تعامل دیپلماتیک با ایران در مورد برجام و تحولات منطقه‌ای مهم است

سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای مشترک، کاهش تنش‌های منطقه‌ای و حل‌وفصل مسائل مربوط به پرونده‌ای هسته‌ای ایران از طریق تعامل دیپلماتیک با تهران را مهم توصیف کردند.

در این بیانیه که شامگاه چهارشنبه در پایان نخستین اجلاس رهبران دو طرف صادر و یک نسخه آن در تارنمای اتحادیه اروپا منتشر شد، آمده است: ما بر اهمیت تعامل دیپلماتیک با ایران برای پیگیری تنش زدایی در منطقه تاکید می‌کنیم و از ایران می‌خواهیم که مسیر تنش زدایی منطقه‌ای را دنبال کند.

آنها همچنین تاکید کردند که به راه‌حل دیپلماتیک در خصوص پرونده هسته‌ای ایران متعهد هستند. کشورهای صادر کننده این بیانیه بدون اشاره به مقصر اصلی وضعیت کنونی برجام و اقدامات صورت گرفته ایران در چارچوب قانون راهبردی مجلس (قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران) ادعا کردند: ما متأسف هستیم که پیشرفت‌های هسته ای ایران طی پنج سال گذشته بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را به طور فزاینده‌ای دشوار کرده است.

سران اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج‌فارس به رغم همکاری‌های همیشگی و گسترده ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مدعی شدند: ما از ایران می‌خواهیم که تمام تعهدات پادمان خود را در چارچوب معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای اجرا کند و به اجرای پروتکل الحاقی بازگردد.

آنها با تکرار ادعاها درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، مدعی شدند: ما مصمم هستیم که ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. بر همین اساس ما مجدداً بر اهمیت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل و تعهد پایدار خود برای اطمینان از عاری بودن خلیج فارس و منطقه گسترده‌تر از سلاح هسته‌ای تأکید می‌کنیم.

آنها در بخشی از این بیانیه، با تکرار ادعاهای واهی و بی اساس امارات درباره جزایر سه گانه ایرانی در خلیج فارس، عنوان کردند: ما از ایران می خواهیم به اشغال جزایر سه گانه امارات متحده عربی شامل تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی که نقض حاکمیت امارات متحده عربی و اصول منشور سازمان ملل متحد است، پایان دهد.

ایران بارها ادعاها در این زمینه را محکوم و تاکید کرده است که جزایر سه گانه ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک بخش‌های لاینفک قلمرو و تمامیت سرزمینی ایران بوده و هرگونه اظهار نظر طرف‌های ثالث در خصوص آنها از اساس باطل و مردود است.

وزارت امور خارجه ایران پیش تر تصریح کرد: تکرار ادعاهای بی‌اساس امارات در مورد جزایر سه گانه ایرانی و صدور بیانیه‌های سیاسی در این زمینه، فاقد وجاهت است و خللی در وضعیت حقوقی تعلق این جزایر به ایران و اعمال حاکمیت جمهوری اسلامی ایران بر جزایر یادشده وارد نمی‌کند.

اما در خصوص ادعاها پیرامون برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان، باید گفت که این مساله در وهله اول با ابزارسازی بی دلیل آمریکا تحت تاثیر رژیم صهیونیستی از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و همدستی تروئیکا به یک بحران غیرضروری تبدیل شد. غربی‌ها پیش از امضاء توافق برجام، برنامه هسته‌ای ایران را بر اساس فصل هفتم منشور ملل متحد به‌ عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی مطرح و تلاش کردند با امنیتی سازی این موضوع، راه‌ حل آن را با اقدام نظامی و تحریم پیوند بزنند.

در نتیجه تلاش‌های مذبوحانه آنها، پرونده هسته‌ای ایران نزد آژانس بین المللی انرژی اتمی پی‌ام‌دی (مخفف ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران) نام‌گذاری شد و غربی‌ها به غایت ممکن تلاش کردند اثبات کنند که اقدامات مختلف علمی و صنعتی ایران، در راستای تولید سلاح هسته‌ای تعریف‌ شده است.

همان زمان متخصصین هسته‌ای بین‌المللی اذعان می‌کردند که پرونده هسته‌ای ایران بسیار سنگین است و امکان حل‌وفصل آن جز از مسیرهای سخت و پرداخت هزینه‌های سنگین از سوی ایران، وجود ندارد اما این پرونده در سال ۹۴ بسته شد و آژانس در قطعنامه‌ای به‌طور رسمی این مساله را تائید کرد. به این ترتیب مستند و مستمسکی که برای برخورد با ایران در حوزه‌ نظامی و امنیتی طراحی شده بود، از دست غربی‌ها گرفته شد.

ایران پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۴ با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه، به عنوان کشوری مسئولیت پذیر، تعهدات خود را بدون عیب و نقص اجرا کرد و این مساله در ۱۶ گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد تائید قرار گرفت. اما پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، تحریم‌هایی که به واسطه برجام رفع شده بود با تصمیم یکجانبه وی برای خروج از این توافق در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸) بازگردانده شد.

جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۸ سازوکار حل اختلاف را در چارچوب کمیسیون مشترک برجام در سطح وزیران امور خارجه اعضای باقی‌مانده در این توافق فعال کرد. در نتیجه این نشست، طرف‌های عضو برجام با صدور بیانیه‌ای، ۱۱ تعهد را برای جبران خسارت‌های اقتصادی ناشی از اقدام یکجانبه آمریکا مطرح کردند.

اما اجرای نامتوازنِ این توافق از یک طرف و فشارهای ناشی از اعمال و تشدید تحریم‌های یکجانبه آمریکا از طرف دیگر، باعث شد تا یکسال پس از خروج آمریکا از برجام، شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تصمیماتی را در راستای متوقف کردن گام به گام اجرای اقدامات داوطلبانه تعهدات هسته‌ای با اعطای فرصت‌های ۶۰ روزه به دیپلماسی، اتخاذ کند.

ایران تا یک سال پس از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کرد تا به کشورهای اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران می‌کنند، فرصت دهد تا برای تحقق این وعده تلاش کنند اما با توجه به اینکه کشورهای اروپایی به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند، ایران نیز در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش داد.

دولت دموکرات جو بایدن پس از روی کار آمدن در ژانویه ۲۰۲۱، اقدام یکجانبه دولت سابق این کشور را برای خروج از توافق ایران و گروه ۱+۵ محکوم کرد، اما هرگز اقدام معتبری را برای جبران سیاست‌های نادرست دولت ترامپ صورت نداد.

ایران در ۸ دور مذاکرات وین حداکثر شجاعت و بصیرت خود را با موافقت برای گفت‌ وگو درباره حفظ برجام نشان داد و از طرف‌های غربی انتظار داشت تا به طور متقابل رویکرد مسئولانه‌ای را در پیش گرفته و مسیر تحریم‌های غیرقانونی را تغییر دهند. اما تجربه گفت‌ وگوها نشان داد که هرچقدر باراک اوباما (رئیس جمهور پیشین آمریکا) برای عقد برجام و دونالد ترامپ درباره فسخ این توافق اراده داشتند، جو بایدن (رئیس جمهور آمریکا) اراده لازم را برای تصمیم‌گیری در این زمینه نداشت و به همین خاطر مذاکرات وین معطل ماند.

ایران به عنوان کشوری مسئولیت پذیر همواره اعلام کرده است که برای عقد توافقی پایدار و قابل اتکا که تحریم‌ها را به نحوی تضمین شده رفع کند و موضوعی به عنوان اهرم فشار جهت استفاده علیه ایران در آینده باقی نماند، آمادگی دارد./ایرنا