پشت پرده هویتی و سیاسی نزاع زبانی در فضای مجازی!

در روزهای اخیر مخاطبان فضای مجازی شاهد تلاش مذبوحانه رسانه های معاند به ویژه بی بی سی فارسی برای ایجاد اختلاف میان اقوام ایرانی با رمز زبان فارسی بودند ، از این رو برنامه « امواج شبهه » رادیو گفت و گو به بررسی چرایی تفرقه افکنی رسانه های معاند درباره زبان فارسی و آفند رسانه ای برای مقابله با چنین تهاجماتی از سوی دشمن  پرداخت .

در این برنامه که به صورت زنده از آنتن شبکه رادیویی گفت‌وگو پخش شد ، دکتر محمدعلی شاکری ، پژوهشگر فضای مجازی و دکتر علی نوری ، مدرس دانشگاه و کارشناس رسانه حضور داشتند و  همچنین آرش شفاهی ، دبیر فرهنگی روزنامه جام جم به صورت تلفنی با این برنامه گفتگو کرد.

*** آقای شفاهی ، شما مدتی پیش در باره این موضوع ، مطلبی را در روزنامه جام جم به نگارش درآوردید ، در این خصوص بیشتر توضیح دهید.

پس از آن که موضوع گفته شده در شبکه بی بی سی مطرح شد ، هشتگ مرتبط در فضای مجازی گسترش یافت و این ادعا که زبان فارسی باعث ایجاد محرومیت ها و مشکلاتی برای برخی از  ایرانیان در زندگی اجتماعیشان شده است قوت گرفت ، از این رو ما در روزنامه جام جام تلاش کردیم مطالب عنوان شده از دو طرف را مطرح کنیم . در راستای این رویداد ،   بسیاری از مردم که در مناطق مختلف ایران به زبان غیرفارسی مانند ترکی ، عربی ، بلوچی و... سخن می گویند  از تجربه زیسته خود درباره زبان حرف زدند و در حقیقت پاسخ واقعی و عملی خود را به این هشتگ سازی ها مطرح کردند و ما سعی کردیم آن را منتشر کنیم. رسانه های معاند در برابر انتشار این مطالب واکنش نشان دادند ، خشمگین شدند و همکاران ما را به پرونده سازی و کار سیاسی متهم کردند ، در حالی که کار روزنامه نگاران جام جم بازتاب این واقعیت بود که بسیاری از مردم آنچه که بی بی سی فارسی ادعا می کند را بجربه نکرده اند.

*** آیا می توان دلیل این حساسیت را در این دانست که ایرانیان ، زبان فارسی را نه فقط یک زبان ، که هویت و نماد تمدن می دانند ؟

شفاهی : اگر در موضوع زبان فارسی تنها به وضعیت امروز ایران توجه نکنیم و به تجریه تاریخی منطقه خودمان نگاه کنیم ، می بینیم که در دوره های مختلف و در مناطق گوناگون این کشور و حتی سرزمین هایی مانند شبه قاره ، قفقاز ، آناتولی ، بخش های زیادی از کشورهای عربی و آسیای میانه که در اطراف ما بوده اند ، فارسی یک زبان تاثیرگذار و عمده بوده و نقش یک زبان میانجی و پیوند دهنده را بی گویش های مختلف زبانی بازی کرده است . به معنای دیگر کارکرد تاریخی زبان فارسی ، که بخشی از این ظرفیت جامعه شناسی و قسمتی زبان شناسی است ، یک بحث گسترده می باشد چرا که این زبان در طور تاریخ این توانایی را داشته است که در مناطقی که حتی جز ایران هم نبوده اند ، پیوند برقرار کند. حال این ادعا که چنین زبانی متهم به جدایی انداختن و افتراق میان اقوام ایران شود با حقایق تاریخی در تضاد است .

* رسانه های مدرن توسط استعمارگران شکل گرفته است

*** آقای شاکری این داستان از کجا شروع شد و هدف جریان ایجاد شده چه بود ؟

شاکری : برای آن که بررسی موشکافانه ای و ریشه ای به موضوع پیش آمده داشته باشیم باید افق دید خود را افزایش دهیم و به جای ایران به کل پهنه جغرافیایی مورد هجمه استعمار نگاه کنیم . امروز در دنیا نزدیک به 50کشور وجود دارد که جمعیت اصلی آنها را مسلمانان تشکیل می دهند ، از این کشورها ، 47 کشور مستعمره بوده اند که اصلی ترین استعمارگر آنها انگلیس بوده است . انتخاب مرزهای این کشورها بر اساس توافقات میان استعمارگران بوده است ، نه بر اساس ویژگی های قومی ، زبانی یا نژادی آنها . به همین دلیل چالش های قومیتی را بر خلاف دیگر کشورها ، همواره در کشورهای مستعمره می بینیم ، درواقع این چالش ها به چگونگی برخورد استعمارگران با موضوع قومیت ، ملیت و زبان این سرزمین ها دارد .

از طرفی حوزه تحت استعمار هم اهمیت زیادی دارد . یکی از این حوزه ها رسانه بوده است . اساسا ایران به طور خاص و کشورهای جهان سوم به صورت عام ،  در تاسیس و راه اندازی رسانه ها به استعمارگران وابسته بوده اند یعنی استعمارگران رسانه های نوین را برای ما راه اندازی کرده اند و تولید تکنولوژی در کشورهای جهان سوم کاملا وابسته به استعمارگران است . به همین دلیل امروز می بینیم که  بر اساس مقرراتی که استعمارگران در کشورهای مستعمره وضع کرده اند ، 52 درصد از خاک سرزمین های اسلامی به زبان استعمارگر خود سخن می گویند یعنی بیش از نیمی از کشورهای مسلمان دنیا امروز به زبانی غیر از زبان مادری خود و به زبان استعمارگرشان که عمدتا انگلیس و فرانسه است ، صحبت می کنند.

* دعوای زبانی یک اسم رمز است

***آقای نوری ، فضا و موجی که این روزها ایجاد شده است و توسط برخی رسانه ها از جمله بی بی سی و ایران اینترنشنال با قدرت و جدیت دنبال می شود قطعا هدف و کارویژه تعریف شده ای دارد ، از نظر شما چرا نابودی زبان فارسی برای رسانه های ضد ایرانی تا این اندازه اهمیت دارد ؟

نوری : از دیروز که پیام ها و برنامه های مربوط به این موضوع را رصد میکردم و خواستگاه طبقاتی و اجتماعی کسانی که این مباحث را مطرح می کنند را بررسی می کردم ، به این نتیجه رسیدم که مسئله اصلی زبان فارسی نیست و می توان آن را یک هجوم هویتی در نظر گرفت. درواقع همان گونه که پیش تر در سیاست رسانه ای غربی ها بود ، تجزیه کشورهای اسلامی از جمله ایران و حتی عربستان که متحد آنهاست هدف اصلی بود چرا که هرچه کشورها کوچکتر باشند امکان تسلط بر آنها و دنبال کردن منافع راحت تر خواهد شد. در نتیجه می توان گفت این نزاع مجازی در برابر زبان به عنوان هویت ملی ، بستر دیگری دارد که مهمترین آن دعوای نژادی و قومی و درگیری داخلی کشورهاست . درواقع می توان این جریان را یک اسم رمز دانست که اهداف بزرگتری را دنبال می کند.

افرادی که این جریان را برنامه ریزی کرده اند با زبان فارسی کاری ندارند چرا که کارکردهای زبان فارسی مشخص است و بهره برداری دیگری نمی توان از آن داشت . فرض کنیم هر قومیتی در ایران با زبان خود تحصیل کند ، آیا در این صورت برای استفاده از امکانات و دانشگاه های برتر ایران که در شهرهای خاصی وجود دارد مشکل پیش نمی آید ؟ سربازی که از شهر خود برای خدمت به استان سیستان و بلوچستان می رود چگونه باید سخن بگوید؟ درواقع کارکرد زبان فارسی این است که زبان واحد و رسمی این سرزمین است و کاملا روشن است که در صورت نبود زبان مشترک پیوندهای اجتماعی از بین خواهد رفت . پس مشخص است خالقین این جریان هم باور دارند که حذف زبان فارسی شدنی نیست اما بر این موج سوار می شوند تا به اهداف خود برسند.

* لزوم هشیاری مسئولان نسبت به قومیت گرایی افراطی

*** آقای شفاهی از نظر شما وظیفه رسانه های داخلی در موضوع آفندی در این نبرد رسانه ای چیست ؟

شفاهی : مسئله زبان اگر چه در نگاه نخست کاملا ادبی و فرهنگی است ، در عین حال از زمانی که به عنوان وسیله ای برای ارتباطات اهمیت پیدا کرده است ، یک موضوع سیاسی هم بوده است . درواقع حمله به زبان و اسطوره های فرهنگی و تاریخی ایران  یک موضوع سیاسی است و نخستین وظیفه این است که در داخل کشور نسبت به این موضوع حساس و بیدار باشیم چرا که امروز صدای تجزیه طلبی حتی از برخی نهادهای رسمی و گاهی از خانه ملت به گوش می رسد ، در نیتجه بیش از رسانه ها و جامعه دانشگاهی ، مسئولین ما باید نسبت به قومیت گرایی افراطی هشیار باشند و رسانه ها بدانند که پشت این جریانات فرهنگی و ادبی ، مسائل سیاسی نهفته است و  تا زمانی که عوامل هویت زای فرهنگی در جامعه ایران زنده باشد ایران تجزیه پذیر نخواهد بود .

* برای کاهش تهدیدات باید گلایه ها را پاسخ داد

*** آقای شاکری، رسانه های معاند فارسی زبان به ویژه بی بی سی و ایران اینترنشال که بیش از سایرین در این خصوص برنامه سازی کردند با چه ماموریتی و چگونه به این موضوع پرداختند؟

شاکری : پیرو مطلب پیشین ، اگر به انگلیس به چشم استعمارگر قدیمی کشورهای مورد نظر نگاه کنیم و به این موضوع که بی بی سی به عنوان بنگاه خبرپراکنی زیر پوشش مالی و تحت امر دولت انگلیس محسوب می شود توجه داشته باشیم ، می توان گفت یک رسانه دولتی متعلق به استعمارگر قدیمی این کشورهاست و ذیل یک هشتگ به یک جریان ورود پیدا کرده است . این موضوع اولین بار نیست و طی سالیان گذشته چندین بار با چنین جریان سازی هایی روبرو بوده ایم و نقطه آغاز آن بی بی سی بوده است. ایران اینترنشال به عنوان یک رسانه نوپا که از طرف عربستان سعودی مورد پشیبانی قرار گرفته است معمولا به چنین موضوعاتی ورود می کند . در جریان سازی های فضای مجازی با سازوکارهای هشتگ ، رسانه های بزرگی مانند بی بی سی این هشتگ و جریان را آغاز می کنند و رسانه ای چون ایران اینترنشال به عنوان رسانه ثروتمند تر با کمک ربات ها و دستگاه های کامنت گذار ، موجب رشد و پیشرفت جریان می شوند .

معتقدم هر تهدیدی که از خارج از مرزها وجود دارد به دلیل وجود نقطه ضعف هایی در داخل است . بنابراین در وهله اول باید تهدید را از این ببریم و نقطه ضعف هایی که سبب می شود تهدیدها عمل کنند و آسیب ایجاد کنند ، شناسایی و برطرف شوند. هشتگی این روزها ترند شده است ، بازتاب گلایه های قومیت های مختلف با زبان غیرفارسی ذیل هشتگ « من و فارسی» است که توسط ابزارهای رسانه ای تقویت شده است. گرچه این گلایه ها در طول 70سال گذشته مطرح شده است و پاسخ خود را با تدابیری مانند برنامه های استانی با گویش مختص خودشان ، تدریس زبان محلی و تولید محتوای به زبان های مختلف گرفته است اما نمی توان گفت گسترش این هشتگ فقط به دلیل عملکرد رسانه های بیگانه بوده است یعنی باید بپذیریم گلایه هایی وجود دارد که باید به آنها توجه کرد.

* تاکید بر قومیت های مختلف ضد وحدت ملی است

*** آقای نوری ، انگلیسی ها سخت مشغول کار هستند ، با توجه به فعالیت این روزهای بی بی سی ، تیپ رفتاری این رسانه را چگونه ارزیابی می کند؟

نوری : دولت انگلستان باید پاسخ دهد که ظلم های قومیتی و زبانی را چه کسی در ایران پایه گذاری کرده است . پهلوی اول که با کمک انگلیسی ها سرکار می آید و با حمایت آنها برنامه های خود را اجرا می کند ، یکی از کارهایی که انجامی می دهد یکجا نشین کردن ایلات است . یکی دیگر از موضوعاتی که موجب تفرقه شده است ، جوک های قومیتی است که مستقیما از جانب بی بی سی که پشتوانه اش دولت انگلیس است طراحی و پخش می شود. در واقع ما به دلیل اختلافات قومیتی و زبانی که در پی رفتار این رسانه و حمایت های انگلیس از پهلوی اول ایجاد شده است ، شکایت داریم . بنای این اختلافات نژاد و قومی را انگلیس در سال ها پیش گذاشته است و امروز از شکاف های قومیتی ما و تبعیض هایی که در مناطق مختلف کشور وجود دارد به منظور پیشبرد اهداف خود استفاده می کند. البته قانونگذار در اصل 48 قانون اساسی بر رفع محرومیت و تبعیض و پراکندگی یکسان امکانات میان مناطق مختلف تاکید کرده است که تا اجرا فاصله دارد و نیازمند همت مسئولان است .

باید توجه داشت وجود زبان رسمی برای انسجام و وحدت لازم است ؛ همانگونه که در انگلستان هم قومیت های مختلف ذیل یک زبان هستند و در گذشته اختلافات نژادی موجب شده سرزمین کوچک انگلستان به چند کشور تقسیم شود ، بنابراین تاکید بر قومیت های مختلف ضد وحدت و انسجام ملی است .

* ارتباط فارسی با زبان های دیگر موجب پایداری بوده است

*** آقای شاکری، گویش های زبانی و قومیت های مختلف ایران نه تنها از زبان فارسی سرچشمه گرفته اند بلکه در کنار این زبان بالیده شده و برجا مانده اند و فراموش نشده اند یعنی آنها به فارسی کمک کرده اند که پایدار بماند و هم فارسی در حفظ آنها بسیار تاثیر گذار بوده است   ، این ارتباط را چگونه ارزیابی می کنید ؟

شاکری : دقیقا همواره یک رابطه میان گویش های مختلف اقلیت های قومی یک منطقه با زبان فارسی بوده است . به عنوان مثال جمعیت آذری زبانان مقیم تهران بسیار زیاد است و روابط میان فرهنگی زیادی بین آنها دیده می شود و این موضوع در همه نقاط ایران دیده می شود که یک اقلیت زبانی در کنار اکثریت آن قوم کنار یکدیگر زندگی می کنند و به صورت مداوم تبادلات فرهنگی و زبانی داشته اند.

* هدف غرب از نزاع قومی رسیدن به خاورمیانه بزرگ است

*** آقای نوری ، در هند زبان فارسی حذف شد ، در ترکیه تغییر خط اتفاق افتاد ، همچنین در قفقاز و تاجیکستان ، افغانستان و پاکستان هم مشابه این مسائل رخ داد .جدا از تلاش انگلیس برای از بین بردن این خرده تمدن ها ، اقدامات بسیاری برای برتری دادن زبان انگلیسی بر زبان بومی این کشورها صورت گرفت یعنی ابتدا ریشه های فرهنگی ما با کشورهای منطقه قطع شد و سپس زبان اصلی آنها تغییر یافت ، نظر شما درباره این رفتار چیست   ؟

نوری : تمام این کارها برای گسترش فرهنگ و در عین حال دنبال کردن منافع خودشان است . زمانی که انقلاب صنعتی رخ داد و غرب قدرتمند شد از این قدرت سواستفاده کرد و مناطق مختلف آسیا ، آفریقا و آمریکا را به استعمار خود درآورد و غارت کرد . در طور دهه های مختلف تاریخ از هیچ اقدامی برای منافع خود در منطقه فروگذار نکرد و حتی در ایران هم دوبار کودتا کرد. مطمئنا اقدامات انگلیس و بازوی رسانه های آن بی بی سی ، برای منافع اقتصادی و سیاسی است و برای تسلط بیشتر بر منطقه و پیاده سازی خاورمیانه بزرگ هر برنامه را عملیاتی می کنند .

گفتنی است پویشی به تلاش بخش فارسی زبان بی بی سی با هدف ایجاد اختلاف میان قومیت های زبانی و قومی به راه افتاد که خوشبختانه با واکنش سریع و گسترده در فضای مجازی مواجه شد و هشتگ « قندپارسی » به راه افتاد و همه قومیت ها یک صدا از زبان فارسی ذفاع کردند.

برنامه امواج شبهه که گفت و گوی تخصصی پیرامون ماهیت شناسی رسانه های معاند فارسی زبان است، روزهای یکشنبه و سه شنبه ساعت 16 به مدت 60 دقیقه به روی آنتن این شبکه به نشانی موج اف ام ردیف 103.5 مگاهرتز می رود. و در این قسمت به توطئه انگلیسی علیه زبان فارسی پرداخت .

این برنامه به تهیه کنندگی سیده فاطمه شعار، هماهنگی گیسو جعفرزاده، آیتم سازی فاطمه عبدالوند و با کارشناسی و اجرای مصطفی صادقی تقدیم مخاطبان می شود.