یک روزنامه اصولگرا: احسنت آقای ظریف!

نکته جالب توجه در این برنامه، صحبت‌های خاص آقای ظریف است؛ صحبت‌هایی دقیق، علمی و برخاسته از مطالعات آکادمیک ایشان که کاملاً با تصویر و سخنانی که عادت داریم از وزیر امور خارجه کشورمان ببینیم و بشنویم، متفاوت است. ظریف در این برنامه صراحتاً از «واقع‌گرایی» جمهوری اسلامی ایران در عرصه سیاست بین‌الملل دفاع و آن را یک راهبرد عقلانی و عالمانه معرفی می‌کند که بارها به صورت صریح از سوی مقامات ارشد کشورمان بیان شده است.

او در بخشی از سخنان خود و در پاسخ به این سؤال فرید زکریا که درباره «برنامه تسلیحاتی اتمی پنهان ایران» ابهاماتی را مطرح می‌کند، با جسارت و با استناد به بدیهیات علم روابط بین‌الملل، از حق و لزوم داشتن «ظرفیت تولید سلاح» در کشورمان سخن می‌گوید و سپس با اشاره به رویکرد دینی و آرمانی ایران، بر «عدم تولید سلاح کشتار جمعی» توسط تهران تأکید می‌کند.

این راهبرد، همان طراحی دقیقی است که از سال‌ها پیش از سوی رهبر‌انقلاب مورد اتخاذ قرار گرفته است. وجه آرمانگرایانه سیاست خارجی در جمهوری اسلامی ایران هرگونه استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی مانند سلاح‌های شیمیایی و هسته‌ای را مطلقاً ممنوع و زیانبار و در وجهی دیگر «ناکارآمد» می‌داند. از سوی دیگر، وجه واقع‌گرای این سیاست خارجی، دستیابی به توانایی تولید سلاح را عاملی مؤثر برای حراست از امنیت ملی خود می‌داند؛ یعنی با نگاه واقعی به جهان و مرکزیت آنارشیک (هرج و مرج آمیز) آن، به دنبال استفاده از ظرفیت‌های موجود برای تأمین امنیت مردم خود است. علت هراس«بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر رژیم صهیونیستی از دستاوردهای اتمی کشورمان که اوج آن را باید در نقاشی معروفش در مجمع عمومی سازمان ملل و هشدار درباره «توانایی» و نه «دستیابی» ایران به سلاح هسته‌ای دید، بر همین مبناست.

به طور خلاصه می‌توان گفت که ایران هرگز به سمت تولید سلاح هسته‌ای نمی‌رود اما همواره به دنبال ایجاد ظرفیت دستیابی به آن برای تأمین منافع ملی خود است؛ یعنی دو بال آرمانگرایی و واقعگرایی این گونه موجب پرواز سیاست خارجی جمهوری اسلامی شده‌اند.

مسأله قابل اهمیت در این میان، حضور فرید زکریا در برابر محمدجواد ظریف است؛ فردی که شاید اکثر ایرانیان او را به عنوان یک روزنامه‌نگار و چهره رسانه‌ای بشناسند اما واقعیت این است که او یکی از چهره‌های برجسته علم روابط بین‌الملل و دارای نظریه در این حوزه است. «رئالیسم (واقع‌گرایی) تهاجمی» که در برابر «رئالیسم تدافعی» تعریف می‌شود، قائل به افزایش توان نظامی کشورها به منظور کسب «قدرت» است؛ در حالی که رئالیسم تدافعی ضمن تأکید بر افزایش توان نظامی کشورها، آن را متوجه تأمین «امنیت» می‌داند.

فرید زکریا در نظریه خود بر آن است که تاریخ نشان می‌دهد دولت‌ها در شرایطی که به شکلی فزاینده ثروتمند می‌شوند، ضمن ایجاد ارتش‌های بزرگ، خود را درگیر مسائل خارج از مرز‌هایشان می‌کنند و به دنبال افزایش نفوذ بین المللی خود می‌روند. به همین دلیل است که باید گفت تأکید دوجانبه محمدجواد ظریف بر «توانایی و ظرفیت» و «عدم تلاش برای دستیابی» از سوی ایران، رویکردی هوشمندانه است که مشخص می‌کند برخلاف ادعای رسانه‌ها و مقامات غربی «غیرعقلانی» و «صرفاً ایدئولوژیک» بودن حکومت ایران یک «افسانه» بیشتر نیست.

اتخاذ این رویکرد و بیان سخنان هوشمندانه از سوی آقای ظریف زمانی دلچسب‌تر می‌شود که آن را با برخی سخنان ایشان در داخل کشور و سخن گفتن از«نابودی تمام توان دفاعی ایران با یک بمب آمریکایی» مقایسه می‌کنیم؛ سخنانی که در دانشگاه تهران به عنوان عالی‌ترین جایگاه علمی و آکادمیک ایران بیان شد و تمام اندیشمندان علوم سیاسی و روابط بین‌الملل کشورمان را در بهت و حیرت فرو برد. به نظر می‌رسد سابقه دو سال بدعهدی مکرر آمریکا در اجرای توافق هسته‌ای و نقض چندین باره برجام توسط واشنگتن که خود آقای ظریف در همین مصاحبه از آن با عنوان نقض همزمان روح و متن برجام نام می‌برد مجدداً او را به دورانی که در دانشگاه «دِنوِر» مشغول تحصیل در رشته روابط بین‌الملل بود، بازگردانده تا نحوه تعامل با جهان و تأمین امنیت ملی کشور را یادآوری کند.