ببر نهاجا با قلب ایرانی و چشم دیجیتال +تصاویر

خبرگزاری فارس: صبح امروز در مراسمی به مناسبت ۳۱ مردادماه روز صنعت دفاعی، نخستین پرواز رسمی هواپیمای جنگنده آموزشی / رزمی با نام «کوثر»، در حضور حسن روحانی رئیس جمهور از مبدا فرودگاه مهرآباد تهران صورت پذیرفت.

این هواپیما که حاصل پژوهش و تحقیقات جمعی از مختصصان صنعت هوایی کشورمان در راستای دستیابی به دانش هواپیما‌های جت مافوق صوت آموزشی و رزمی می‌باشد، کلیه مراحل اجرایی خود را در مجموعه هواپیماسازی ایران (هسا) متعلق به وزرات دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح و با مشارکت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران گذارنده و در این مسیر با بهره گیری از توانمندی مراکز دانش بنیان و تکیه بر امکانات بومی توسعه یافته است.

اگرچه نام این جت یادآور هواپیمای آموزشی «کوثر ۸۸» است که سال گذشته در مراسمی توسط ریاست جمهوری رونمایی شد، اما به نظر می‌رسد دستاورد امروز متخصصان دفاعی ایران بر پایه امکانات موجود توسعه پیدا کرده و احتمالا شاهد نمونه‌های دیگری از آن نیز خواهیم بود.

هواپیمای آموزشی کوثر ۸۸

جنگنده بمب افکن آموزشی / رزمی کوثر (به انگلیسی Kosar) هواپیمایی دو سرنشینه با قابلیت اجرای ماموریت‌های آموزشی پیشرفته و در وظیفه ثانویه رزمی می‌باشد که بر پایه هواپیمای نورثروپ F-۵F تایگر توسعه یافته و از این نمونه به عنوان بستری جهت آغاز روند تازه جهت طراحی نمونه‌های مورد نیاز نیروی هوایی ارتش استفاده شده که از پتانسیل مناسبی برخوردار است.

جنگنده بمب افکن F-۵ که پیش از انقلاب اسلامی در نمونه‌های مختلف F-۵A و F-۵B ملقب به «فریدوم فایتر» و F-۵E و F-۵F ملقب به «تایگر» از ایالات متحده جهت اجرای ماموریت‌های پوشش هوایی نقطه ای، پشتیبانی نزدیک هوایی، آموزشی‌های پیشرفته خلبانان شکاری، رهگیری هوایی، بمباران و به طور کلی وظیفه چند منظوره خریداری شده است تا به امروز به عنوان بستری برای طراحی هواپیما‌های جدید یا ارتقا ناوگان موجود بنا بر نیاز‌ها و امکانات استفاده شده است که از جمله آن می‌توان به طرح «سیمرغ» جهت تبدیل نمونه تک سرنشین فریدوم فایتر (F-۵A و RF-۵A) به نمونه دو سرنشین آموزشی (F-۵B) که در آن اساسا بخش جلویی هواپیما از نو طراحی شد و به عبارتی در ساختار بدنه و همچنین طراحی کابین هواپیما شاهد اقدامات شگرفی بودیم به خصوص آنکه با نمونه از اساس تولید شده F-۵B در کشور سازنده تفاوتی ندارد، «آذرخش» جهت ارتقا، روزآمد سازی و تعمیرات اساسی جنگنده F-۵E تایگر که بعضا در طی هشت سال جنگ تحمیلی آسیب دیده اند و «صاعقه ۱ و ۲» برای طراحی ساختار جدیدی بر روی جنگنده با دم منحصر به خود اشاره کرد که امروز نیز «کوثر» نمونه‌ای جدید از هواپیما‌های خانواده تایگر محسوب می‌شود که در کشورمان توسعه یافته و با نمونه‌های اصلی خود تفاوتی‌هایی دارد.

دو نمونه از جنگنده‌های اف ۵ نهاجا.

اما اگر بخواهیم در روند طراحی این هواپیما دقیق شویم باید گفت که متخصصان صنعت هوایی پیشتر توانسته اند هواپیما‌هایی با درصد آسیب بالا از جنگ هشت ساله را تعمیر و به خط پرواز باز گردانند.

این گونه اقدامات که با ساخت دوباره بخش‌های آسیب دیده و جایگزینی بر روی جنگنده صورت پذیرفته تا جایی پیش رفته است که به طراحی کل سازه هواپیمایی همچون اف ۵ تبدیل شده که در مراسم‌های گوناگون ازجمله نمایشگاه‌های هوایی یا رونمایی‌ها رسما به نمایش در آمده است لذا به نظر نمی‌رسد که در بحث طراحی و ساخت سازه‌های مختلف بال، بدنه، سکان عمودی و سطوح کنترلی پرواز در کشورمان مشکلی وجود داشته باشد که نمونه عینی آن تصاویری ست که از سازه هواپیما در مراسم امروز رونمایی شد.

در بحث موتور «کوثر» از دو دستگاه پیشرانه بومی شده با نام «اوج» (نمونه داخلی موتور جنرال الکتریک J-۸۵ همراه با پس سوز) نیرو می‌گیرد که به آن توانایی دستیابی به سقف پرواز ۴۵۰۰۰ پا و حداکثر سرعت ۱.۵ ماخ را می‌دهد.

موتور این جنگنده که بنا بر اعلام رسمی توانایی به پرواز در آوردن یک جنگنده تا سقف ۱۰ تن را خواهد داشت، از قدرت نزدیک به ۳۰۰۰ پوند رانش برخوردار است که برای مانوردهی و پایداری در آسمان مناسب است، ضمن آنکه شعاع پروازی این جنگنده احتمالا همچون اف ۵ اف در حدود ۱۰۰۰ کیلومتر و مداومت پروازی دو ساعته است که علاوه بر ذخایر سوخت در مخازن داخلی می‌تواند به مخزن خارجی نیز مجهز شود.

همچنین لازم به ذکر است که در مراحل نمایش این هواپیما از محل آغاز حرکت در محوطه سازمان صنایع هوایی ایران تا باند فرودگاه، جنگنده با پوشش‌هایی بر روی ورودی موتور تاکسی (خزش بر سطوح پروازی) کرده است که برای توضیح این موضوع باید به این نکته اشاره داشت که به واسطه فاصله کم جنگنده از سطح زمین و جهت جلوگیری از ورود اشیا به موتور که موجب آسیب به آن می‌شود معمولا از پوشش بر روی موتور جنگنده‌های خانواده تایگر تا پیش از پرواز استفاده می‌شود و جنگنده هوای مورد نیاز جهت کارکرد موتور را در دو دریچه در طرفین هواپیما در بخش انتهایی می‌گیرد و نهایتا پیش از پرواز این پوشش‌ها از روی موتور برداشته می‌شود.

از ویژگی‌های ظاهری کوثر (در شباهت با تایگر) می‌توان به طول ۱۵.۷۵ متر، عرض بال ۸.۱۳ و ارتفاع از زمین ۴.۱ متر اشاره کرد که وزن خود سازه ۵۰۰۰ کیلو گرم بوده و نهایتا می‌تواند تا میزان ۱۱۰۰۰ کیلوگرم (شامل سوخت و تسلیحات) به هنگام پرواز افزایش پیدا کند.

جنگنده رزمی/آموزشی کوثر.

اما شاید جالب‌ترین بخش این جنگنده کابین هواپیما باشد که اساسا با تایگر متفاوت است. نخست آنکه نشان دهنده‌های مورد نیاز خلبان از نمونه عقربه‌ای به نمایشگر‌های چندمنظوره دیجیتال با نام Multi Function Display (اختصارا MFD) تغییر یافته است که اقدامی درخور و شایسته تقدیر در بحث اویونیکی هواپیما می‌باشد چرا که خلبان حین پرواز از آرامش روانی بالاتری برخوردار است. ضمن آنکه با بهره گیری از این نمایشگر‌ها اطلاعات مورد نیاز در بخش‌های مختلف پرواز به روش ساده تری در اختیار قرار گرفته و قابل تحلیل خواهد بود.

این نشانگر‌ها که از نوع کریستال مایع است، علاوه بر نمایش پارامتر‌های مختلف پرواز من جمله سرعت، ارتفاع، موقعیت نسبت به افق، دور موتور و... می‌تواند برای نشان دادن موقعیت مکانی جنگنده بر روی نقشه به صورت متحرک هوشمند و بدون نیاز به استفاده از روش‌های قدیمی مسیریابی همچون نقشه خوانی یا GPS دستی مورد بهره برداری قرار گیرد ضمن آنکه هواپیما در بحث ناوبری از سامانه‌های نسل جدید ناوبری تاکتیکی (TACAN) و ترکیبی (INS/GPS لیزری) بهره می‌گیرد.

تصویری از نمایشگر‌های داخل کابین کوثر

دیگر مورد محل بحث در کابین، صندلی پران‌های این هواپیماست که با قابلیت عملکرد صفر - صفر (سرعت صفر و ارتفاع صفر) می‌تواند جان هر دو سرنشین را با ایمنی بالا نجات دهد.

لازم به ذکر است که این صندلی‌ها بنا بر طراحی داخلی و توسط وزرات دفاع تولید و مورد استفاده قرار می‌گیرد که از این نظر کشور را در میان اندک تولید کنندگانی قرار می‌دهد که به صورت مستقل اقدام به ساخت این اقلام می‌کنند.

دیگر سامانه مورد استفاده در کابین خلبان نمایشگر سر بالا یا Head UP Display (اختصارا HUD) است که امروزه از اهمیت بسیار بالایی در هواپیما‌های شکاری برخوردار است چرا که در نسل قدیم جنگنده‌ها صرفا سایت هدف گیری در مقابل چشمان خلبان قرار داشت که با بهره گیری از آن می‌توانست هدف را مورد اصابت قرار دهد، اما امروزه نمایشگر‌های سربالا علاوه بر نمایش هدف و امکان قفل بر روی آن با بهره گیری از سامانه‌های کنترل آتش دقیق (که نمونه بومی از آن به صورت یکپارچه و شبکه‌ای با اویونیک کوثر امروز معرفی گردید) امکان اصابت موثرتر با بهره گیری از کامپیوتر محاسبات بالستیک سلاح را فراهم کرده و همچنین دیگر پارامتر‌های مهم پرواز همچون سرعت و ارتفاع به همراه جهت را در مقابل چشمان خلبان به نمایش گذارند بدون آنکه نیاز باشد تا به نشانگر‌های کابین حین یک ماموریت حساس بمباران توجه خاصی کرده و صرفا نگاه خود را به جلوی جنگنده و هدف معطوف سازد.

یکی دیگر از ویژگی‌های جت رزمی کوثر، بهره گیری از رادار پیشرفته و چندمنظوره است که به طور خاص برای این هواپیما توسعه داده شده و از نظر ظاهری شکل رادوم یا پوشش جلوی هواپیما متفاوت است و به همین منظور اهداف مختلف بر روی نشانگر داخل کابین برای خلبان به نمایش در می‌آید، ضمن آنکه بهره گیری از سامانه‌های هشدار دهنده راداری (RWR)، شناسایی دوست از دشمن جهت رهگیری هوایی (IFF)، مدیریت سلاح و پردازشگر تسلیحات، پرتابگر‌های چف / فلیر، رادیو نسل جدید جهت ارتباط ایمن نیز مورد توجه قرار گرفته است که هریک به صورت بومی طراحی و توسعه یافته است.

آسمانه (کانوپی) جنگنده نیز از ساختاری مناسب با شفافیت بالا برخودار بوده و چینش نشانگر‌های داخل کابین نیز شرایط روانی مناسبی را برای هدایت گر هواپیما به ارمغان می‌آورد.

جنگنده آموزشی / رزمی کوثر از ارابه‌های فرود جمع شونده با مقاومت بالا جهت اجرای ماموریت‌های آموزشی در محیط‌های مختلف بهره گرفته و برای متوقف سازی هواپیما پس از فرود علاوه بر ترمز چرخ‌ها به چترکندساز در بخش انتهای جنگنده مجهز است، ضمن آنکه به نظر می‌رسد که با قابلیت‌های موجود توانایی پرواز در شب و شرایط مختلف آب و هوایی نیز برای آن فراهم است تا به یک جنگنده رزمی / آموزشی در تمام شرایط آب و هوایی شبانه روز مبدل گردد.

در بحث سامانه‌های مختلف هواپیما نیز احتمالا شاهد تغییرات مورد نیاز در بخش‌های هیدرولیک، الکترونیک، سوخت، نیوماتیک، کارکرد نشانگر‌های کابین و تحلیل پارامتر‌های پرواز، سامانه‌های حیاتی همچون تامین اکسیژن و تهویه مطبوع، چراغ‌های ناوبری و دیگر ریز سامانه‌ها هستیم که همه این مجموعه تحت کنترل کامپیوتر مرکزی جنگنده وظایف خود را به صورت دقیق اجرا می‌کنند تا پرواز ایمن در یک ماموریت مهم تضمین شود.

همچنین در موضوع تعمیر و نگهداری جنگنده با توجه به آشنایی متخصصان با ساختار مشکلی وجود نخواهد داشت و علاوه بر صرفه جویی ارزی در بحث طراحی کوثر، روند به کار گیری آن نیز در یگان‌های عملیاتی از هزینه کمتری برخوردار است و به عنوان یک بستر مناسب برای آموزش یا پرواز رزمی خلبانان نسل جدید تلقی خواهد شد چرا که به سیستم‌های به روز بنا بر نیاز‌های موجود نهاجا مجهز می‌باشد.

نهایتا در بحث تسلیح هواپیما علاوه بر تسلیحات استاندارد جنگنده شکاری بمب افکن اف ۵ در دو بخش موشک‌های هوا به هوا و سلاح‌های هوا به سطح در کنار مسلسل ۲۰ م. م، شاهد اتفاق دیگری هستیم که بنا بر اعلام مسئولین پروژه، جنگنده کوثر می‌تواند انواع بمب‌های هدایت لیزری و اپتیکی را با خود حمل کرده لذا به زودی شاهد آرایش جدیدی از مهمات هواپایه بر روی جنگنده‌های شکاری این خانواده خواهیم بود.

در پایان نیز باید ذکر کرد که آنطور که از صحبت‌های منتشر شده بر می‌آید می‌توان به «کوثر» به عنوان یک توان ارزشمند در جهت ارتقا داشته‌های موجود خصوصا هواپیما‌های ریزنقش، اما اثر گذار اف ۵ تایگر نگریست که از بدو خرید تا به امروز خدمات بسیاری را در اقصی نقاط پایگاه‌های هوایی به انجام رسانده و همواره در خط مقدم عملیات‌ها بنا بر توانایی‌های خود قرار گرفته اند خصوصا آنکه برخی از اقدامات اجرایی بر روی کوثر همچون نمایشگر‌های چند منظوره کابین، سامانه کنترل آتش جدید، نقشه مکان یاب هوشمند، سامانه‌های ناوبری با قابلیت عملکردی بالا و نمایشگر سربالا می‌تواند بر روی دیگر جنگنده بمب افکن‌های اف ۵ اجرا شده و عملا ناوگان موجود که از ارزش عملیاتی بالایی نیز برخوردار است بنا بر نیاز‌های روز توسعه پیدا کند.

آنطور که بیان شد، طرح کوثر صرفا منحصر به نمونه دوکابین آموزشی / رزمی نخواهد بود و به زودی باید شاهد نسخه تماما رزمی تک کابین باشیم که خود حکایت از دستیابی متخصصان صنعت هوایی کشورمان به افق‌هایی جدیدی از دانش‌های روز دنیا دارد که در سایه اتکا به توانایی‌های بومی توسعه یافته است.