشترک خود یک نماز شکر در این حرم به جا می آوردند. به همین علت، حتی در جریان قیام شیعیان علیه صدام حسین و دیکتاتوری بعث در شعبان 1991، این منطقه شیعه نشین از هر گونه تعرض در امان ماند!

حتی در دوران اوج عملیات های تروریستی تکفیری ها در عراق به فرماندهی ابومصعب الزرقاوی، منطقه بلد در شمال عراق یک منطقه استثنایی محسوب می شد که - به استثناء چند مورد نادر - همواره از تعرض و ناامنی تروریست های تکفیری در امان مانده بود. به عنوان یک قرینه هم می توان به بیانیه فوری و محکم «هیئة علماء عراق» اشاره کرد که بزرگ ترین تشکیلات روحانیون افراطی اهل تسنن عراق است، اما حمله به این بارگاه را - احتمالا برای حفظ پایگاه مردمی خود در میان اهل تسنن این منطقه! - محکوم کرد.

نمایی از ورودی شبستان حرم مطهر جناب سید محمد بعد از حمله تروریستی

یکی از تروریست ها قصد داشت خود را به ضریح برساند که پیش از ورود به شبسان از سوی یکی از زوار شناسایی و از پشت نقش بر زمین شد. این تروریست بلافاصله با انفجار خود، علاوه بر به شهادت رساندن این مدافع حرم و تعدادی از زوار، به ورودی شبستان آسیب وارد کرد.

در مورد علت این رفتار جدید داعش، باید تحلیل جامعی از آینده داعش داشت. بسیاری از مقامات امنیتی و نظامی عنوان کرده اند که با آزادسازی موصل، پرونده داعش برای همیشه در عراق بسته خواهد شد؛ اما واقعیت این است که داعش برنامه های مفصلی برای آینده خود - حتی بعد از آزادی موصل از اشغال این سازمان تروریستی - تدارک دیده است. فهم این عملیات های جدید، تنها زمانی کاملا ممکن می شود که طرح مذکور داعش را بهتر بشناسیم. در این یادداشت، تنها بر یک بعد تمرکز می کنیم:

به نظر می رسد هم اکنون داعش با پذیرش این نکته که کاملا در موضع ضعف قرار گرفته، قصد دارد خود را «مدافع واقعی اهل تسنن عراق» نشان دهد. در این زمینه، آن ها حداکثر استفاده را از عملیات فلوجه بردند که حتی بخش زیادی از سلفی های منتقد داعش در سطح منطقه نیز به حمایت از داعش در فلوجه روی آوردند!

یکی از دیوارنوشته های نمادین در برابر مکان اصلی انفجار الکراده

این انفجار، ملت عراق را دچار حیرت و حزن شدیدی کرد.

برای جا انداختن عبارت «مدافع واقعی اهل تسنن عراق»، داعش به شدت نیازمند عصبانیت و خشم شیعیان است. به این منظور، دو هدف تاکتیکی در الویت قرار گرفته است. اولا باید شیعیان خشمگین و عصبانی باشند تا به هر بهانه ای به هموطنان سنی خود حمله کنند؛ ثانیا هر شهروند سنی در نگاه توده های شیعه، یک تروریست یا انتحاری بالقوه تصور شود. برای همین منظور و با توجه به تجربه موفق القاعده عراق (سازمانی که داعش از دل آن ظهور کرد) در زمینه انفجار سامرا، این عملیات ها در دستور کار قرار گرفته است.

به این ترتیب، توده های اهل تسنن از آزادسازی مناطق تحت کنترل داعش آزرده خاطر خواهند شد؛ زیرا می دانند در این صورت باید انقیاد و برتری اکثریت (شیعیان) را بپذیرند! این در حالی است که اهل تسنن نه تنها خود را برتر از شیعیان می دانند - به خصوص در ادبیات داعش که شیعیان را مشرک و نجس می خواند -؛ بلکه با تصور خشم شیعیان تصور می کنند شیعیان از آنان انتقام جنایات داعش را خواهند گرفت!!

شهروندان به شکل مردمی برای ادای احترام به شهدای الکراده، نماز می گذارند.

داعش در راستای برنامه های خود برای توسعه منطقه نفوذ و اشغالگری، واحدهایی را به مناطق مختلط (ساکنان شیعه و سنی) فرستاده بود تا هسته های اولیه عملیاتی و سازماندهی را تشکیل دهند که اصطلاحا به ان ها «خلایا النائمة» گفته می شد.

با اجرایی شدن این راهبرد، اهل تسنن برای حفظ هویت و مقاومت در برابر قدرت شیعیان، به این هسته های سازمانی می پیوندند. این هسته ها، در کوتاه مدت و حتی میان مدت، فاقد هر گونه ارتباط با سازمان داعش در مناطق اشغالی خواهند بود تا برخورد با آن ها سخت تر شود. اما از سوی دیگر، بخشی از این هسته ها باید خود را برای انجام عملیات های انتحاری آماده سازند تا از نگاه شیعیان، هر شهروند سنی یک انتحاری بالقوه تصور شود.

شهروندان عراقی صحنه های شکوهمندی در همدردی با خانواده های شهدای الکراده خلق کرده اند.

از نظر عملیاتی، در فاز نخست باید چند انفجار تروریستی بزرگ انجام داد تا خشم شیعیان نمود اجتماعی پیدا کند. هر چه گستره و عمق این خشم بیش تر باشد، داعش بهتر به این هدف خود دست یافته است. در فاز بعدی، باید عملیات های تروریستی کوچک اما روزمره و در مناطق مختلف - از طریق مواد منفجره ای که در همان مناطق محلی قابل دستیابی باشد یا حتی سلاح سرد! - انجام شود تا هم شیعیان تحریک شوند؛ هم ناامنی متقابل بین اهل تسنن و شیعیان ایجاد شود.

هدف ایده آل عملیاتی در این بخش، راه افتادن جنگ شیعه سنی در سطح خیابان ها به شکل نزاع های خیابانی است. اما حتی اگر این هدف در آن سطح هم محقق نشد؛ همین که اهل تسنن احساس ناامنی و سرکوب کنند و از سوی دیگر خشم شیعیان نمود اجتماعی یابد برای داعش کفایت می کند!

هدف از این راهبرد، بیمه شدن داعش در برابر آزادسازی مناطق است. یعنی اگر تمام شهرها و مناطق تحت کنترل داعش در عراق هم آزاد شود، این سازمان هسته های فعال در کنار بدنه حامی در عراق خواهد داشت و می تواند اردوگاه های خود را به شکل پنهانی در بیابان های وسیع غرب عراق راه اندازی کند تا بعد از افزایش حمایت های توده های سنی و کادر سازمانی، بار دیگر به ملت مسلمان عراق حمله کند.

در پایان بار دیگر باید تأکید کنیم تحلیل فوق، تنها یکی از ابعاد برنامه وسیع داعش برای بقا بعد از آزادسازی موصل را بیان می کند. به نظر می رسد به موازات تلاش رزمندگان برای سرکوب نظامی داعش، باید تلاش هایی در عرصه سیاسی و اجتماعی علیه داعش صورت بگیرد تا بتوان این غده سرطانی را از جامعه مسلمانان عراق دور کرد.

نمایی از ورود نیروهای امدادی به الکراده، دقایقی بعد از حمله انتحاری داعش