عراق، شریک راهبردی ایران

روابط تجاری میان ایران و عراق، به عنوان دو کشور همسایه با اشتراکات تاریخی، فرهنگی و مذهبی عمیق، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عراق، به عنوان یکی از بزرگترین شرکای تجاری ایران، در سال‌های اخیر با استقبال از محصولات ایرانی و افزایش سطح تبادلات تجاری، به گسترش این روابط کمک کرده است. این تعاملات اقتصادی گسترده، نمایانگر چشم‌انداز مثبتی برای آینده روابط تجاری میان دو ملت است، که می‌تواند زمینه‌ساز رشد بیشتر در عرصه‌های مختلف باشد.

صادرات ایران به جهان در سال 1402 به حدود 49.4 میلیارد دلار رسید که در مقایسه با سال 1401 کاهش 8.9 درصدی را تجربه کرد. در این میان، عراق با واردات 9.2 میلیارد دلار از ایران و سهم 18.7 درصدی از کل صادرات کشور، در صدر فهرست مقاصد صادراتی ایران قرار گرفت.

امضای 14 سند همکاری در سفر پزشکیان به عراق

همزمان با سفر رئیس جمهور ایران به عراق، امروز 14 سند همکاری در حوزه های مختلف اقتصادی، تجاری، فرهنگی و اجتماعی با حضور «مسعود پزشکیان» رییس جمهوری اسلامی ایران و «محمد شیاع السودانی» نخست وزیر عراق، به امضای مقامات دو کشور رسید.

 این سندها در حوزه های آموزش نیروهای متخصص، ورزش و جوانان، تبادل فرهنگی و هنری و آثار تاریخی، آموزش و پرورش، رسانه، ارتباطات، اعزام کاروان های گردشگری دینی، کشاورزی و منابع طبیعی، پست، حمایت اجتماعی آموزش نیروهای فنی – مهندسی، مناطق آزاد، ارتقا سطح نیروهای کار ماهر و بالاخره همکاری بین اتاق های بازرگانی دو کشور است.

وزیران و مقامات مسئول دو کشور، سندهای همکاری را در حضور دکتر پزشکیان رییس جمهوری اسلامی ایران و محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق، امضا و بین همدیگر مبادله کردند.

عراق بزرگترین مقصد صادراتی ایران در بین کشورهای همسایه؛ 9 میلیارد دلار انواع محصولات صادر شد

در سال 1402، عراق همچنان بزرگترین مقصد صادراتی ایران در میان کشورهای همسایه بود. پس از آن، امارات، ترکیه و پاکستان در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. بر اساس آمار، صادرات ایران به عراق در این سال، بدون احتساب گاز، بالغ بر 7 میلیارد و 298 میلیون دلار و با احتساب گاز، 9 میلیارد و 216 میلیون دلار بوده است.

مقایسه آمارهای سال 1402 نشان می‌دهد که صادرات ایران به عراق بدون در نظر گرفتن گاز، از لحاظ ارزشی 13 درصد و از لحاظ وزنی 16 درصد افزایش یافته است. اما در مقابل، صادرات با احتساب گاز طبیعی، کاهشی 10 درصدی در ارزش و 3 درصدی در وزن داشته است.

گاز در صدر فهرست کالاهای صادراتی به عراق/ سهم 270 میلیون دلاری سیب و گوجه در سبد صادراتی

بررسی فهرست کالاهای صادراتی ایران به عراق در سال 1402 نشان از تنوع و گستردگی این محصولات دارد. در صدر این فهرست، گاز طبیعی با ارزشی بالغ بر یک میلیارد و 917 میلیون دلار قرار دارد. پس از آن، میله‌های آهنی یا فولادی با 703 میلیون دلار جایگاه دوم را به خود اختصاص داده‌اند.

کاشی و سرامیک با 188 میلیون دلار، شمش‌های آهن و فولاد با 186 میلیون دلار، و کامپاند پلی اتیلن نیز با 186 میلیون دلار از دیگر اقلام مهم صادراتی به شمار می‌روند. در حوزه محصولات کشاورزی، سیب درختی با ارزشی معادل 172 میلیون دلار و گوجه فرنگی زراعی با 101 میلیون دلار به چشم می‌خورد.

همچنین، قطعات توربین‌های بخار با 101 میلیون دلار، تخم خوراکی با 107 میلیون دلار، و کلینکر سیمان با 104 میلیون دلار سهم مهمی از این سبد صادراتی دارند.

علاوه بر این، لوازم پلاستیکی برای میز و آشپزخانه با 93 میلیون دلار، لوازم خانه‌داری و پاکیزگی از مواد پلاستیکی با 90 میلیون دلار، و اوره با 82 میلیون دلار در این فهرست قرار گرفته‌اند. محصولات دیگر شامل هندوانه با 81 میلیون دلار، شیرخشک اطفال و پنیر هر یک با 78 میلیون دلار، صفحه‌های پلیمری از اتیلن با 67 میلیون دلار، کولرآبی با 66 میلیون دلار، پروفیل با 64 میلیون دلار، ترانسفورماتور با 60 میلیون دلار، و لوله و شیلنگ‌های پلی اتیلنی با 59 میلیون دلار هستند.

از دیگر کالاهای صادراتی می‌توان به تجهیزات چوب‌بست با 58 میلیون دلار، محصولات آهنی اسفنجی و مصنوعات آهن یا فولاد هر کدام با 57 میلیون دلار، کابل زمینی با 57 میلیون دلار، پرتقال با 56 میلیون دلار، پیاز با 55 میلیون دلار، شیرینی و شکلات با 53 میلیون دلار، محصولات پلاستیکی با 53 میلیون دلار، و نان شیرینی و بیسکوئیت با 52 میلیون دلار اشاره کرد.

چه کالاهایی از عراق به ایران می‌آید؟/ واردات 180 درصد رشد کرد

از سوی دیگر، واردات ایران از عراق در سال 1402 به حدود 580 میلیون دلار رسید که نسبت به سال 1401 (263 میلیون دلار) افزایش 180 درصدی را نشان می‌دهد. در میان کالاهای وارداتی از عراق، سنگ‌ها و فلزات گرانبها با 364 میلیون دلار بیشترین سهم را دارند.

صنایع معدنی فلزی با 84.7 میلیون دلار، محصولات پلیمری با 39 میلیون دلار، لوازم خانگی با 33.6 میلیون دلار و صنایع برق و الکترونیک با 32.5 میلیون دلار نیز از جمله اقلام مهم وارداتی محسوب می‌شوند. سایر گروه‌های کالایی وارداتی شامل محصولات سلولزی با 13.2 میلیون دلار، ماشین‌سازی و تجهیزات با 8.7 میلیون دلار، خودرو و نیروی محرکه با 6.6 میلیون دلار، روغن‌های نفتی با 6 میلیون دلار، نساجی و پوشاک و کفش با 4.7 میلیون دلار، محصولات شیمیایی با 1.9 میلیون دلار و صنایع معدنی غیر فلزی با 1.3 میلیون دلار بوده‌اند.

سه نکته در خصوص فرصت های توسعه روابط تجاری اقتصادی با عراق

بررسی های انجام شده نشان می دهد، روابط تجاری اقتصادی ایران با عراق، به عنوان یک کشور همسایه در حال توسعه، بیشتر در حوزه هایی نظیر صنایع فولادی و معدنی، انرژی و پتروشیمی، محصولات کشاورزی و ... است. 

البته لازم به ذکر است در سال های اخیر بخش خصوصی با حمایت های دولت سرمایه گذاری هایی در حوزه مواد غذایی در عراق کرده که البته با توجه به ظرفیت بالای این کشور امکان توسعه این سرمایه گذاری ها در این حوزه حساس وجود دارد.

اولین نکته ای که در اینجا باید اشاره کرد، آمار جالب تراز تجاری دو کشور است. به طور کلی واردات ایران از عراق حدود یک بیستم صادرات کشور ما به عراق است. بنابراین افزایش واردات کالا از عراق با توجه به حجم بالای صادرات ایران به این کشور، یقینا می توان به قوام تراز تجاری میان دو کشور کمک کند.

نکته دیگری که در اینجا باید به آن اشاره کرد، همکاری مشترک دو کشور در حوزه مدیریت تحریم ها است. به هر حال کشور عراق به دلیل موقعیت استراژیک و ژئوپلتیکی خود می تواند در این حوزه کمک های شایانی به ما کند که این موضوع نیازمند برنامه ریزی و همکاری تنگاتنگ مسئولان ارشد دو کشور است.

دیگر نکته ای که در اینجا می توان ذکر است استفاده از ظرفیت کردستان عراق است. اگرچه در این سالها روابط ایران با اقلیم کردستان چندان پرفروغ نبوده، اما با توجه به برنامه سفری که رئیس جمهور برای نخستین بار به اقلیم کردستان در پیش رو دارد فرصت بسیار مناسبی برای گسترش همکاری ها و بهبود روابط به وجود آمده است.

لازم به ذکر است در این سالها چندان شاهد حضور سرمایه گذارهای نزدیک به دولت در فضای اقتصادی اقلیم کردستان نبوده ایم که به نظر می رسد سفر آتی پزشکیان به اقلیم می تواند در تسهیل این امر موثر باشد./تسنیم