«کردهای سوریه»؛ برگ بازی و عامل اصلی اختلاف میان ترکیه و آمریکا در سوریه/ آیا ترکیه با نافرمانی در برابر نظام بین الملل، دست به ماجراجویی می زند؟

سرویس بین الملل فردا: پایگاه خبری تحلیلی فردا در چند گزارش فشرده به بررسی مهم ترین نکات و ابعاد بحران سوریه می پردازد که در شرایط کنونی شایسته است بیش از پیش مورد توجه نخبگان ایرانی قرار گیرد. سوژه های این گزارشات، مواردی است که طی ماه های اخیر، بازتاب کم تری در رسانه های داخلی یافته اند؛ اما به نظر می رسد به عوامل اثرگذار در معادلات سوریه تبدیل شده اند.

بخش نخست این سلسله گزارش، با عنوان « روسیه با ما یا با آنها/ نسبت کرملین با ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس چیست؟/ نسل نوی حاکمان جوان و خام عرب، لابی جدید پوتین در خاورمیانه است؟ » منتشر شد که به بررسی روابط میان روسیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس اختصاص داشت. این سلسله گزارش ها از استقلال موضوعی برخوردارند و هر یک از گزارش ها به تنهایی می تواند بخشی از بحران سوریه را بازگو کند؛ اما ترکیب آن ها در کنار یکدیگر، می تواند دید گسترده تری نسبت به این بحران پدید آورد. در این بخش، به مهم ترین عامل اختلاف میان نگرش آنکارا و واشنگتن بر سر سوریه می پردازیم که ممکن است در آینده باعث طغیان آنکارا و ماجراجویی های جدید شود.

اردوگاه های آموزشی ypg

قریب به اتفاق مربیان آموزشگاه های این گروه نظامی کرد سوری، مأموران ویژه پنتاگون هستند.

کردهای سوریه، در یکی از مهم ترین فرازهای تاریخ سیاسی خود موفق شده اند اتحاد اولیه میان دو کشور آمریکا و ترکیه بر سر سوریه را کاملا مختل کنند؛ تا جایی که به نظر می رسد هیچ چشم انداز مطلوب مشترکی میان دو کشور مزبور متصور نباشد. آمریکا امروزه کردها را بهترین و قابل اعتمادترین متحد خود در کارزار جگ نیابتی سوریه می داند؛ اما ترکیه آن ها را «تروریست» می خواند! البته این تمام ماجرا نیست! گروه پیکارجوی ypg نه تنها از نظر آنکارا تروریست محسوب می شود؛ بلکه به پشتیبان اصلی pkk در جنگ با دولت ترکیه تبدیل شده و به عبارت دقیق تر، «دشمن در حال نبرد» برای آنکارا به حساب می آید!

در این گزارش، به بیان همین نکته می پردازیم تا بهتر درک کنیم چرا آمریکا و ترکیه نمی توانند بر سر بحران سوریه به یک توافق مشترک دست یابند. پیش از تشریح لازم است این نکته یادآوری شود که روسیه از همین اختلاف، حداکثر بهره را برده است و توانسته با نزدیک کردن خود به کردها، زمینه همکاری و تعامل با آمریکا را افزایش دهد تا به کمک آن، ترکیه را از صحنه سوریه خارج سازد.

در فضایی که افکار عمومی کشورهای غربی به شدت نگران افراطی گری مذهبی در میان معارضان سوری هستند، نیروهای کرد و به خصوص ypg جذابیت بالایی دارند.

متناسب با همین نکته، ypg هم از فرصت حضور دختران در صفوف نظامیان خود حداکثر استفاده تبلیغاتی را می کند.

حمایت جدی آمریکا از کردها در سوریه

باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا در سال 2013 در واکنش به ایده حضور مستقیم نظامی آمریکا در سوریه اظهار داشت: «هرگز چکمه سربازان آمریکایی به عنوان نیروهای نظامی زمینی (خواه آزادیبخش خواه اشغالگر)، خاک سوریه را لمس نخواهد کرد!». او بعدها تحت فشار جناح جنگ طلب هیئت حاکمه آمریکا با حضور کمرنگ نظامیان آمریکایی موافقت کرد؛ اما در دستور خود کتبا نوشت: «تعداد نیروهای اعزامی هرگز نباید به بیش تر از 50 نفر برسد و این افراد نیز صرفا نقش مشورتی و آموزشی ایفا کرده و حق ورود به مسائل عملیاتی ندارند. ضمن این که مأموریت آن ها محدود به جنگ علیه داعش است و حق ورود به مسائل داخلی سوریه را ندارند.»

حمایت آمریکا از کردهای سوریه به اندازه ای است که هر از گاهی تظاهرات های مختلفی در اقلیم های کردی در سوریه و عراق برگزار می شود تا هواداران آمریکا به خیابان آمده و از کاخ سفید قدردانی کنند.

این طرح آمریکا در مناطق عرب نشین شکست سختی خورد که در گزارش دیگری می توان به آن پرداخت؛ اما در میان کردهای سوریه بازخورد بسیار خوبی داشت! نیروهای آموزشی آمریکایی با حضور در اردوگاه های آموزشی شبه نظامیان ypg شاخه نظامی جنبش اتحاد دموکراتیک خلق ترکیه (pyd)، توانستند با تمام فرماندهان نظامی این گروه رابطه مستقیم برقرار کنند. در گام بعدی با تسلیح همین گروه، عملا توانستند کل امور و مقدرات آن ها را بر عهده گرفته و حتی فراتر از آن، در امور سیاسی pyd دخالت کنند.

حمایت های آمریکا از ypg به اندازه ای است که برخی کارشناسان می گویند: «امروزه آمریکا به نیروی هوایی ypg در سوریه تبدیل شده؛ یا به عبارت دیگر ypg به نیروی زمینی آمریکا تبدیل شده است!»

در مراحل بعد با موفقیت در جلب حمایت های مردمی از کردها، این گروه به یکی از مؤثرترین گروه های حاضر در سوریه تبدیل شد و آمریکا دید می تواند یک برگه بازی «قابل اعتماد» در زمین سوریه داشته باشد. روابط حسنه میان ypg و آمریکا به حدی بود که برخی در گمانه زنی های خود، این جناح از کردهای سوریه را «برگه های اختصاصی» آمریکا برای آینده سوریه دانستند که البته این رأی را می توان افراطی دانست.

لابی کردها در اسرائیل بسیار فعال و مؤثر است.

آن ها در غرب و اسرائیل این طور تبلیغ می کنند که برای نخستین بار، متحدان واقعی غرب و اسرائیل، در قلب سرزمین های اسلامی و در میان اعراب سنی و شیعه ظهور کرده اند.

پیش از این، متحدان مسلمان غربی ها یا از حمایت علنی از اسرائیل اجتناب می کردند یا در حاشیه سرزمین های اسلامی (مانند آذربایجان یا اندونزی) زندگی می کردند؛ اما کردها می گویند در قلب مسلمانان شیعه و سنی (عرب، ترک و عجم) زندگی می کنند.

با گسترش کمی و کیفی شاخه نظامی جنبش اتحاد دموکراتیک خلق کرد، ypg به اصلی ترین گروه موفق در نبردها علیه داعش تبدیل شد و حتی توانست با فتح «تل ابیض» و «عین عیسی» به استان رقه راه یابد. موفقیت در فتح عین عیسی به اندازه ای اهمیت داشت که حتی عده ای در مورد عقب نشینی داعش از رقه به گمانه زنی پرداختند. دومین کارکرد مهم ypg در سوریه، قطع ارتباط داعش با ترکیه بود که تا حد زیادی در این هدف موفق شد و داعش از این حیث تحت مضیقه جدی قرار گرفت. با توجه به اهمیت این موضوع (کاهش گستره مرز قلمرو داعش با ترکیه) در قسمیت جداگانه به صورت ویژه به این موضوع می پردازیم.

شادمانی سربازان ypg در فتوحات نظامی بعد از بیرون راندن داعش

موفقیت های نظامی و عملیاتی کردهای ypg در مبارزه علیه داعش - که البته از همان ابتدا با همراهی بخشی از ارتش آزاد سوریه همراه بود - به حدی چشمگیر بود که این گروه به «قوی ترین و موفق ترین گروه در مبارزه با داعش» در رسانه های غربی مشهور شد. نکته دیگر در این میان، نقش پروپاگاندا و پر سر و صدای کردهای سراسر جهان بود که باعث جلب توجه هر چه بیش تر رسانه های غربی به کردها می شد. این مسأله باعث افزایش اهمیت استراتژیک کردها برای آمریکا شد؛ به حدی که «هنری بارکی» تحلیلگر برجسته آمریکایی و کارشناس مرکز تحقیقات ویلسون در مصاحبه ای در مورد این اتحاد گفت: «امروز آمریکا به نیروی هوایی ypg در سوریه تبدیل شده؛ یا به عبارت دیگر ypg به نیروی زمینی آمریکا تبدیل شده است!»

بخشی از ارتش آزاد سوریه، نقش غیرقابل انکار و بسیار پررنگی در پیشروی های ypg داشت.

این پیشروی به اندازه ای بود که بخشی از ارتش آزاد اتاق عملیاتی «برکان الفرات» را تشکیل داد که ypg هم ذیل آن فعالیت می کرد.

اما حوادث ماه های بعد از فتح عین عیسی، اختلافات حدی میان طرفین ایجاد کرد.

بخشی از ارتش آزاد (به سرکردگی "جبهة الثوار") با جدایی از آن ها بخش عرب تشکیلات نوظهور «سوریا الدیمقراطیة» را تشکیل داد و بخش دیگری مانند «جیش المجاهدین» علیه کردها عملیات خود را آغاز کرد.

از دیگر نکات اثرگذار در اتحاد راهبردی میان ypg و آمریکا، الویت بندی مبارزاتی ypg در جنگ نیابتی سوریه بود. Ypg مسیر عملیاتی خود را به نحوی تنظیم کرد که دشمن اصلی او داعش بود و تمایل چندانی برای حضور در جبهه های جنگ میان معارضین سوری و نظام نشان نمی داد. این راهبرد به وضوح با خط مشی سیاسی اوباما سازگار بود و همین عامل به اوباما و کری امید و دلگرمی ویژه ای داد تا «اتحاد راهبردی» و حمایت همه جانبه از کردها را در دستور کار قرار دهد. جنبش اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه (pyd) بعدها به صورت رسمی همین نکته را در رأس برنامه های اعلامی خود قرار داد تا بتواند علاوه بر آمریکا (و اسرائیل)، حمایت کشورهای اروپایی را نیز به دست آورد که به صورت نسبی در این راهبرد موفق بوده است.

صالح مسلم، رهبر pyd در دیدار با معاون وزیر خارجه روسیه

اقدامات کردها در فضای داخلی (نبرد میان معارضان و نظام) سوریه

کردهای سوریه در ابتدا از اجزای تشکیل دهنده ارتش آزاد بودند و حتی در مقطعی، ریاست ائتلاف ملی سوریه (بزرگ ترین ائتلاف سیاسی گروه های معارض سوری تا پیش از کنفرانس ریاض) به یک کرد یعنی عبدالباسط سیدا رسید. با این حال، در پی موفقیت های ypg در شمال استان های حلب و رقه و حضور پررنگ در استان حسکه، این گروه به سمت گسترش دایره عملیاتی خود و جلب گروه های کرد زیرمجموعه ارتش آزاد رفت و موفقیت آن ها در این زمینه به اندازه ای بود که واکنش منفی ارتش آزاد را در پی داشت.

عبدالباسط سیدا

از رهبران کرد معارض سوری و رئیس سابق ائتلاف ملی سوریه

اندکی بعد، تحت القائات اسرائیل و pkk ، مقامات ypg تصمیم به پاکسازی محدود قلمرو خود گرفتند و اعرابِ حدود 50 روستا با اکثریت کرد، مجبور به ترک خانه خود و مهاجرت به بخش های عرب نشین شدند. این رخداد، روابط گروه های معارض سوری با کردها را به بدترین وضعیت کشاند و حتی در شه رحلب و محله شیخ مقصود، جنگ و درگیری شدیدی میان ارتش آزاد سوریه و جبهه النصره از یک سو و کردها از سوی دیگر شکل گرفت. همچنین در غرب استان حلب و در مجاورت منطقه عفرین، درگیری شدیدی میان کردها با جبهه النصره ایجاد شد که بعد از مدتی با وساطت سیاستمداران معارضین به آتش بس خاتمه یافت.

کردها در گذشته بخشی از ارتش آزاد سوریه را تشکیل می دادند و حتی در درگیری های شهر حلب، محله «شیخ مقصود» توسط آنان از سیطره نظام سوریه و ارتش بشار اسد خارج شد.

علاوه بر این ها، زمانی که روسیه عملیات خود در سوریه را گسترش داد با وساطت آمریکا، ypg تماس مستمری با مسکو برقرار کرد که نتیجه آن در تلاش روسیه برای حضور کردها در صفوف معارضین سیاسی آشکار شد. برگزاری کنفرانس رمیلان (حسکه) همزمان با کنفرانس ریاض از سویی و تشکیل اتحادیه بزرگ «السوریا الدیمقراطیة» از سوی دیگر، در تعمیق روابط میان کردها با روسیه و آمریکا به صورت همزمان نقش به سزایی داشت. با توجه به اهمیت بسیار زیاد «السوريا الدیمقراطیة»، در یکی از قسمت های این سلسله گزارش به صورت اختصاصی به این گروه می پردازیم.

زمانی که کردها - با تحریک pkk - در حرکتی مشکوک اعراب مناطق کردنشین را وادار به مهاجرت کردند، گروه «عشائر الرقه» که نقش مؤثری در پیشروی های ypg در استان رقه داشت از اعراب دعوت کرد تا با یک تجمع سراسری، به رویه اخیر ypg اعتراض کنند.

مخالفت شدید ترکیه با کردهای سوریه

در نقطه مقابل آمریکا و روسیه، ترکیه به شدت به کردهای سوریه و به خصوص ypg بدبین بود و اعلام کرد تحت هیچ شرایطی حاضر به تحمل آن ها در مرزهای خود نخواهد بود! زمانی که روسیه خواهان حضور نمایندگان کنفرانس رمیلان در صفوف معارضین برای ژنو3 شد، ترکیه اعلام کرد حضور کردها را خط قرمز خود می داند و تحت هیچ شرایطی زیر بار آن نخواهد رفت.

صالح مسلم در میتینگ های رسمی خود، عکس عبدالله اوجالان رهبر pkk را بالای سر خود نصب می کند.

جالب این جاست که در اکثر این میتینگ ها، حتی در حد حفظ ظاهر هم از پرچم های سوریه استفاده نمی شود!

داوود اوغلو وزیر خارجه سابق که اخیرا به نخست وزیری ترکیه منصوب شده است، در مقام نخست وزیر ترکیه در یک موضع بسیار تند اظهار داشت: «کردهایی که از آن ها صحبت می شود (کنفرانس رمیلان) نزدیک به pkk هستند؛ همان گونه که ypg به همین گروه تروریستی وابسته است. با توجه به تروریست بودن pkk در تمام فهرست های بین المللی، آنکارا هرگز اجازه نخواهد داد کسی سهمی برای این دو گروه تروریستی در آینده سوریه در نظر بگیرد. علاوه بر آن نباید فراموش کرد حزب اتحاد دموکراتیک خلق کرد (pyd) متحد پنهان اسد است و با نظام سوریه در سرکوب ملت همکاری می کند!»

اعراب ساکن مناطق کردنشین تحت فشار ypg مجبور به مهاجرت شدند.

این اتفاق در نزدیک به 50 روستا به وقوع پیوست و حتی انتقاد دیگر حزب کردی (البارتی) را در پی داشت.

با دستور اردوغان برای سرکوب پ.ک.ک در داخل اراضی ترکیه، بخش دیگری از بحران رونمایی شد. شبه نظامیان پ.ک.ک در مبارزه با ارتش ترکیه، به صورت مکرر به داخل خاک سوریه وارد می شدند و ارتش ترکیه با انتشار تصاویر آن در رسانه ها، خوراک خبری خوبی برای اردوغان و هوادارانش فراهم کرد تا رسما اعلام کنند: «هر دو گروه ypg وpyd از pkkبه صورت جدی حمایت می کنند و مبارزه با تروریسم در داخل ترکیه تنها زمانی به پایان می رسد که بتوان دو گروه مزبور را از مرز با ترکیه دور کرد.»

به این ترتیب نه تنها پذیرش نقش سیاسی برای کردها از سوی ترکیه شدیدا رد می شود، بلکه آنکارا هشدار می دهد که برای تأمین امنیت مرزهای خود احتمالا ناچار از عملیات نظامی علیه ypg خواهد بود!