جنگ یمن به ایستگاه آخر رسید؟

در سایه پیشرفت روند مذاکرات هیئت سعودی و مقامات دولت صنعا درباره تثبیت آتش‌بس و شاخص‌های دیگری که در این زمینه وجود دارد، می‌توان امیدوار بود در صورت پایبندی ائتلاف سعودی به همه مفاد توافق، به زودی شاهد پایان بیهوده‌ترین جنگ قرن باشیم.

درحالی که جنگ ویرانگر یمن در 25 مارس وارد نهمین سال خود شد، شاخص‌های متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد احتمالا 2023 آخرین سال این جنگ خواهد بود و احتمال برقراری یک آتش ‌بس دائمی میان طرف‌های جنگ بالاست.

توافق اولیه ریاض و صنعا برای آتش بس

دو روز قبل خبرگزاری اسپوتنیک به نقل از یک منبع ناشناس یمنی از توافق اولیه صنعا و عربستان برای تمدید آتش‌بس 6 ماهه خبر داد که ممکن است مقدمه‌ای برای آتش بس دائمی باشد. این توافق قرار است شامل از سرگیری صادرات نفت از میادین نفتی در جنوب و از مارب در شمال، لغو تمام محدودیت‌ها در بندر الحدیده، گسترش پروازهای فرودگاه صنعا و باز کردن تمام راه‌ها بین مناطقی که تحت کنترل دولت نجات ملی یمن و قسمت‌هایی که تحت کنترل نیروهای وفادار به دولت مستعفی و فراری یمن است، باشد.

همچنین طبق اطلاعات موجود، ائتلاف سعودی متعهد شده تا بدون استثنا حقوق تمام کارکنان یمنی در مناطق تحت کنترل دولت نجات ملی و سایر مناطق را بپردازد و کمیته‌هایی را برای محدود کردن خسارات ناشی از جنگ، رسیدگی به آن‌ها و پرداخت خسارت به آسیب دیدگان تحت نظارت سازمان ملل و ضمانت بین المللی کشورهای بزرگ تشکیل دهد.

عربستان روی خط صلح؟

 منابع آگاه از روند تحولات یمن نیز اعلام کردند که به نظر می‌رسد عربستان روی خط صلح قرار گرفته و تصمیم خود را برای پایان جنگ یمن در نشستی با شورای ریاست‌جمهوری دولت مستعفی یمن اعلام کرده و اعضای این شورا را در جریان مذاکرات با دولت صنعا قرار داده است. در این زمینه «خالد بن سلمان» وزیر دفاع عربستان سعودی در دیداری که اواخر هفته گذشته با مقامات شورای ریاستی یمن داشت درباره راه حل سیاسی برای بحران یمن با آنها گفتگو کرد.

منابع سعودی گزارش دادند که راهکار پیشنهادی عربستان برای حل بحران یمن شامل تمدید آتش‌بس برای یک سال دیگر در ازای پرداخت همه حقوق کارکنان دولتی یمن و بازگشایی کامل بندر الحدیده است و بعد از آن مذاکرات مستقیم سیاسی برای رسیدن به یک راهکار جامع جهت حل بحران یمن آغاز می‌گردد.

مقامات ارشد صنعا نیز با تایید خبر توافق با عربستان برای تمدید آتش‌بس اعلام کردند که توافق‌ها و راه حل جامع برای بحران یمن در مسیر پیشرفت قرار دارد و شامل دو مرحله می‌شود که قبل و بعد از عید فطر خواهد بود. همچنین نیروهای اماراتی نیز با همه تجهیزات نظامی خود در حال عقب‌نشینی از یمن هستند.

پیشرفت مذاکرات هیئت سعودی و یمنی برای پایان جنگ

اما بارزترین شاخصی که می‌توان به عنوان نشانه اصلی پایان جنگ یمن در مرحله کنونی به آن استناد کرد، مذاکرات جاری میان هیئت سعودی با دولت صنعاست. روز گذشته برای سومین روز متوالی مذاکراتی میان هیئت‌های سعودی و یمنی در صنعا تحت نظارت و میانجیگری هیئت عمان انجام شد که هدف آن رسیدن به یک راه سیاسی جهت حل بحران یمن بود.

یک منبع وابسته به جنبش انصارالله در این زمینه اعلام کرد که طی دو روز گذشته مذاکراتی درباره زمان‌بندی امضای توافق نهایی و روش‌های پرداخت حقوق کارکنان دولتی یمن و نیز رایزنی‌های داخلی بین دولت صنعا و شورای ریاستی دولت مستعفی و شماری از پرونده‌های مربوط به دوران بعد از پایان جنگ، انجام شد.

این منبع که خواست نامش فاش نشود در گفتگو با العربی الجدید اعلام کرد، مذاکرات بین هیئت سعودی و رهبران  انصارالله پشت درهای بسته انجام می‌شود و می‌توان گفت این مذاکرات در مرحله نهایی قرار دارد.

اظهارات مقامات دولت نجات ملی یمن نشان می‌دهد که مذاکرات سختی برای رسیدن به توافق پایانی وجود دارد. طبق گزارش رسانه‌های یمنی نتایج این مذاکرات به زودی از طریق مجاری رسمی اعلام می‌گردد و شایعاتی که هرازگاهی در برخی منابع غیرموثق درباره نتیجه مذاکرات مطرح می‌شود صحیح نیست.

در میان تحولات سریع یمن، روز گذشته «محمد آل جابر» سفیر عربستان در یمن برای دیدار با مقامات انصارالله و دولت نجات ملی و گفتگو درباره تثبیت آتش‌بس و نیز اعلام حمایت از توافق تبادل اسرا به صنعا رفت. بر اساس گزارش های منتشر شده او با «مهدی المشاط» رئیس شورای عالی سیاسی یمن و نیز «عبدالملک بدرالدین الحوثی» رهبر انصارالله در صنعا دیدار کرده است.

از سوی دیگر  هانس گروندبرگ، فرستاده سازمان ملل به یمن در گفت‌وگویی با خبرگزاری آسوشیتدپرس اظهار داشت: مذاکرات عربستان-عمان در صنعاء، یمن را به پیشرفتی واقعی در مسیر دستیابی به یک صلح پایدار از زمان آغاز جنگ نزدیک‌تر کرد. این لحظه باید غنیمت شمرده و از آن استفاده شود، این فرصتی واقعی برای آغاز یک روند سیاسی فراگیر زیر نظر سازمان ملل برای پایان دادن به درگیری‌هاست.

آزادی 13 اسیر یمنی قبل از اجرای توافق تبادل اسرا

درباره مسئله تبادل اسرا نیز  «عبدالقادر المرتضی»  اعلام کرد که انجام قرارداد تبادل اسرا سه روز از تاریخ تعیین شده به تعویق افتاده و اواخر هفته اجرایی خواهد شد.  اما پیش از اجرای این توافق، عربستان 13 اسیر یمنی را در قبل یک اسیر سعودی آزاد کرده و این اسرا در فرودگاه صنعا به دولت نجات ملی یمن تحویل داده شدند.

تاثیر توافق تهران و ریاض بر پرونده یمن

درباره عوامل خارجی تاثیرگذار برای پایان جنگ یمن برخی طرف‌ها ، روی توافقی که اخیراً عربستان سعودی و ایران برای احیای مناسبات دیپلماتیک بعد از 7 سال انجام داده‌اند، حساب باز می‌کنند و معتقدند در سایه آرام شدن فضای منطقه می‌توان شرایط مساعدی برای رسیدگی به پرونده یمن ایجاد کرد.

همان‌طور که دو طرف سعودی و ایرانی بارها تأکید کرده‌اند نوع تعاملات بین دو کشور جدا از هر پرونده‌ای در منطقه است و نمی‌توان نتیجه گرفت که توافق میان آنها تأثیر مستقیم بر مسائل منطقه داشته باشد، اما مسلماً ازسرگیری مناسبات عربستان و ایران به‌عنوان دو کشور مهم منطقه‌ای فضای آرام و مناسبی برای رسیدگی به پرونده‌های مختلف به‌وجود می‌آورد که پرونده یمن یکی از مهمترینِ آنهاست.

سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران  درباره تاثیر توافق کشورمان با عربستان بر پرونده یمن گفت: موضوع یمن همواره یکی از اولویت‌های ایران است. طبیعتا این انتظار است که با فضای مثبت جدید این تحول بتواند نتایج خوبی هم در ارتباط با موضوع یمن داشته باشد. البته موضوع یمن در اختیار خود یمنی‌ها است. ما از آغاز معتقد بودیم که جنگ راهکار نیست و خسارت برای هر دو کشور و کل منطقه دارد. همواره ایران ابتکارعمل سیاسی را مطرح کرده است. ما البته با توجه به تاکیدی هم که در آخرین سفر آقای امیرعبداللهیان به ژنو صورت گرفت و در خواست دبیرکل سازمان ملل، در این زمینه وعده دادیم که تلاش‌های خود را انجام خواهیم داد.

وی افزود: موضوع مذاکرات ایران و عربستان دوجانبه بود و ایران به نیابت از هیچ ملت و دولتی مذاکره نمی‌کند مگر اینکه از ایران خواسته شود تا نقش مثبت خودش را ایفا کند و در خصوص یمن هم ایران نقش مثبت ایفا خواهد کرد. اما ملت یمن هستند که در خصوص سرنوشت خودشان باید نظر دهند.

آینده یمن بعد از پایان جنگ

 با توجه به مواردی که گفته شد ناظران امور معتقدند که در صورت حفظ روند رو به رشد مذاکرات بین طرف‌های جنگ، احتمالا قبل از تعطیلات عید فطر که از 20 آوریل آغاز می‌گردد احتمال رسیدن به توافق نهایی برای پایان جنگ زیاد است و بعد از آن مذاکرات یمنی-یمنی بین دولت صنعا و شورای ریاستی دولت مستعفی آغاز می‌گردد تا ساختار دولت آینده یمن در یک مرحله انتقالی روشن شود.

بنابراین مذاکرات یمنی-یمنی بعد از پایان تجاوزات ائتلاف سعودی علیه یمن و برقراری آتش‌بس، نقطه عطفی در حل بحران یمن خواهد بود و به عبارت دیگر سرنوشت آینده یمن وابسته به نتایج این مذاکرات است؛ چرا که هرگونه اختلاف داخلی تازه می‌تواند زمینه‌ساز بروز یک بحران جدید مشابه مداخله ائتلاف عربی در این کشور باشد که در سال 2015 اتفاق افتاد.

آخرین دور مذاکرات یمنی-یمنی در مارس سال جاری میلادی در ژنو به فاصله کوتاهی از توافق ایران و عربستان، برگزار شد و مربوط به تکمیل پرونده تبادل اسرا بود.

با این تفاسیر انتظار می‌رود در صورتی که طرف سعودی به همه مفاد از پیش اعلام شده جهت توافق نهایی برای آتش‌بس پایبند باشد و در وهله نخست درخواست‌های بشردوستانه دولت صنعا به شکل کامل اجرایی گردد و تحول ناگهانی در جریان مذاکرات دو طرف رخ ندهد، به زودی شاهد اعلام خبر پایان بیهوده‌ترین جنگ قرن باشیم. اما همانطور که تاکید شد، سرنوشت آینده و دولت یمن در دست خود یمنی‌هاست که باید با در نظر گرفتن منافع ملی این کشور به توافقی پایدار برای برقراری صلح و امنیت در یمن برسند.

روشن است که پایان جنگ یمن نشانه مثبتی برای آغاز یک مرحله جدید است که در آن کشورهای منطقه به دور از مداخلات بیگانگان می‌توانند در مسیر حل اختلافات و رسیدن به ثبات و امنیت پایدار در منطقه گام بردارند./تسنیم