ایران همه تخم‌مرغ‌هایش را در سبد مذاکرات نگذاشته است

قرار است امروز (پنجشنبه) دور جدید مذاکرات رفع تحریم‌ها بعد از حدود پنج ماه وقفه‌ای که از ۲۰ اسفند ماه سال گذشته در این مذاکرات رخ داد، در وین برگزار شود. به همین منظور هیأت‌های مذاکره کننده ایران و ۱+۴ و از جمله آمریکا در وین حضور دارند و هیأت مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران هم به ریاست علی باقری مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران صبح امروز (پنجشنبه) وارد وین شد. در این مدت تبادل پیام‌ها بین ایران و آمریکا به واسطه انریکه مورا هماهنگ کننده گفت‌وگوها و جوزپ بورل مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و برخی وزرای خارجه اروپا و منطقه در جریان بود. دو بار هم انریکه مورا به تهران آمد و یک بار هم بورل برای نخستین بار در دولت سیزدهم به تهران سفر کرد.

البته در این میان و در پی سفری که جوزپ بورل مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران در اوایل تیر ماه داشت، توافقی صورت گرفت که مذاکرات از سر گرفته شود و در نهایت هفتم و هشتم تیر ماه مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با واسطه انریکه مورا هماهنگ کننده گفت‌وگوها و معاون بورل در دوحه برگزار شد. مذاکراتی که ایران آن را مثبت خواند، ولی آمریکا مدعی شد که پیشرفتی حاصل نشده و ادعا کرد که ایران درخواست‌های فرابرجامی مطرح کرده که این ادعا از سوی حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه رد شد و وی ۱۵ تیرماه در نشست خبری مشترک با همتای قطری در تهران گفت: برخلاف برخی ادعاهای رسانه‌ای طرف آمریکا، ما هیچگونه مطالبه زیاده خواهانه و هیچگونه مطالبه فرابرجامی مورد ادعای آمریکا را نداریم. مطالبات ما کاملا در چارچوب توافق سال ۲۰۱۵ است...در گفت‌وگوهای اخیر در دوحه یک موضوع اساسی که بر آن تمرکز کردیم، بحث تضمین موثر از سوی آمریکا در حوزه هر آن چیزی است که بخواهد نفع کامل اقتصادی ایران از برجام را تحت تاثیر قرار دهد. پس مطالبه و خواسته ما زیاده خواهانه نیست. در مسیر اخذ تضمین‌ها، آمریکا باید متعهد باشد که جمهوری اسلامی ایران از مزایای کامل توافق سال ۲۰۱۵ برخوردار خواهد بود. این چیزی است که تاکنون طرف آمریکایی نتوانسته ما را نسبت به تحقق آن مطمئن کند. بار دیگر تأکید می‌کنم ما حسن نیت داریم، اهل مذاکره منطقی هستیم و در این مسیر جدی هستیم.

در نهایت چهارم مرداد ماه بود که جوزپ بورل مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یادداشتی در فایننشال تایمز از پیشنهادی جدید خبر داد و نوشت: «بعد از ۱۵ ماه مذاکرات فشرده و سازنده در وین و تعاملات بی‌شمار با طرف‌های برجام و آمریکا من به این جمع‌بندی رسیده‌ام که فضای برای مصالحه‌های مهم اضافی به پایان رسیده است. من اکنون روی میز متنی گذاشته‌ام که در آن، رفع تحریم‌ها و گام‌های هسته‌ای برای احیای برجام به تفصیل شرح داده شده‌ است.این متن، بهترین توافقی است که من به عنوان تسهیل‌کننده مذاکرات آن را ممکن می‌بینم. توافق بی‌نقصی نیست اما در آن به همه عناصر ضروری پرداخته شده و در بردارنده مصالحه‌های سخت حاصل‌شده توسط همه طرف‌ها است.»

در هفته جاری هم یکی از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی از احتمال برگزاری مذاکرات در وین در آینده نزدیک خبر داد و پس از آن بود که ناصر کنعانی سخنگوی دستگاه دیپلماسی در نشست روز دوشنبه دهم مرداد ماه با خبرنگاران گفت که احتمالا مذاکرات بزودی برگزار خواهد شد.

کنعانی گفت: جمهوری اسلامی ایران همواره مبدع بوده و با ابتکار عمل در مسیر مذاکره حضور داشته است. ما روند مذاکره را  به عنوان روند منطقی و معقول برای رسیدن به توافق جامع، پایدار و تضمین کننده منافع ایران در چارچوب برجام به ویژه منافع اقتصادی ایران می‌دانیم... آقای بورل در این زمینه متنی را پیشنهاد داده مبتنی بر مذاکرات گذشته و طرف‌ها و ایران هم این پیشنهادات را دریافت کرده‌اند. ایران متن و پیشنهادات را به دقت بررسی کرده و نقطه نظرات خودش را ارائه داده است...ما از هر ابتکاری که برای دستیابی به توافق کمک کننده باشد استقبال کرده و می‌کنیم و همواره واکنش مثبت نشان دادیم. ما همواره مبدع و منعطف بودیم و در میز مذاکره حضور داشتیم. بعد از تبادل پیام‌ها در روزها و هفته اخیر که رخ داد و بررسی‌هایی که روی متون پیشنهادی انجام شد، این احتمال وجود دارد در آینده نزدیک بتوانیم در خصوص تعیین زمان مذاکرات هم به نتیجه‌ای برسیم و احتمالا شاهد دور جدیدی از مذاکرات باشیم. این بستگی کامل به اراده طرف مقابل مشخصا طرف آمریکایی دارد که برای دستیابی به یک توافق منطقی، معقول و پایدار آمادگی خودش را نشان دهد و از طرح مباحث انحرافی خودداری کند.

سخنگوی وزارت خارجه گفت‌: ما خوشبین هستیم که روند مذاکرات ما را به نتایج منطقی و معقول برساند. جمهوری اسلامی ایران دستیابی به توافق را یک راهبرد جدی می‌داند و به مذاکرات تاکتیکی نگاه نمی‌کند و معتقد است دستیابی به توافق می‌تواند هم منافع ما و هم منافع طرف‌های توافق را تامین کند.

* باقری: آماده جمع بندی مذاکرات در مدت زمان کوتاهی هستیم

علی باقری معاون وزیر خارجه و مذاکره کننده ارشد ایران در پی یادداشت بورل در توئیتی نوشت:‌ در طول هفته گذشته، تبادل نظرهای جدی و سازنده‌ای با طرف‌های مقابل پیرامون مذاکرات وین انجام شده است. هماهنگ کننده ایده‌های خود را برای جمع بندی مذاکرات ارائه کرده است. ما نیز ایده‌هایی برای جمع بندی مذاکرات، هم از لحاظ شکلی و هم محتوایی داریم که به اشتراک گذاشته خواهد شد. وی همچنین نهم مرداد ماه در توئیت دیگری با بیان این‌که ایده‌های پیشنهادی شکلی و محتوایی خود را به طرف‌های مقابل ارائه دادیم و به صورت نزدیک با شرکای برجامی خود به ویژه هماهنگ کننده به منظور ارائه فرصتی دیگر به آمریکا برای نشان دادن حسن نیت و مسؤولیت پذیری خود کار می‌کنیم، اعلام کرد: آماده جمع بندی مذاکرات در مدت زمان کوتاهی هستیم، اگر طرف مقابل نیز آماده اقدام مشابه باشد.

در این میان و در حالی که اخبار حاکی از برگزاری دور جدید مذاکرات در وین بود، عصر دوشنبه نهم مرداد ماه وزارت خزانه داری آمریکا ۶ شرکت و یک کشتی را به بهانه ارتباط با ایران در فهرست تحریم‌ها قرار داد. اقدامی که واکنش ایران را به همراه داشت و همان شب نیز بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی از راه‌اندازی و گازدهی به صدها سانتریفیوژ پیشرفته از جمله IR6 خبر داد و یک روز بعد (سه‌شنبه ۱۱ مرداد ماه) هم حسین امیرعبداللهیان در جمع خبرنگاران گفت: ما در پاسخ به این اقدام آمریکا، از شب گذشته و براساس تصمیمی که گرفته شد، نسبت به گازدهی به صدها سانتریفیوژ نسل جدید اقدام کردیم. آمریکایی‌ها تصور نکنند با این اقداماتشان می‌توانند در میز مذاکره امتیاز بگیرند. (اینجا بخوانید)

* ایده‌هایی که ایران در این هفته به طرف مقابل ارائه داد

 حال در حالی قرار است امروز این مذاکرات در وین از سر گرفته شود که ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه دیروز (چهارشنبه) ۱۲ مرداد ماه ضمن اعلام خبر سفر هیأت ایرانی به وین برای شرکت در این دور از مذاکرات، از ایده‌هایی خبر داد که ایران در هفته جاری به طرف مقابل ارائه کرده و گفت: در این دور از گفت‌وگوها که به روال قبل با هماهنگ کنندگی اتحادیه اروپا برگزار خواهد شد، در خصوص ایده‌های مطرح‌ شده از سوی طرف‌ها از جمله ایده‌های ارائه شده از سوی جمهوری اسلامی ایران که هفته جاری به طرف مقابل ارائه شد، بحث و تبادل نظر صورت خواهد گرفت.

سخنگوی وزارت امور خارجه بار دیگر عزم و اراده ایران برای دستیابی به یک توافق پایدار و ضامن حقوق و پاسدار منافع ملت را مورد تأکید قرار داد و ابراز امیدواری کرد که  طرف‌های مقابل نیز با اتخاذ تصمیمات لازم و تمرکز جدی بر حل مسائل باقیمانده، شرایط را برای پیشبرد موثر گفت‌وگوها فراهم کنند.

البته قبل از آن انریکه مورا در پیامی توئیتری نوشت: «در راه سفر به وین هستم تا بازگشت به اجرای کامل برجام بر اساس متنی که هماهنگ‌کننده بیستم جولای روی میز گذاشت را به بحث بگذارم. از مقامات اتریشی بسیار قدردانی می‌کنم».

علی باقری مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران نیز چهارشنبه شب ۱۲ مرداد ماه در توئیتی درباره سفرش به وین برای شرکت در دور جدید مذاکرات رفع تحریم‌ها نوشت: برای پیشبرد مذاکرات عازم وین هستیم. مسؤولیت بر عهده آنهایی است که توافق را نقض کرده و در فاصله گرفتن از میراث منحوس گذشته ناکام مانده‌اند. آمریکا باید قدردان فرصتی باشد که با سخاوتمندی اعضای برجام فراهم شده است. توپ در زمین آنهاست تا از خود پختگی نشان داده و مسؤولانه عمل کنند. معاون سیاسی وزیر امور خارجه همچنین عصر چهارشنبه در دیدار دیپلمات ایتالیایی با بیان این‌که آمریکا نمی‌تواند برای ایران که عضو برجام است، قید و شرط تعیین کند، گفت:‌ در مذاکرات پیش رو، اراده جدی و واقعی آمریکا برای دستیابی به توافق راستی آزمایی می‌شود.

از سوی دیگر، رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران هم قبل از عزیمت به وین در توئیتر نوشت: «آماده سفر به وین برای گفت‌وگو بر مبنای متن جوزپ بورل هستم. انتظاراتمان محدود است اما ایالات متحده از تلاش‌های اتحادیه اروپا استقبال می‌کند و آماده انجام تلاش‌های مبتنی بر حسن نیت برای رسیدن به توافق است. در مدت کوتاهی مشخص خواهد شد که ایران هم همین آمادگی را دارد یا خیر.»

«ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم چهارشنبه شب اظهار داشت: «ما از تلاش‌های بورل برای به خاتمه رساندن موفقیت‌آمیز مذاکرات قدردانی می‌کنیم. پیشنهاد جدید او بر اساس متن ماه مارس است. برای حصول توافق، ایران باید مطالباتی که بر برجام فرعی هستند را کنار بگذارد. بورل ما را دعوت کرد در هفته جاری به وین بیاییم تا ببینیم امکانی برای اتمام مذاکرات وجود دارد یا خیر. ایران باید مطالبات فرعی بر برجام را کنار بگذارد. امیدوارم این اتفاق رخ بدهد، اگرچه در مرحله کنونی انتظارات کنونی ما کماکان پایین است.»

البته در پی اعلام خبر ازسرگیری دور جدید مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین، یک مقام آمریکایی مدعی شد واشنگتن با انتظارات کم از مذاکرات در آن شرکت می‌کند.

«میخائیل اولیانوف» مذاکره‌ کننده روسیه نیز در اظهاراتی بیان کرد که مذاکره‌کنندگان این کشور آماده انجام گفت‌وگوهای سازنده در وین برای نهایی کردن توافق هستند.

* ایران به دنبال توافقی خوب، قوی و پایدار

مذاکرات در حالی از امروز در وین دوباره از سر گرفته می‌شود که جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده که به دنبال توافقی خوب،‌ قوی و پایدار است که منافع کامل اقتصادی ملت ایران را تامین و تضمین کند. مقامات دولت سیزدهم بارها اعلام کرده‌اند که معیشت مردم را به مذاکرات گره نخواهند زد. در عین حال، ظرف ماه‌های اخیر روابط ایران با کشورهای منطقه و همچنین کشورهای مستقل در سطح بین‌المللی گسترش قابل توجهی یافته است که نشان می‌دهد ایران مسیرهای دیپلماتیک متعددی را برای تامین منافع ملی خود در پیش گرفته است.

به گفته مقامات جمهوری اسلامی ایران دولت جو بایدن باید نشان دهد که اراده جدی برای بازگشت به برجام دارد و ایران خیلی مشتاق بازگشت آمریکا به برجام به صرف بازگشت نیست و باید این بازگشت در عمل نیز مشاهده شود. آنگونه که حسین امیرعبداللهیان (+) پنجم آبان ماه سال گذشته و پیش از شروع دور هفتم مذاکرات وین در این باره گفت: ما در جمهوری اسلامی ایران جدی هستیم، اگر همه طرف‌ها به تعهدات کاملشان برگردند، ما قطعا به تمام تعهدات خودمان برمی‌گردیم. اما دولت سیزدهم، دولت عملگرا و نتیجه محور است و نتیجه برای ما مهمتر از حرف‌های زیبا گفتن است.

در همین زمینه نیز ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه دهم مرداد ماه سالجاری در نشست هفتگی با خبرنگاران بیان کرد: دولت آقای رئیسی از ابتدا اعلام کرد در بحث اقتصاد و معیشت مردم این را به روند مذاکرات گره نمی‌زنیم و روند اقتصاد و تامین معیشت مردم را خارج از چارچوب مذاکره دنبال می‌کنیم و تاکید دیگری کردند که مذاکره در بحث رفع تحریم‌ها برای ما تنها موضوع سیاست خارجی نیست و یکی از این موضوعات است. وزیر خارجه هم تاکید خاص در این خصوص داشت.  آنچه در یک سال گذشته رخ داده در حوزه روابط و مناسبات خارجی ایران با کشورهای پیرامون ما در منطقه و همسایگان مرزی و فرامرزی مبتنی بر این رویکرد بود که مذاکرات را در مکانیسم خود دنبال می‌کنیم و معیشت مردم را در مکانیسم خود دنبال می‌کنیم. اتکا به تحریم‌ها و افزایش فشار در سایه تحریم برای ایجاد شرایط روانی سخت برای گرفتن امتیاز لازم در میز مذاکره، نتیجه نخواهد داد. /فارس