وقتی بدن بیمار تبدیل به کالا می‌شود
منطق سود و سرمایه، پزشکی را نیز تحت تاثیر قرار داده و باعث شکل گیری رویکرد کالایی به بدن بیماران شده است.
نکته قابل توجه در زمینه پزشکی، اخلاق است که از دوران باستان تاکنون وجود داشته و می‌تواند از مسائل بحث برانگیز در جامعه باشد. اخلاق پزشکی، سیستمی از اصول و قواعد اخلاقی است که ارزش‌ها و قضاوتها را در حوزه پزشکی به‌کار می‌گیرد. اولین اصول اخلاق پزشکی فرمول کومیتیس آرشیاتوروم در قرن پنجم میلادی به چاپ رسیده است. در قرنهای ۱۸و ۱۹ اخلاق پزشکی به‌عنوان یک گفتمان خودآگاهانه‌تر پدیدار شد. در سال ۱۸۱۵ قانون داروسازان و داروفروشان توسط مجلس انگلستان تایید و تصویب شد. این قانون دوره کارآموزی اجباری و تعیین صلاحیت رسمی را برای داروسازان تحت مجوز انجمن داروسازان تعیین کرده است. این مرحله آغاز مقررات حرفه پزشکی در کشور انگلستان بوده است. چهارچوب رایج در تحلیل اخلاق پزشکی روش به‌کارگیری اصول۴ گانه است. این ۴ اصل عبارتند از: ۱) احترام به خودمختاری و استقلال فردی؛ یعنی بیمار حق دارد روش درمان خود را انتخاب کند یا از آن امتناع کند. ۲) سود رسانی؛ یعنی فرد شاغل در این حوزه باید به نفع بیمار و سود او عمل کند. ۳) عدم ضرررسانی؛ یعنی به فرد آسیبی وارد نشود. ۴) عدالت؛ یعنی در مسائل مربوط به توزیع منابع بهداشتی درمانی کمیاب و تصمیم‌گیری در مورد اینکه چه کسی چه درمانی را دریافت می‌کند، عدالت و انصاف و برابری رعایت گردد. این چهار اصل اولیه و ساده باعث شکل گیری قوانین بسیاری در زمینه پزشکی و اخلاق پزشکی در کشور‌های مختلف شده است. پس از گسترش اقتصاد در زندگی افراد و حاکم شدن منطق سود و سرمایه در مناسبات اجتماعی، پزشکی نیز از اقتصاد تاثیر گرفته و کشمکش میان سرمایه و اخلاق در پزشکی آغاز می‌شود. به عقیده کارشناسان، ارتباط پزشک با بیمار بر سه نوع ارتباط از بالا به پایین، ارتباط برابر و ارتباط نامتوازن تقسیم می‌شود. در ارتباط از بالا به پایین، پزشک به واسطه تحصیلات و جایگاهش از برتری روانی و اقتداری برخوردار است که باعث می‌شود بیمار از دستورات پزشک پیروی کامل کرده و آن را بی‌خدشه بپذیرد. ارتباط برابر در حقیقت رابطه‌ای مدرن است که در آن پزشک به عنوان یک متخصص در امر بدن شناخته می‌شود و نه فردی بر‌تر. در این شکل رابطه پزشک توضیحات کاملی به بیمار در رابطه با بیماری‌اش می‌دهد و او را به اصطلاح در رابطه با درمان یا جراحی توجیه می‌کند و او را فردی بالغ و صاحب اختیار فرض می‌کند که نمی‌توان از جانبش تصمیم گرفت یا صلاحدید ارائه داد. رابطه سوم رابطه مخدوش و نامتوازن است که در آن بیمار به واسطه آشنایی اندک با مسائل پزشکی، پزشک خود را به چالش می‌کشد و پزشک برای دستیابی به موقعیت بر‌تر، خود را پشت دستگاه‌های پیچیده، تخصص‌های رنگارنگ و مطب‌های آن‌چنانی پنهان می‌کند تا بیمار نتواند جایگاه او را به چالش بکشد. پزشکان ایرانی به واسطه سابقه سنتی و حتی مدرن، جایگاه خود را بسیار بالا می‌بینند و این جایگاه معنوی و تقدس گونه را حتی به نفع بیماران نیز معرفی می‌کنند. پس می‌توان نتیجه گرفت هر چیزی که این جایگاه را از آنان بگیرد و رابطه از بالا به پایین را با بیمارانشان مخدوش کند، می‌تواند مورد نقد آنان باشد. برخی پزشکان نیز برای سوددهی بیشتر بیمارستان و مطبشان، آزمایش‌ها و جراحی‌ها و تصویربرداری‌های غیرلازم را برای بیماران تجویز می‌کنند و چرخ اقتصادشان را به شیوه‌ای نادرست می‌چرخانند. مدت زمان ویزیت بیمار کارشناسان معتقدند با ورود سرمایه به پزشکی، روابط پزشک و بیمار دچار تحول گشته و به سلامت و درمان نیز از نگاه کالایی نگریسته می‌شود. این نگاه بر ویزیت کردن بیماران و معاینه آنها نیز تاثیر گذاشته است. استاندارد ویزیت در مصوبه تعرفه سال ۹۴ هیات وزیران برای پزشکان عمومی ۱۵ دقیقه، پزشکان متخصص ۲۰ دقیقه، پزشکان فوق تخصص ۲۵ دقیقه و روانپزشکان نیز ۳۰ دقیقه تعیین شده و این مصوبه به همه مراکز درمانی ابلاغ شده است. این در حالی است که اغلب پزشکان در مطب خود برای معاینه بیمارشان این مقدار زمان را صرف نمی‌کنند. بررسی‌ها و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که بیشترین زمان در مطب پزشکان عمومی و متخصص، حداکثر ۱۰ دقیقه است. البته در برخی مطب‌های پزشکان عمومی، این مدت به ۳ تا ۴ دقیقه هم می‌رسد و پزشک فقط با گرفتن شرح حال از بیمار، برای او نسخه تجویز می‌کند. به گفته مسئولان نظام پزشکی، فوق تخصص در کشور ما روزانه به ویزیت ۷۰ بیمار در مطب خود می‌پردازد. وزارت بهداشت اعلام کرده که این حق برای مردم وجود دارد و اگر حس می‌کنند که کم توجهی شده و پزشک به اندازه کافی برای تشخیص و معاینه وقت کافی نگذاشته است، از طریق سازمان نظام پزشکی و معاونت درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی قابل پیگیری است. یکی از عواملی که نقش بسزایی در موفقیت سیستم مراقبت‌های بهداشتی- درمانی ایفا می‌کند، مدت زمان معاینه بیمار توسط پزشک است. سیستم‌های موفق بهداشتی- درمانی در جهان، تحقیقات گسترده‌ای در زمینه مدت زمان معاینه توسط پزشکان و اثرات آن بر کیفیت خدمات ارائه‌شده و هزینه‌های وارده به سیستم مالی کشور انجام داده‌اند. این تحقیقات نشان داده است که کوتاهی زمان معاینه بیماران همیشه همراه با پیامدهای وخیم برای بیماران بخصوص بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن نظیر فشار خون، بیماری قند و بیماری سرطان است.
دیدگاه تان را بنویسید