جمهوری آذربایجان به مناقشه ایران و اسرائیل کشیده می‌شود؟

تحلیلگران سیاسی باکو نگرانند که اگر درگیری ایران و رژیم اسرائیل داغ شود و ابعاد آن افزایش یابد، جمهوری آذربایجان ممکن است بخشی از این درگیری شود.

 3 سال پیش الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان در حال نوازش پهپاد اسرائیلی هاروپ در مرز ایران در سواحل رود ارس بود و ادعا کرد که اتهامات بی‌اساس به جمهوری آذربایجان وارد می‌شود که گویا جمهوری آذربایجان اسرائیل را به منطقه آورده است. الهام علی‌اف اظهار داشت که اتهامات وارده را نمی‌پذیرد و خواستار اثبات شد.

در حال حاضر نیز تحلیلگران سیاسی باکو نگران هستند که در صورت داغ شدن مناقشه ایران و رژیم اسرائیل، در صورت افزایش ابعاد آن، جمهوری آذربایجان ممکن است بخشی از این درگیری شود.

هفته گذشته در زمانی که ایران پاسخ نظامی به اسرائیل را آغاز کرد، وضعیت کمی متفاوت شده است. به نظر می‌رسد جمهوری آذربایجان و ایران روابط تیره سال‌های اخیر را حل کرده‌اند. به نظر می‌رسد جمهوری آذربایجان نیز به فرمت 3+3 با حضور تهران و مسکو تمایل دارد.

جمهوری آذربایجان از یک طرف با اسرائیل دوست است که فاصله دوری با آن دارد و در طرف دیگر با ایران به عنوان همسایه نزدیک مواجه است.

ابتدا بیایید با آنچه اسرائیل از جمهوری آذربایجان به عنوان یک کشور شریک انتظار دارد، شروع کنیم.

افراییم هالوی، رئیس سازمان اطلاعات اسرائیل (موساد) در گفت‌وگو با رسانه‌های  جمهوری آذربایجان به این سؤال اینگونه پاسخ داد: من فکر نمی‌کنم که اگر بین ما و ایران جنگی رخ دهد، اسرائیل بخواهد آذربایجان به آن بپیوندد. ما نمی‌خواهیم آذربایجان را وارد عملیات نظامی کنیم و آن را در شرایط سخت قرار دهیم. آنچه ما می‌خواهیم دریافت حمایت معنوی از باکو است. آنچه ما از آذربایجان می‌خواهیم این است که دیدگاه و موضع خود را در مورد رفتار ایران بیان کند. ما از آذربایجان می‌خواهیم که نظر خود را در مورد سیاست ایران نه‌تنها در رابطه با اسرائیل، بلکه در رابطه با همه همسایگانش به وضوح بیان کند. من فکر می‌کنم به نفع آذربایجان است که این را بپذیرد.

نکته اینجاست که پس از اقدام نظامی ایران علیه رژیم اسرائیل در 13 آوریل، اگرچه بسیاری از کشورهای غربی در محکومیت تهران و حمایت آشکار از اسرائیل اظهاراتی داشتند، اما وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان در بیانیه‌ای از دو طرف خواست تا خویشتن‌داری کنند و اعلام کرد: ما از همه طرف‌ها می‌خواهیم که خویشتن‌دار باشند و از تشدید تنش‌های خطرناکی که می‌تواند اوضاع در خاورمیانه را تشدید کند، اجتناب کنند.

اما آیا این بیانیه اسرائیل را راضی می‌کند؟

افراییم هالوی می‌گوید جمهوری آذربایجان نکاتی را مدنظر قرار می‌دهد و به عنوان یک اسرائیلی نمی‌خواهد وارد سیاست خارجی آذربایجان شود.

تاکنون در مقاطع مختلف اظهاراتی درباره دوستی جمهوری آذربایجان با اسرائیل علیه ایران مطرح شده است.

به عنوان مثال، در اوایل سال 2009، وب‌سایت افشاگر ویکی لیکس ادعا کرد که اسرائیل از خاک جمهوری آذربایجان برای اهداف اطلاعاتی علیه ایران استفاده می‌کند.

ادعا می‌شد که هدف اصلی اسرائیل حفاظت از جمهوری آذربایجان به عنوان یک متحد در برابر ایران و همچنین یک پلتفرم اطلاعاتی و بازار تجهیزات نظامی است.

اتهامات علیه جمهوری آذربایجان

برخی رسانه‌ها مدعی هستند که اسرائیل یک پهپاد از پایگاه نظامی خود در جمهوری آذربایجان به ایران فرستاده است.

در سال 2014، مسعود جزایری جانشین ستاد کل نیروهای مسلح ایران گفته بود که یک فروند هواپیمای بدون سرنشین از همسایه شمالی این کشور به خاک ایران پرواز کرده است.

در آن زمان علی حسن اف، مسئول دفتر ریاست جمهوری آذربایجان، این خبر را «تحریک محافل خارجی» ارزیابی کرد.

هالوی رئیس سابق موساد می‌گوید: من فکر نمی‌کنم که خاک آذربایجان در خدمت اسرائیل باشد. ما با آذربایجان رابطه داریم، سفرهای توریستی انجام می‌دهیم، رفت‌وآمد می‌کنیم، این فرصت را داریم که ایران را از نزدیک دنبال کنیم. به نظر من این یک مزیت است. ما از آن به معنای نظامی استفاده نمی‌کنیم، قصد وارد شدن به درگیری با ایران در مرز ایران و آذربایجان را نداریم. بنابراین آذربایجان می‌تواند در رابطه با ما کاملاً راحت باشد.

در واقع از زمان اسناد مذکور ویکی لیکس، روابط آذربایجان و اسرائیل در دوره گذشته گرم‌تر شده است، به طوری که پس از سال‌ها، باکو نیز در سال 2023 سفارت خود را در تل آویو افتتاح کرد.

اسرائیل یکی از تأمین‌کنندگان اصلی تسلیحات نظامی جمهوری آذربایجان است. بر اساس گزارش موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم در سال‌های 2016-2020، اسرائیل تا 70 درصد از واردات تسلیحات باکو را تأمین کرده است. این 17 درصد از صادرات تسلیحات اسرائیل در آن دوره را تشکیل می‌داد.

در پاییز سال گذشته، مجله فوربس نوشت که جمهوری آذربایجان در حال حاضر تقریباً 40 درصد نیاز نفت اسرائیل را تأمین می‌کند و کشور مهمی است که سوخت خودروها و هواپیماهای اسرائیل را تأمین می‌کند.

موضوع حساس برای باکو

باکو تنش نظامی میان ایران و رژیم اسرائیل را موضوعی حساس می‌داند. حکمت ممدوف، نماینده مجلس ملی از حزب حاکم آذربایجان نوین به خبرگزاری توران گفت: این موضوع حساس یکی از موضوعات اصلی سیاست خارجی آذربایجان است. ایران یک کشور همسایه بسیار نزدیک است و برخی از محافل سعی می‌کنند جمهوری آذربایجان را با هر اتفاقی که در آنجا می‌افتد مرتبط کنند و متأسفانه می‌خواهند افکار عمومی ایران را دستکاری کنند.

رئوف میرقدیروف یکی دیگر از مفسران سیاسی جمهوری آذربایجان می‌گوید که موضع بی‌طرف کنونی آذربایجان منطقی و موضع خوبی است./تسنیم