سبزعلیپور: برای جراحی برجام دیر نشده است؟

خبرگزاری تسنیم: محمدرضا سبزعلیپور، رئیس مرکز تجارت جهانی ایران، یکسال پیش در چنین روز‌هایی بود که "دونالد ترامپ" با چه شور و هیجان و تبلیغاتی "برجام" را پاره کرد و یکجانبه از معاهده ۱+۵ خارج شد و ما را کشور ما را درگیر مشکلات جدیدی کرد؟! در آن زمان همه ما و حتی جهانیان منتظر اقدام سنجیده و مقابله به مثل سریع ایران در برابر یکته تازی‌های ترامپ بودیم تا حساب کار دستش بیاید و دیگر اُلدرم بلدرم نکند، اما در کمال تعجب دولت ما اتو کشیده رفتار کرد و هیچ اقدام خصمانه‌ای انجام نداد و برعکس اعلام کرد که ایران همچنان در "برجام" میماند و ما برجام را از این پس بجای ۱+۵ با ۱+۴ ادامه خواهیم داد؟!

از آن تاریخ به بعد دولت روحانی، آمریکا را رها کرد و مذاکرات خود را با سه دولت اروپایی آغاز نمود و جلسات متعددی را با سرکار خانم موگرینی، هماهنگ کنندۀ سیاست خارجی اتحادیه اروپا و دولت‌های انگلیس، فرانسه و آلمان برگزار کرد و نهایتاً دل با اروپائیان خوش کرد تا در برابر آمریکا قد علم کنند و موانع سیاسی و اقتصادی را از سر راه ایران بردارند؟!

در نوزدهم اردیبهشت ماه سال گذشته طی یادداشتی عرض کردم که با عنایت به فرمایشات مقام معظم رهبری، امروز نوبت آن است تا دولت و ملت بطور یکدست و متحد، منافع ایران را بدون اتکاء به بیگانگان به پیش ببرند و اجرای اقتصاد مقاومتی و قوی کردن اقتصاد را بیش از پیش در دستور کار قرار دهند تا ضربه پذیری کشورمان را در برابر تهدید‌های دشمنان به حداقل برسانند و در برابر تحریم‌ها اقتصاد کشورمان را با قدرت در داخل و عرصۀ جهانی به پیش ببرند و اثرات منفی عملکرد غلط و نادرست ترامپ را در بازار‌های داخلی و جهان خارج به صفر برسانیم.

متأسفانه آقای روحانی چندان توجهی به عرائض دلسوزانه بنده و سایر صاحب نظران نکرده و فقط به حمایت و کمک‌های اروپا امید بستند، ولا غیر؟!

در همین راستا خانم "فدریکا موگرینی" مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در همان زمان به نمایندگی از جانب ۳ کشور اروپایی رسماً اعلام کرد که اروپا برای حمایت از ایران و تسهیل مبادلات تجاری کشورمان آنهم در اوج تحریم‌های آمریکا، ساز و کار ویژۀ مالی را ساماندهی خواهند کرد تا علیرغم وجود تحریم‌های بانکی آمریکا، مبادلات مالی ایران جهت انجام تجارت با اروپا از طریق همین کانال ویژۀ مالی به سهولت اجرا شود.

سَرِ دولت ایران به مذاکره با اروپا گرم شد و آمریکا را فراموش کرد، اما باز هم ترامپ دست از خصومت‌ها و فشار‌های خود برعلیه کشورمان دست برنداشت و نه تنها تحریم‌های سابق را بازگرداند بلکه تحریم‌های جدیدی را نیز برعلیه ایران برقرار کرد و همین شیطنت‌ها و فشار‌های ترامپ، روحانی را عصبانی کرد، بطوریکه رئیس جمهور محترم مان در تاریخ ۳۱ تیرماه ۹۷ در همایش رؤسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور، خطاب به ترامپ اظهار داشت: با دم شیر بازی نکن؛ بازی کردن با دُم شیر پشیمان کننده میباشد.

این سخنِ روحانی و تهدیدی که کرد جالب و خوشحال کننده بود و بنده حقیر هم از شنیدن این سخن رئیس جمهور ذوق کردم ولیکن از آن لحظه به بعد همه منتظر بودند، تا ببینند که "شیرِ روحانی" چگونه می‌غرد و کی خرخرۀ ترامپ را میجود تا دیگر برای ایران و ایرانی لُغز نخوانده و مزاحمت ایجاد نکند؟! اما هر چه زمان گذشت و روز‌ها و ماه‌ها سپری شد، فشار‌ها و درد سر‌های ترامپ نیز بیشتر شد، اما از "شیرِ روحانی" خبری نشد که نشد، انگار از ابتدا شیری هم در کار نبوده؟!

در ادامه مذاکرات ایران و اروپا، که پیشتر خانم "فدریکا موگرینی" هم رسماً اعلام کره بود که اروپا برای حمایت از ایران در برابر تحریم‌های آمریکا و تسهیل مبادلات تجاری کشورمان، ساز و کار ویژۀ مالی را ساماندهی خواهند کرد، مقامات اروپایی اعلام نمودند که در حاشیۀ این "کانال ویژۀ مالی"، اعتبار و بستۀ حمایتی ۵۰ میلیون یورویی را نیز به ایران اختصاص میدهند که اولین مرحله از این بستۀ حمایتی، رقمی حدود ۱۸ میلیون یورو بود که قرار بود شهریور ماه سال ۹۷ به دولت ایران ارائه گردد، اما تاکنون خبری از بستۀ حمایتی اروپا نشده و حتی یک یوروی آن هم هنوز به ایران نرسیده است.

در ادامۀ کانال ویژۀ مالی، باز هم قرار شد تا اروپایی‌ها هر چه سریعتر "ساز و کار ویژه اتحادیه اروپا " (SPV) را راه اندازی کنند. (SPV) که مخفف عبارت Special Purpose Vehicle میباشد مکانیسم ویژه‌ای است که قرار بود خلاء سوئیفت را پُر کند و از طرف خانم موگرینی تأکید شده بود که این میکانیسم برای حفظ روابط تجاری با ایران ایجاد و درست پیش از اجرایی شدن تحریم‌های ۱۳ آبان سال ۹۷ شروع به کار خواهد کرد؟! البته امروز بیست و یکم اردیبهشت ماه سال ۹۸ میباشد، اما هنوز خبری از (SPV) نشده است.

شایان ذکر است که بمرور زمان (SPV) هم به ورطه فراموشی سپرد شد و مقامات ۳ کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان چند ماه پیش اعلام کردند که اینبار (ابزار پشتیبانی از مبادلات تجاری) "اینستکس" را راه اندازی میکنند و از این پس "اینستکس" بعنوان یک مُحلّل و مجموعۀ واسط بین شرکت‌های ایرانی و اروپایی قرار خواهد گرفت تا به راحتی با هم تجارت کنند.

زمستان سال ۹۷ قدم‌های اجرایی برای راه اندازی"اینستکس" از جانب کشور‌های اروپایی برداشته شد که مقامات ۳ کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان با سرمایۀ خنده داری معادل ۳۰۰۰ یورو شرکتی را تحت عنوان "اینستکس" به ثبت رساندند که این سرمایه اصلاً برازندۀ چنین مجموعۀ مالی بین المللی نبود که سه قدرت بزرگ اقتصادی جهان بنیانگذار آن شدند و قرار است امانت دار میلیون‌ها یورو ارز شرکت‌های ایرانی و اروپایی باشد، لاجرم چنین سرمایه‌ای حاکی از جدی نبودن "اینستکس" از طرف آن کشور‌ها میباشد. از قدیم گفته اند که گُرز باید خورند پهلوان باشد؟! که تا به امروز "اینستکس" هم هنوز اجرایی نشده است؟!

در تاریخ ۱۷ بهمن ماه ۹۷ طی یادداشتی که در رسانه‌ها منتشر شد، ۱۲ ابهام در اجرایی شدن اینستکس اروپایی برشمردم و اعلام نمود که اینستکس اجرایی نخواهد شد و چندان آبی هم از آن برای اقتصاد کشورمان گرم نخواهد شد، اما باز هم دولت محترم توجهی به عرائض و اظهارات بنده حقیر نکرد؟!

اروپائیان از یکسال پیش تا به امروز با ما بازی بازی کردند و ما را قشنگ سر کار گذاشتند، اما هیچ قدم ملموس و اجرایی برای پیشبرد و زنده ماندن "برجام" برنداشتند و فقط به یک کلمۀ (متأسفیم) اکتفا کردند و دائماً از ایران خواستند که به تمام تعهداتش در برجام پایبند باشد که ما هم مثل یک بچه حرف گوش کن، اطاعت کردیم؟!

در مدت زمانیکه دولت محترم مان دل به اروپائیان بسته بود و با آنان مذاکره میکرد، ده‌ها تحریم دیگر از طرف آمریکا برعلیه ایران اِعمال شد، در اقدامات اخیرشان نیز، سپاه پاسداران را در لیست سازمان‌های تروریستی قرار دادند، فروش نفت مان را به حداقل رساند و دو روز پیش نیز با امضاء فرمان حکومتی، تحریم‌های قدیمی صنایع فولاد، آهن، مس و آلومینیوم ایران را زنده کرد.

فشار‌های پی در پی دولتمردان آمریکا به ایران طی یکسال گذشته موجب شد تا بالاخره اواخر هفته گذشته جناب آقای روحانی بقول خودشان مجبور شدند تا "برجام" را جراحی کنند و در راستای همین جراحی، دستور توقف برخی از تعهدات ایران در "برجام" را صادر و به مدت ۶۰ روز به اروپائیان فرصت داد تا به تعهداتشان در چارچوب "برجام" در برابر تحریم‌ها و کارشکنی‌های آمریکا عمل کنند.

چند ساعت بعد از اقدام ایران، مقامات رسمی سه کشور اروپایی طرف مذاکره با ایران به اولتیماتوم کشورمان واکنش نشان دادند، ابتدا دولت فرانسه فرصت ۶۰ روزه را رد کرد و فقط از دولت ایران درخواست کرد تا به تعهداتش در "برجام" بطور کامل عمل کند و سپس ایران را به اعمال تحریم تهدید کرد؟! در ادامه واکنش ها، وزیر امور خارجه بریتانیا نیز طی کنفرانس مشترک مطبوعاتی با مایک پومپئو وزیر امور خارجه آمریکا، فرصت ۶۰ روزه را غیر قابل قبول دانست و این کشور هم فقط از دولت ایران خواست تا به تعهداتش در "برجام" بطور کامل عمل کند؟! آلمان هم دولت ایران را به خویشتنداری دعوت کرد و خواستار انجام ایران به تعهداتش شد و، اما این کشور در کمال تعجب، ایران را تهدید نکرد؟!

از واکنش‌های مقامات رسمی سه کشور اروپایی که بگذریم، چند ساعت بعد خانم "فدریکا موگرینی" مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به نمایندگی از طرف کشور‌های اروپایی حاضر در "برجام"، طی بیانیه رسمی خود، ضمن حمایت مجدد از "برجام" فرصت ۶۰ روزه و اولتیماتوم ایران را هم رد کرد.

واکنش‌های غیر قابل قبول و دور از انتظار اروپائیان به فرصت ۶۰ روزه ایران، مبین این واقعیت است که از ابتدا اروپا با ایران بازی میکرده و اصلاً تصمیمی هم نداشته که برای حفظ "برجام" با دولت آمریکا سرشاخ شود و به همین خاطر اهمیتی هم به اولتیماتوم کشورمان نداد و حتی ایران را نیز تهدید به تحریم هم کرد؟! همه و همۀ این مواردی که طی روز‌های گذشته رخ داده نشان میدهد که نه تنها جناب آقای روحانی دیر به فکر جراحی برجام افتاده بلکه حالا که به فکر جراحی افتاده، متأسفانه از جراحان خوبی هم استفاده نکرده است.

اگر دولت آقای روحانی همین جراحی را سال گذشته و همزمان با خروج ترامپ از "برجام" انجام میداد، قطعاً تأثیرش بیشتر میبود ولیکن عدم اقدام به موقع ایران طی یکسال گذشته و صبر بیش از حد کشورمان موجب شد تا نه تنها اروپائیان بلکه آمریکا و برخی از کشور‌های جهان به این نتیجه برسند که وظیفه ایران سکوت و انجام بی، چون و چرا به تعهداتش در "برجام" میباشد، یعنی صبر بیش از حد ما برای سایرین حق و توقع بوجود آورد و به همین خاطر اروپا و آمریکا متوقع شده اند و واکنش ایران را غیر طبیعی قلمداد میکنند. پس جراحی دیر هنگام برجام باعث شده تا سلول‌های مریض سراپای برجام را بگیرد که شاید دیگر جراحی هم کارساز نباشد.

پس از اینکه اولین مرحله از جراحی "برجام" جواب نداد و اروپائیان آنرا پس زدند، در دومین مرحله از جراحی "برجام"، یکی از جراحان منتخب دولت از اقدام تازه‌ای پرده برداشت:

عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه در گفت و گوی ویژه خبری گفت: وقتی تحریم‌های آمریکا اثر کند منابع مالی ما محدود شود و در یک جا به یک نقطه‌ای برسیم که مجبور شویم از خواهران و برادران افغانستانی خود بخواهیم ایران را ترک کنند.

این تهدید عراقچی بقدری خام و ناپخته بود که نه تنها هیچ کشوری نترسید بلکه حتی مردم عوام و عادی هم در شبکه‌های اجتماعی به سخن ایشان واکنش‌های منفی نشان دادند. در این مجال کوتاه نمیخواهم به دلایل این تصمیم و نتایجی که از اجرای آن برای پیشبرد "برجام" و رفع تحریم‌های آمریکا توقع داشتند اشاره کنم، فقط تأکید میکنم که این تهدید به اندازه‌ای خام و غیرقابل درک بود که یک روز بعد، جناب عراقچی تهدیدشان را پس گرفتند و اعلام کردند که ایران هیچ تصمیمی برای اخراج خواهران و برادران افغانی ندارد فقط اروپا هم باید احساس تکلیف کند.

در حال حاضر فقط دو کشور روسیه و چین در کنار ایران بوده اند و از مواضع برجامی کشورمان در برابر آمریکا دفاع کرده اند.

یکی از اشتباهات بزرگ دولت روحانی پس از برجام این بود که پس از آغاز اجرای برجام، دولت ما سرخوش شد و سرگرم دید و بازدید‌های اروپایی و مذاکره با مقامات چند کشور خاص اروپای غربی شد تا بازار بزرگ ایران را دربست در اختیار آنان قرار دهد.

تقریباً با سه عضو اروپایی ۱+۵ صمیمیِ صمیمی شدیم ولیکن کم کم از سه عضو دیگر فاصله گرفتیم، بطوریکه بیش از صد هیأت اروپایی وارد ایران شدند که بیشترین آن‌ها فرانسوی بودند و تقریباً چیزی هم از ایران نخریدند، اما دولتمردان ما ده‌ها قرارداد بزرگ و کوچک اقتصادی را با آن کشور‌ها علی الخصوص با فرانسه امضاء و خرید‌های مختلفی اَعم از (خودرو، هواپیما، فولاد، لوکوموتیو و واگن، توسعه میادین نفتی، بیمه، فاینانس و….) از آن سه کشور انجام داد و در اصل تمام بازار ایران را در اختیار این سه کشور اروپایی مخصوصاً فرانسوی‌ها قرار داد.

اما چندان هیأت اقتصادی با سه کشور دیگر ۱+۵ (آمریکا، چین و روسیه) رد و بدل نکرده و چندان قراردادی هم با آنان امضاء ننموده و خرید‌های چشمگیری نیز از آن کشور‌ها نداشتیم؟! واقعیت امر این است که هیچ کشوری علی الخصوص کشور‌های عضو ۱+۵ دلسوز ایران و ایرانی نبودند و تنها هدفشان از امضاء برجام، اولاً بستن دست و بال ایران از نظر نظامی و هسته‌ای و سپس ورود به بازار بزرگ ایران و کسب منافع سرشار اقتصادی بوده ولاغیر؟!

با روسیه هم بیشتر بر روی کار‌ها و مراودات سیاسی متمرکز شدیم و به کشور چین هم تقریباً اعتنا نکردیم و آقای روحانی آن کشور و پشتیبانی‌ها و محبت‌های قدیمی اش در دوران تحریم‌ها را فراموش کرد، بطوریکه رئیس جمهور کشور چین آقای شی جین پینگ از عملکرد دولت روحانی مکدر شد؟!

با وجود اینکه دولت روحانی بیشترین منافع بعد از برجام را به فرانسوی‌ها داد آنهم به امید اینکه بیشترین حمایت را از این کشور در برابر تحریم‌های آمریکا داشته باشیم، اما بعد از خروج ترامپ از برجام، اولین شرکت‌هایی که از ایران خارج شدند فرانسوی‌ها بودند (توتال، پژو، رنو و.) و دو روز پیش هم فرانسه اولین کشوری بود که پشت ما را خالی کرد و دستمان را داخل پوست گردو گذاشت و بعد از آمریکا، ما را هم به تحریم‌های جدید تهدید کرد؟! پس عملکرد دولت ما پس برجام غلط بوده، اما همان کشوری که به آن چندان اعتنایی نکردیم، امروز در کنارمان ایستاده و از ما حمایت میکند.

حال دولت آمریکا سیاست چماق و هویج را در برابر ایران در پیش گرفته و با سیاست دوگانه‌ای که بین دولتمردان آمریکا وجود دارد، از طرفی ایران را تهدید میکنند، سپس ایران را تحریم میکنند، از طرف دیگر ناو آبراهام لینکن و بمب افکن بی ۵۲ برای ترساندن ما به خلیج فارس اعزام مینمایند و از سویی "دونالد ترامپ" رسماً در برابر رسانه‌های جهان از ایران درخواست میکند که با من مستقیماً تماس بگیرید تا مشکلات را با هم حل و فصل کنیم.

واقعیت امر این است که هیچک از سخنان مقامات آمریکایی علی الخصوص حرف‌ها و وعده‌های شخص ترامپ قابل اعتنا و باور نیست و نباید مجدداً گول این سخنان را خورد، بلکه باید با تصمیمات عقلایی و غیر احساسی با دشمنان مبارزه کرد تا در جنگ اقتصادی که خیلی وقت است شروع شده پیروز شویم.

هرچند که اینجانب از ابتدا به "برجام" نقد جدی داشتم و طی ۴ سال گذشته به کّررات اِشکالات و نقاط ضعف آنرا به دولت محترم گوشزد و یادآوری کرده بودم و صد البته که دولتمردان معزز هم ارزشی به نقد و انتقاد بنده قائل نشدند، اما خواستم این واقعیت را عرض کنم علیرغم نقدی که طی ۴ سال گذشته داشتم، اما نه تنها امروز از بابت خروج ترامپ از "برجام" و جراحی شدن "برجام" خوشحال نیستم بلکه صراحتاً اعلام میکنم که امروز نه وقت انتقام گرفتن از دولت است و نه وقت متلک انداختن به دولتمردان. فقط امیدوارم رئیس دولت دوازدهم با استمداد از ملت شریف ایران بطور یکدست و متحد، منافع کشورمان را فارغ از جناح بندی‌های سیاسی و بدون اتکاء به بیگانگان به پیش ببرد و اجرای اقتصاد مقاومتی و قوی کردن اقتصاد را بیش از پیش در دستور کار قرار دهد که هنوز دیر نشده و جا برای کار وجود دارد.